Η γέννηση της Αθηνάς, κόρης της Μήτιδος, από το κεφάλι του Δία...

Η Μήτις ήταν Κόρη του τιτάνα Ωκεανού και της τιτανίδας Τηθύος. Έγινε η πρώτη σύζυγος του Δία και μαζί απέκτησαν την Αθηνά. 

Η καταγωγή της περιέχει το υδάτινο στοιχείο που είναι αμείλικτο και η αγάπη της με τον Δία αφορά στο συναισθηματικό, θυμικό στοιχείο. Με αυτόν τον τρόπο, η θέα της σοφίας και της φρόνησης συνδύαζε την αυστηρότητα και την τρυφερότητα. Χάρη σε αυτά τα χαρακτηριστικά της βοηθούσε τους ανθρώπους να είναι συνετοί λαμβάνοντας υπόψη εξίσου το συναίσθημα και τη λογική. Η Μήτις, επιπλέον, αντιπροσώπευε την πονηριά και την επαγρύπνηση που καθοδηγούν τους ανθρώπους όταν παίρνουν μια απόφαση ή επιδιώκουν ένα έργο. Το θαλάσσιο στοιχείο που περιέχει η καταγωγή της προσφέρει την επαγρύπνηση και την εναλλαγή μορφών. Επειδή στην αρχαιότητα η λέξη «μήτις» σήμαινε και πολύτροπη νόηση, η προσωπικότητα του Οδυσσέα ταυτίζεται με αυτή της θεάς. Επίσης, στο ζωικό βασίλειο ταύτιζαν τη θεά μήτις με την αλεπού.

Η πονηριά της Μήτιδος φανερώνεται στον μύθο που βοηθά τον Δια να πάρει την εξουσία από τον πατέρα του Κρόνου. Εκείνη κατασκεύασε ένα φάρμακο που θα προκαλούσε εμετό στον Κρόνο και θα τον έκανε να βγάλει τα παιδιά του που είχε καταπιεί, τα αδέλφια του Δία. Χάρη στο κατασκεύασμα της Μήτιδος ο Δίας μπόρεσε να βρει τα αδέλφια του, να παλέψει ενάντια στους τιτάνες και να πάρει την εξουσία.

Ο γάμος του Δία και της Μήτιδος θεωρείται πολύτιμη συμμαχία, καθώς οι δυο τους ήταν ένα πανίσχυρο ζεύγος ικανό για την εξουσία όλου του κόσμου. Παρόλα αυτά, ένας χρησμός που έλεγε ότι η Μήτις θα γεννούσε πρώτα μια κόρη και έπειτα έναν γιο που θα καταλάμβανε την εξουσία και θα κυβερνούσε θεούς και ανθρώπους συντάραξε τον Δία. Εκείνος, επειδή φοβήθηκε ότι θα έχει την ίδια κατάληξη με τον πατέρα του κατάπιε τη Μήτιδα, η οποία ήδη κυοφορούσε την Αθηνά.

Έτσι η Αθηνά γεννήθηκε από το κεφάλι του Δία με τη βοήθεια του Ηφαίστου. Η Αθηνά κληρονόμησε της ιδιότητες της μητέρας της και γι΄ αυτό θεωρείται θεά της σοφίας και της φρόνησης...

Πηγή

Αναδημοσίευση: Philomαtheia 23 Δεκεμβρίου 2020

Οι γνώμες διχάζονται όσον αφορά την καταγωγή και τους γονείς του Τάνταλου. Μητέρα του ήταν η Πλουτώ, κόρη του Κρόνου και της Ρέας ή όπως ισχυρίζονται άλλοι, κόρη του Ωκεανού και της Τηθύος. Πατέρας του ήταν ο Δίας ή ο Τμώλος, ο βελανιδοστεφανωμενός θεός του όρους Τμώλου, ο οποίος βασίλευε μαζί με τη γυναίκα του Ομφάλη στη Λυδία και έκανε τον κριτή στον αγώνα μεταξύ του Πάνα και του Απόλλωνα. Μερικοί λένε ότι ο Τάνταλος υπήρξε βασιλιάς του ‘Αργους ή της Κορίνθου, ενώ άλλοι ότι από το όρος Σίπυλο έφτασε στα βόρεια, στη Λυδία, για να βασιλέψει τελικά στην Παφλαγονία από εκεί όμως, αφού προκάλεσε την οργή των θεών, τον εξεδίωξε ο Φρύγας Ίλος, επειδή άρπαξε τον αδελφό του Γανυμήδη.

Η γυναίκα του η Ευρυάνασσα, κόρη του ποτάμιου θεού Πακτωλού, του χάρισε τρία παιδιά: τον Πέλοπα, τη Νιόβη και τον Βροτέα. Μερικοί όμως λένε ότι ο Πέλοπας ήταν νόθος, ή γιος του Άτλαντα και της νύμφης Λίνου.Ο Δίας ήταν στενός φίλος με τον Τάνταλο και του επέτρεπε να συμποσιάζεται με νέκταρ και αμβροσία στον Όλυμπο. Κάποτε όμως χτύπησε κατακέφαλα η δόξα τον Τάνταλο, μαρτύρησε τα μυστικά του Δία και έκλεψε την τροφή των θεών για να τη μοιραστεί με τούς θνητούς φίλους του…Αλλά προτού αποκαλυφτεί το έγκλημα του, διέπραξε ένα χειρότερο: Προσκάλεσε τούς Ολύμπιους θεούς σε συμπόσιο στο όρος Σίπυλο  και θέλοντας να βάλει σε δοκιμασία την παντογνωσία του Δία, έσφαξε το γιο του Πέλοπα και πρόσθεσε τα κομμάτια του στο φαγητό πού ετοίμαζε για τούς θεούς, όπως έκαναν οι γιοι του Λυκάονα με τον αδελφό τους Νίκτυμο όταν φιλοξένησαν τον Δία στην  Αρκαδία.Δεν κατόρθωσε όμως να ξεγελάσει τούς θεούς – εκτός από τη Δήμητρα, η οποία συγχυσμένη ακόμη από το πρόσφατο χαμό της Περσεφόνης έφαγε τη σάρκα της αριστερής του ωμοπλάτης-. Αφού ο Δίας τιμώρησε τον παιδοκτόνο Τάνταλο θέλησε να αναστήσει τον Πέλοπα, πρόσταξε λοιπόν τον Ερμή να μαζέψει τα μέλη του σώματος του και να τα ξαναβράσει στην ίδια χύτρα. Μετά η Μοίρα Κλωθώ συνταίριαξε τα μέλη, η Δήμητρα προσέφερε ένα κομμάτι ελεφαντόδοντο στη θέση της ωμοπλάτης πού είχε φάει και, όσο ο Τράγος-Πάν χοροπηδούσε από τη χαρά του, η Ρέα εμφύσησε ζωή στον Πέλοπα.

Ο δε Πέλοπας ήταν τόσο όμορφος όταν βγήκε από τη χύτρα,ώστε ο Ποσειδώνας τον ανέβασε στον Όλυμπο πάνω στο χρυσό άρμα του πού το έσερναν χρυσά άτια και τον έκανε οινοχόο. Ο Πέλοπας δεν κατάλαβε ότι η αριστερή ωμοπλάτη του ήταν από ελεφαντόδοντο παρά μόνον όταν πενθώντας την αδελφή του Νιόβη απογύμνωσε το στήθος του. Όλοι οι πραγματικοί απόγονοι του Πέλοπα έχουν το ίδιο διακριτικό. Η ελεφαντοστεινη ωμοπλάτη φυλάχτηκε στην Πισα μετά το θάνατο του Πέλοπα.

Ο Τάνταλος τιμωρήθηκε σκληρά για τα δύο εγκλήματα του: το βασίλειο του καταστράφηκε και ο ίδιος, αφού θανατώθηκε από το ίδιο το χέρι του Δία, καταδικάστηκε σε αιώνιο μαρτύριο μαζί με τον Ιξίονα, το Σίσυφο, τον Τιτυό, τις Δαναΐδες και άλλους. Βρίσκεται κρεμασμένος στο κλαδί ενός οπωροφόρου δέντρου πάνω από μια ελώδη λίμνη και βασανίζεται μόνιμα από πείνα και δίψα. Τα κύματα σκεπάζουν τη μέση του, μερικές φορές φτάνουν ως το πηγούνι του, άλλα κάθε φορά πού πάει να πιει υποχωρούν και δεν μένει παρά η μαύρη λάσπη στα πόδια του, αν τυχόν μαζέψει λίγο νερό στη φούχτα, κυλάει ανάμεσα στα δάχτυλά του, δεν φτάνει καλά καλά να υγράνει τα σκασμένα του χείλη, και τελικά μένει πιο διψασμένος από όσο ήταν. Το δέντρο είναι φορτωμένο απίδια, αστραφτερά μήλα, γλυκά σύκα, ώριμες ελιές και ρόδια. Οι νόστιμοι καρποί ακουμπούν σχεδόν στους ωμούς του, μόλις όμως απλώσει το χέρι του, ένα κύμα αέρα τα απομακρύνει.

Η θεία και αιώνια αυτή τιμωρία έμεινε γνωστή ως τις μέρες μας ως το «μαρτύριο του Ταντάλου». Όμως το μαρτύριο του δεν τελειώνει εδώ…Μια τεράστια πέτρα, ένας βράχος του Σίπυλου, κρέμεται πάνω από το δέντρο απειλώντας μονίμως να τσακίσει το κεφάλι του Τάνταλου. Αυτή ειδικά η τιμωρία του επιβλήθηκε για ένα τρίτο του έγκλημα: κλοπή με το επιβαρυντικό στοιχείο της ψευδορκίας.

Πηγή 

Αναδημοσίευση: Philomαtheia 21 Δεκεμβρίου 2020

από τη Μηχανή του Χρόνου

Ο Δίας πολέμησε εναντίον των Τιτάνων επί δέκα χρόνια. 

Η Γαία τον βοήθησε να νικήσει, ελευθερώνοντας τους Κύκλωπες, τον Βρόντη, τον Στερόπη και τον Άργη, οι οποίοι του χάρισαν τη βροντή, την αστραπή και τον κεραυνό και πολέμησαν στο πλευρό του. Ο Δίας, για να διασφαλίσει τη νίκη του ελευθέρωσε και τα άλλα παιδιά της Γαίας, τα οποία είχε εγκλωβίσει ο πατέρας τους, ο Ουρανός μέσα στη γη μετά τη γέννηση τους. Η μυθολογία τους περιγράφει ως τέρατα που τα αποκαλούσαν Εκατόγχειρες επειδή είχαν γιγάντιο σώμα, εκατό χέρια και 50 κεφάλια. Τα ονόματά τους ήταν Βριάρεως ή Αιγαίων, ο Κόττος και ο Γύγης και πολέμησαν στο πλευρό του.

Ο Δίας τους προσέφερε νέκταρ και αμβροσία για να δυναμώσουν και εκείνοι πάλεψαν με πάθος εναντίον των αδερφών τους.

«Τριακόσιοι βράχοι εκσφενδονισμένοι ταυτόχρονα με τα ρωμαλέα μπράτσα τους, πέφτανε πάνω στους Τιτάνες αδιάκοπα και τους σκεπάζανε μ’ ένα σύννεφο σκοτεινό». 

Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή της επικής μάχης από τον Ησίοδο: «Ξάφνου αντιλαλούν από ένα φριχτό ορυμαγδό η απέραντη θάλασσα και η πλατιά γη. Ο ουρανός τραντάζεται και βογγάει ο ψηλός Όλυμπος τρέμει απ’τα θεμέλια του καθώς χτυπιούνται οι αθάνατοι και ως τον μαύρο Τάρταρο φτάνει ο σάλλαγος της μάχης. Η καρπερή γη φλεγότανε αναριγώντας. Τα δάση καίγονται, όλα χοχλακούνε κι η γη ολάκερη και του ωκεανού το ρέμα και η πελώρια θάλασσα. Η πυρκαγιά φτάνει ίσαμε το Χάος κάτω, κι απ’ότι βλέπουνε τα μάτια κι απ’ότι ακούγουνε τ’αυτιά, λες κι ανακατώνονται η γη κι ο ουρανός η μια τραντάζεται στη βάση της, ο άλλος πέφτει από ψηλά».

Χάρη στη συμβολή τους ο Δίας νίκησε τους Τιτάνες και εξουσίασε τους θεούς και τους ανθρώπους στον Όλυμπο. Μετά τη νίκη του, οι Εκατόγχειρες επέστρεψαν στα έγκατα της γης και ανέλαβαν τη φύλαξη των ηττημένων.

Οι Εκατόγχειρες είχαν τεράστια δύναμη και συμβόλιζαν τα βίαια καιρικά φαινόμενα....

Πηγή

Αναδημοσίευση: Philomαtheia 18 Δεκεμβρίου 2020

Ο τρόπος με τον οποίο ο Ερυξίμαχος χτίζει την επιχειρηματολογία του στην απόπειρά του να εγκωμιάσει τον έρωτα στο Συμπόσιο του Πλάτωνα, ακολουθεί την τυπική δομή του ρητορικού λόγου (ή της επιχειρηματολογίας, με κατοπινότερους όρους).

Η δομή αυτή περιλαμβάνει τον πρόλογο, στον οποίο εισαγόμαστε στις θέσεις του και μαθαίνουμε την οπτική από την οποία θα εξετάσει το φαινόμενο, το κυρίως μέρος, στο οποίο παρατίθενται τα παραδείγματα και η επιχειρηματολογία του, και τον επίλογο, στον οποίο κλείνει με ένα τελικό, συνοπτικό συμπέρασμα.

Για το πρωτότυπο κείμενο και τη μετάφρασή του πάτα εδώ.

Ο έρωτας και η ψυχή | από το Pinterest

Συγκεκριμένα, ο λόγος αποτελείται από τα εξής μέρη, σύμφωνα με το παρακάτω σχεδιάγραμμα:

Α)  Πρόλογος: «Δοκεῖ τοίνυν μοι… πρεσβεύωμεν τὴν τέχνην»

✧   Εισαγωγή: συμφωνία με τον Παυσανία αναφορικά με την διττή φύση του έρωτα

✧   Επισήμανση της ειδοποιούς διαφοράς μεταξύ των δύο: ο έρωτας οὐ μόνον ἐστὶν ἐπὶ ταῖς ψυχαῖς τῶν ἀνθρώπων αλλά καὶ πρὸς ἄλλα πολλὰ

✧  Παράθεση της εναρκτήριας οπτικής με την οποία προσεγγίζει το ζήτημα, αυτή της ιατρικής τέχνης, υποστηρίζοντας το γεγονός ότι ο έρωτας εντοπίζεται στα σώματα των ανθρώπων, των ζώων, των φυτών, και κάθε όντος συλλήβδην, όπως μπορεί να διαπιστώσει, ιατρού ιδίου όντος

Β)  Κυρίως Μέρος: «ἡ γὰρ φύσις… θέμιν καὶ εὐσέβειαν»

                 Τομέας της Ιατρικής:

✧   Διάκριση μεταξύ του έρωτα που βρίσκεται σε υγιή ή σε μη υγιή μέρη του σώματος και παραλληλισμός με τον Ουράνιο και τον Πάνδημο έρωτα στον οποίο αναφέρθηκε ο Παυσανίας

✧   Σύντομος ορισμός της ιατρικής: η επιστήμη που μελετά τις ερωτικές σχέσεις του σώματος (δηλαδή των συγκερασμό των εσωτερικών αντιθέσεων), με την διάκριση του θεωρητικού ιατρού (αυτού που μπορεί να διαγιγνώσκει τον καλόν τε καὶ αἰσχρὸν ἔρωτα) και του κλινικού (αυτού που μπορεί να τον μεταβάλει πρὸς πλησμονὴν καὶ κένωσιν αντίστοιχα)

✧   Συγκεντρωτική αναφορά στο έργο του ιατρού ως η προσπάθεια εξισορρόπησης (ἔρωτα ἐμποιῆσαι καὶ ὁμόνοιαν) των αντιμαχόμενων δυνάμεων (ψυχρὸν θερμῷ, πικρὸν γλυκεῖ, ξηρὸν ὑγρῷ) 

           Τομέας της Μουσικής:

✧ Μετάβαση στην αναλογία Ιατρικής με την Μουσική (αντίθεση-εξισορρόπηση-συμφωνία): η μουσική, όπως και η Ιατρική, δημιουργεί έρωτα και ομόνοια σε αρχικά αντίθετες μεταξύ τους δυνάμεις 

✧ Εκτενής επεξήγηση: η αρμονία αποτελείται από συμφωνία των αντιθέτων (ἐκ διαφερομένων πρότερον τοῦ ὀξέος καὶ βαρέος) που φέρνει σε έρωτα η τέχνη της μουσικής (ἔπειτα ὕστερον ὁμολογησάντων γέγονεν ὑπὸ τῆς μουσικῆς τέχνης), όπως λ.χ. η αρμονία (υψηλές και χαμηλές νότες) και ο  ρυθμός (αργός και γρήγορος)

✧   Εμφάνιση του δισυπόστατου έρωτα: μόνο όταν η μουσική γίνεται μέσο ψυχαγωγίας ή διδασκαλίας (ἐνταῦθα δὴ καὶ χαλεπὸν καὶ ἀγαθοῦ δημιουργοῦ δεῖ)

                  Τομέας της Γαστρονομίας:

✧ Σύνδεση με την Γαστρονομία: Όπως στην Ιατρική και τη Μουσική πρέπει να ικανοποιούνται μόνο οι επωφελείς και υγιείς έρωτες με τον ορθό τρόπο (ὁ καλός, ὁ οὐράνιος, ὁ τῆς Οὐρανίας μούσης Ἔρως) και όχι οι επιβλαβείς (ὁ δὲ Πολυμνίας ὁ πάνδημος), έτσι και στην γαστρονομία απαιτείται η ύπαρξη μέτρου (ικανοποίηση του έρωτα του φαγητού μέχρι το σημείο που προκαλεί ἡδονὴν, χωρίς όμως ἀκολασίαν).

                  Εποχές του έτους / Τομέας της Αστρονομίας:

✧   Επαναφορά της αρχικής αναλογίας σχετικά με τις εποχές: Όταν τα αντιφατικά στοιχεία (τά τε θερμὰ καὶ τὰ ψυχρὰ καὶ ξηρὰ καὶ ὑγρά) συνδεθούν με τον κόσμιο έρωτα (ἁρμονίαν καὶ κρᾶσιν λάβῃ σώφρονα), φέρουν στους ανθρώπους και στη φύση ευεργεσίες.

✧   Όταν όμως συνδεθούν με αχόρταγο και κολασμένο τρόπο (ὁ μετὰ τῆς ὕβρεως έρωτας), προκαλούν δεινά (διέφθειρέν τε πολλὰ καὶ ἠδίκησεν), όπως αρρώστιες, πείνα, κατεστραμμένες σοδειές κ.ο.κ.

✧   Ο τομέας που μελετά τις κινήσεις και τροχιές των άστρων, άρα και τις εποχές του χρόνου και τις καλές και κακές σχέσεις έρωτα μεταξύ τους, είναι η Αστρονομία.

               Σχέση με την Μαντική Τέχνη:

✧   Λόγος ασέβειας – στροφής στη Μαντική: η υπακοή στον αισχρό και όχι στον κόσμιο έρωτα στις ανθρώπινες πρακτικές καὶ περὶ γονέας καὶ ζῶντας καὶ τετελευτηκότας καὶ περὶ θεούς

✧   Ρόλος της Μαντικής: η φροντίδα για την υπηρέτηση του ορθού έρωτα, στροφή στη δικαιοσύνη και όχι στην ασυδοσία,   αποκατάσταση της σχέσης θεών-ανθρώπων (μαντικὴ φιλίας θεῶν καὶ ἀνθρώπων δημιουργὸς τῷ ἐπίστασθαι τὰ κατὰ ἀνθρώπους ἐρωτικά, ὅσα τείνει πρὸς θέμιν καὶ εὐσέβειαν)

✧   Η Μαντική Τέχνη επιβεβαιώνει την ύπαρξη του δισυπόστατου, καλού και κακού έρωτα, εφόσον με αυτήν ακριβώς τη διάκριση ασχολείται

Γ)  Επίλογος: «Οὕτω πολλὴν…πέπαυσαι»

✧   Συμπεράσματα: μέσα από τα παραδείγματα των διάφορων τομέων της ανθρώπινης ύπαρξης, διαφαίνεται ότι κατά τον Ερυξίμαχο i) ο δισυπόστατος έρωτας είναι παντοδύναμος, ii) αυτό οφείλεται όχι τόσο στην διττή φύση του, αλλά περισσότερο στη δεύτερή του υπόσταση, στη συνετή και ευλαβή λατρεία του κόσμιου, αγαθού, Ουράνιου έρωτα τόσο από τους ανθρώπους, όσο και απ’ τους θεούς

✧   Κλείσιμο του λόγου του και παράδοση της σκυτάλης στον Αριστοφάνη

Αυτή η δύναμη που ενώνει τα πάντα, στην οποία αναφέρεται ο Ερυξίμαχος σε ολόκληρο τον λόγο του, δεν θα μπορούσε να είναι άλλη από την Φιλότητα του Εμπεδοκλή. Με τον όρο Φιλότης ο Εμπεδοκλής αναφέρεται στην δύναμη που ενώνει τα πολλά σε ένα, τα επιμέρους σε όλον, η δύναμη που ενώνει τα πάντα μεταξύ τους με σκοπό την επίτευξη αρμονίας. Αντίθετη έννοια της Φιλότητας είναι το Νείκος, δύναμη που απωθεί και φέρνει ρήξη ή καταστροφή.

Εμπεδόκλειος Σφαίρος (αγνώστου δημιουργού)

Η Ιατρική είναι η τέχνη που εξισορροπεί τις αντίθετες δυνάμεις του σώματος. Όταν έχουμε πυρετό, η ιατρική περιθάλπει το θερμόν με ψυχρό. Όταν είμαστε αφυδατωμένοι, η ιατρική αντιμετωπίζει το ξηρόν με υγρό. Για κάθε απόκλιση από το μέτρο, η ιατρική εξασφαλίζει εξισορρόπηση των δυνάμεων. Με ανάλογο τρόπο λειτουργούν και οι ομοιοστατικοί μηχανισμοί του σώματος: ομοιόσταση είναι η τάση του οργανισμού να διατηρεί σταθερό το εσωτερικό του περιβάλλον (για παράδειγμα, η σταθερή μας θερμοκρασία 36.6, το σταθερό pH του αίματος περίπου στο 7.40, κ.ο.κ.).

Η Μουσική, είναι αποτέλεσμα συμφωνίας των αντιθετικών αρχικά δυνάμεων. Οι ψηλές και χαμηλές νότες και συχνότητες, για παράδειγμα, είναι αντίθετες μεταξύ τους, και με την αυθαίρετη συνύπαρξή τους δημιουργούν αταξία, παραφωνία. Η μουσική τέχνη όμως εναρμονίζει τις αρχικά αντίθετες συχνότητες και ήχους, και, με σωστές τοποθετήσεις, δημιουργεί μουσικές συνθέσεις.

Οι 4 εποχές, συντίθεται κατά ανάλογο τρόπο. Όταν το θερμό με το ψυχρό και το ξηρό με το υγρό βρίσκονται σε κατάλληλες αναλογίες, δημιουργούν το φθινόπωρο (θερμό + υγρό), τον χειμώνα (ψυχρό + ξηρό), την άνοιξη (ψυχρό + ξηρό) και το καλοκαίρι (θερμό + ξηρό). 

Κατανομή εποχών σε τεταρτημόρια | από την Philomαtheia

Philomαtheia 11 Δεκεμβρίου 2020

Ο διακαής πόθος του ανθρώπου να κατανοήσει τον λόγο και τον τρόπο της δημιουργίας τόσο του μακρόκοσμου του σύμπαντος, όσο και του μικρόκοσμου του ανθρώπου, αποτυπώνεται και στα δύο έπη του Ησιόδου, την «Θεογονία» και τα «Έργα και Ημέραι», που η αγαθή τύχη επέτρεψε να διασωθούν μέχρι και σήμερα, πλουτίζοντας έτσι σε σημαντικό βαθμό τις γνώσεις μας που αφορούν την πανάρχαια εκείνη εποχή.

Ο Ησίοδος λοιπόν θεωρεί σαν δεδομένο ότι η ανθρώπινη ψυχή ακολουθεί μία πτωτική πορεία, από την στιγμή που δημιουργήθηκε μέχρι και σήμερα. Επιχειρεί λοιπόν μία εμφανή προσπάθεια σύγκρισης της ΠΤΩΤΙΚΗΣ ΠΟΡΕΙΑΣ που ακολουθεί η αξία των πολύτιμων μετάλλων του χρυσού, του αργύρου, του χαλκού και του σιδήρου, που διαδέχονται διαδοχικά το ένα το άλλο, την οποία την συνδέει με την ΚΑΤΑΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΗΘΙΚΗΣ.

Το «ΧΡΥΣΕΟΝ» γένος ήταν το πρώτο, που συμπίπτει με την αρχική εμφάνιση του ανθρώπου. Την μακρινή εκείνη εποχή, ο άνθρωπος μπορούσε να εκδηλώσει μία κατάσταση ηθικής η οποία δεν απείχε πάρα πολύ από το θεϊκό πρότυπο. Το γεγονός αυτό συνέβαινε, διότι όπως μας αποκαλύπτει το αρχαίο κείμενο, το χρυσό γένος ήταν το μοναδικό που διαβίωσε κάτω από την βασιλεία του Κρόνου.

Με άλλα λόγια διαβίωσε στα πρότυπα μίας τελείως διαφορετικής κατάστασης και συνθηκών, σε σχέση με αυτήν που επικράτησε στην συνέχεια. Για να κατανοήσουμε την λογική του Ησιόδου θα πρέπει να μεταφερθούμε στο γνωσιολογικό πλαίσιο της αρχαίας Ελλάδας.

Στην περίπτωση αυτή θα διαπιστώσουμε ότι ο Δίας και οι δώδεκα Ολύμπιοι θεοί που στην διάρκεια των επόμενων γενών διαδέχτηκαν τον Κρόνο και κληρονόμησαν την εξουσία, είναι αυτοί που ευθύνονται για όλα τα δεινά της ανθρωπότητας.

Διότι αυτοί είναι οι εντεταλμένοι να κατατρέχουν συνεχώς τους ανθρώπους χρησιμοποιώντας ένα αστείρευτο πλήθος σκληρών δοκιμασιών. Την εποχή όμως που έζησε το χρυσό γένος, ο Δίας, επομένως και οι δώδεκα Θεοί δεν είχαν ακόμα γεννηθεί από τον πατέρα τους τον Κρόνο.

Από την στιγμή που δεχόμαστε ότι στα έπη των μεγάλων αρχαίων ποιητών, πίσω από τα πρόσωπα των θεών αντικατοπτρίζονται πολλές από τις δυνάμεις και τα φαινόμενα της φύσης, μπορούμε να συνάγουμε το συμπέρασμα ότι αυτό το χρυσό γένος εμφανίστηκε και έζησε σε μία πρωταρχική εποχή της δημιουργίας, στην οποία δεν είχαν εμφανιστεί ακόμα πολλές από τις δυσκολίες που αφορούν στην επιβίωση των ανθρώπων, όπως εκδηλώθηκαν στην συνέχεια στα επόμενα κατώτερα γένη.

Με αυτήν την λογική εξηγείται το αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η ζωή των ανθρώπων του χρυσού γένους ήταν ευλογημένη και πολύ εύκολη, αφού είχαν λιγοστά και ασήμαντα προβλήματα να αντιμετωπίσουν.

Ακόμα και ο θάνατός τους, αποτελούσε μία ευχάριστη φυσική διαδικασία, όπως ο ανέμελος και αθώος ύπνος που βαραίνει τα βλέφαρα των μικρών παιδιών και τα οδηγεί σε γλυκά και παραδεισένια ονειρικά μέρη. Κάποτε όμως, έφτασε το πλήρωμα του χρόνου, που αυτό το χρυσό γένος εξαφανίστηκε από το πρόσωπο της γης, αφού προφανώς ολοκλήρωσε τον κύκλο του και αντικαταστάθηκε στην συνέχεια από το επόμενο.

Το «ΑΡΓΥΡΕΟΝ» γένος ήταν το δεύτερο στη σειρά που εμφανίστηκε, το οποίο όμως διέθετε πολύ μικρότερη αξία ως προς το πρώτο, όπως ακριβώς συμβαίνει με την εμπορική τιμή του μέταλλου του χρυσού σε σχέση με το μέταλλο του αργύρου. Το γεγονός αυτό της πτώσης αξιών, μπορεί να ερμηνευτεί από το γεγονός ότι όπως είδαμε, η διοίκηση, επομένως και οι συνθήκες της ανθρώπινης ζωής άλλαξε.

Από την βασιλεία του Κρόνου μεταφέρθηκε σε αυτήν του Δία, που ως πατέρας των μετέπειτα θεών και ανθρώπων, αντιπροσωπεύει το θρησκευτικό σύστημα των δώδεκα θεών, όπως είναι γνωστό στην αρχαία Ελλάδα. Διαπιστώνουμε επομένως ότι η πτωτική αλλαγή της αξίας των γενών, αφορά στην πραγματικότητα την πτωτική πορεία της ανθρώπινης συμπεριφοράς.

Αυτός είναι ο λόγος που ο Ησίοδος θεωρεί ότι το αργυρό γένος, αν και μόλις δεύτερο στην σειρά κατάταξης είναι κατά πολύ χειρότερο από το πρώτο και δεν έμοιαζε σε τίποτα με αυτό.

Αυτό σημαίνει ότι τόσο ο τρόπος ζωής, όσο και η συμπεριφορά των ανθρώπων του αργυρού γένους δεν έμοιαζε πλέον σε τίποτα με τα θεϊκά πρότυπα. Ο άνθρωπος, όσο είχε να αντιμετωπίσει περισσότερα προβλήματα, γινόταν όλο και λιγότερο αγαθός και δίκαιος. Από ότι φαίνεται, τα προβλήματά του και οι βιοτικές του μέριμνες συνεχώς αυξανόταν, καθώς έπρεπε πλέον να δημιουργήσει και να φροντίσει την δική του οικογένεια, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Προκειμένου να καταφέρει να επιβιώσει σε αυτό το καινούργιο περιβάλλον που γινόταν όλο και πιο σκληρό και βίαιο, είχε πλέον και την ανάγκη της κατάλληλης εκπαίδευσης. Έπρεπε να προχωρήσει επιπλέον και σε δυσκολότερες νοητικές διεργασίες, βάσει των οποίων θα έπρεπε να καταφέρει να υποτάξει τα αλαζονικά κατώτερα συναισθήματά και να εξελίξει το επίπεδο της ηθικής του.

Όσο όμως δεν υπακούμε τους νόμους των θεών και επομένως δεν προσεγγίζουμε την θεία μας υπόσταση, η συνέχεια της κατάπτωσης είναι αναπόφευκτη. Έτσι λοιπόν, και το αργυρό γένος θάφτηκε με τη σειρά του κάτω από τα συντρίμμια της ανικανότητάς του, ανοίγοντας την προοπτική της εμφάνισης ενός επόμενου, τρίτου κατά σειρά ανθρώπινου γένους, που θα βρίσκεται ακόμα πιο χαμηλά ως προς την διαχείριση των θεμάτων των ηθικών αρετών και θα είναι λιγότερο αποφασισμένο να λειτουργήσει την δικαιοσύνη.

Το «ΧΑΛΚΕΙΟΝ» γένος που είναι το τρίτο κατά σειρά κατάταξης, είχε ακόμα μικρότερη αξία από το προηγούμενο, διότι όσο ο άνθρωπος απομακρύνεται από την θεία του φύση, χάνει την πραγματική αξία της ύπαρξής του και του πραγματικού σκοπού της του.

Το τρίτο γένος, αφοσιωμένο στις βιοτικές μέριμνες και την επιβίωση σε έναν σκληρό κόσμο που μόνο δίκαιος δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί, απομακρύνεται πλήρως από τον ηθικό τρόπο ζωής που θεωρείται προ πολλού ξεπερασμένος και μετατρέπεται σταδιακά σε ένα απάνθρωπο ον, σε ένα ανδράποδο που μπροστά στα θέματα της επιβίωσης, δεν εφαρμόζει πλέον καμμία ηθική αρετή.

Η κάποτε ευσπλαχνική καρδιά του, μοιάζει τώρα να είναι από ατσάλι που είναι αδύνατον να δείξει συμπόνια για τον συνάνθρωπό του. Αντίθετα, υιοθετεί έναν ανελέητο και φρικτό τρόπο ζωής, που από ό,τι φαίνεται στηρίχτηκε μόνο στην αύξηση της διανοητικής του κατάρτισης, παραμελώντας πλήρως της ηθική και πνευματική καλλιέργεια.

Οι άνθρωποι του χάλκινου γένους, χρησιμοποίησαν τις δυνάμεις τους σε πολεμικές συγκρούσεις, σε έναν διαρκή αγώνα επικράτησης του ισχυρότερου, χωρίς να ενδιαφέρονται για κανενός είδους ηθικό φραγμό και χωρίς να τους απασχολεί έστω και στο ελάχιστο η εφαρμογή της έννοιας της δικαιοσύνης.

Η μη ενασχόλησή τους με ανώτερα φιλοσοφικά θέματα, είχε σαν αποτέλεσμα την πλήρη αποτυχία προσέγγισης και ανάπτυξης των θεϊκών τους δυνάμεων, δηλαδή της ηθικής τους υπόστασης που θα μπορούσε να αναπτύξει την ανθρώπινη διανόηση, γεγονός που αποτελεί και την βασική διαφοροποίηση του ανθρώπου από τα ζώα.

Έτσι ο Δίας υποχρεώθηκε να κατάστρεψε και αυτό το γένος. Στην συνέχεια όμως υπάρχει μία σημαντική καινοτομία, διότι το τέταρτο γένος που ακολουθεί περιγράφοντας την ηθική κατάπτωση του ανθρώπου, είναι το μόνο που δεν χαρακτηρίζεται από κάποιο μέταλλο όπως διαπιστώνουμε εμφανώς ότι συμβαίνει με όλα τα υπόλοιπα.

Το τέταρτο γένος φέρει τον μυστηριώδη χαρακτηρισμό «ΗΡΩΩΝ ΘΕΙΟΝ ΓΕΝΟΣ» και βρίσκεται ακριβώς πριν από το πέμπτο και τελευταίο γένος του ΣΙΔΗΡΟΥ που σηματοδοτεί και το κατώτατο επίπεδο πτώσης στο οποίο θα μπορούσε ποτέ να βρεθεί η ανθρώπινη ψυχή.

Αυτό σημαίνει ότι σε αυτό το τέταρτο στάδιο εξέλιξης, ο Δίας προκειμένου να βοηθήσει τον άνθρωπο να ανακόψει την πτωτική του πορεία, του προσφέρει σαν βοήθεια, το παράδειγμα των ηρωικών κατορθωμάτων κάποιων πολύ σπουδαίων περιπτώσεων ανθρώπων.

Αναφέρεται σε μία μειοψηφία ανθρώπων, που παρά τις αντικειμενικές δυσκολίες και τις αντίξοες συνθήκες που βίωναν στην καθημερινή τους ζωή, κατάφεραν να υπερνικήσουν τους άνομους πόθους και τα πάθη τους και να καταστούν Ήρωες, ακριβώς διότι κατάφεραν να βρουν την δύναμη για να ανακόψουν αυτήν την πτωτική τους πορεία και να ανακτήσουν τις θείες τους δυνάμεις.

Επομένως το τέταρτο γένος των ΗΡΩΩΝ σχετίζεται απολύτως με το πέμπτο γένος της τελικής πτώσης, μεταφέροντας το ελπιδοφόρο μήνυμα ότι ο άνθρωπος που βρίσκεται σε πτώση, αν εργαστεί σκληρά και αποφασίσει να εφαρμόσει στην ζωή του τους θείους νόμους της δικαιοσύνης κατά το παράδειγμα των ηρωικών και ένδοξων προγόνων του, θα καταφέρει να σπάσει τα δεσμά της πτώσης του.

Το γεγονός αυτό θα του επιτρέψει να κινηθεί προς την αντίστροφη πορεία, να εισέλθει στην οδό της ανόδου, που θα του επιτρέχει την επιστροφή και πάλι στην «αμέριμνη» ζωή του χρυσού γένους, διότι θα λειτουργεί και πάλι σύμφωνα με τα θεία πρότυπα.

Βεβαίως, στο σημείο αυτό, αποκαλύπτεται και η σημαντικότατη αξία που κρύβουν μέσα τους τα έπη, τόσο τα διδακτικά του Ησιόδου, όσο και τα ηρωικά του Ομήρου, για την εξέλιξη της ανθρωπότητας.

Το πέμπτο «ΣΙΔΗΡΕΟΝ» γένος αφορά την κατάσταση στην οποία βρίσκεται η σημερινή ανθρωπότητα. Περιγράφει μία άθλια και θλιβερή κατάσταση η οποία είναι κατά πολύ χειρότερη ακόμα και από το τρίτο χάλκινο γένος, που ήδη βρισκόταν σε μία απόλυτη παρακμή.

Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι ο ίδιος ο Ησίοδος εύχεται να μην τον αξίωνε ποτέ ο θεός να ζήσει σε αυτήν την τόσο δύσκολη εποχή. Διότι κατά τα λεγόμενά του, οι άνθρωποι του γένους του σιδήρου είναι οι χειρότεροι όλων όσων προηγήθηκαν στα τρία προηγούμενα γένη.

Είναι αυτοί που έχουν τις περισσότερες και τις χειρότερες υποχρεώσεις που μοιάζουν να μην τελειώνουν ποτέ. Υποχρεώσεις και βιοτικές μέριμνες που δεν τους επιτρέπουν να βρουν τον απαιτούμενο χρόνο αλλά και την διάθεση για να ασχοληθούν με την απαραίτητη «γνώση του εαυτού τους», σύμφωνα με το Απολλώνιο παράγγελμα του μαντείου των Δελφών.

Το αποτέλεσμα είναι οι άνθρωποι του γένους αυτού, σε πολλές περιπτώσεις να μην διαθέτουν ούτε καν την στοιχειώδη ηθική κατάρτιση, ενώ το μόνο που δείχνει να τους ενδιαφέρει είναι ένας διαρκής και πολλές φορές αθέμιτος ανταγωνισμός απέναντι στους συνανθρώπους τους και το πώς θα υπερισχύσουν έναντι των υπολοίπων.

Οι έννοιες της συντροφικότητας, της συνεργασίας της αγάπης και του αλτρουισμού έχουν δώσει την θέση τους στις έννοιες του εγωισμού, του ατομικού συμφέροντος, της φιλοπρωτίας και της κακίας.

Οι άνθρωποι αυτοί είναι τόσο δυστυχισμένοι, κάνουν τόσο άσχημο τρόπο ζωής, στερούνται σε τέτοιον βαθμό ιδανικά και αξίες, που πολλές φορές μοιάζουν να έχουν γεράσει πριν την ώρα τους.

Μπροστά στην ατομική τους ευχαρίστηση και την ικανοποίηση των προσωπικών τους ορέξεων, δεν υπολογίζουν πολλές φορές ούτε καν την ίδια τους την οικογένεια, καταντώντας να είναι κακότροποι, κακόγλωσσοι, χαιρέκακοι και μνησίκακοι, διότι στην πραγματικότητα δεν είναι σε θέση να μπορούν να αγαπήσουν κανέναν άλλον, περισσότερο από τον εαυτό τους.

Είναι τόσο μεγάλος ο εγωισμός και τα ζωώδη ένστικτα που διαθέτουν που θεωρούν τον εαυτό τους το κέντρο του σύμπαντος, ενώ όλοι οι άλλοι είναι αναπόφευκτα υποδεέστεροί τους.

Θα μπορούσε όμως να υπάρξει κάποια ελπίδα σε αυτήν την διαρκή και συνεχιζόμενη κατάπτωση του ανθρώπινου γένους που οδηγείται τελικά στην αποκτήνωση;

Το μήνυμα του Ησιόδου είναι ότι ο σημερινός άνθρωπος, πρέπει να καταφέρει να συνειδητοποιήσει κάποτε την δεινή θέση στην οποία έχει περιέλθει και να θελήσει να αντιστρέψει αυτήν την πτωτική πορεία που μοιραία έχει υποστεί.

Πράγματι, αν ο λόγος που υφίσταται αυτές τις φοβερές συνέπειες των συνθηκών διαβίωσης του πέμπτου γένους του σιδήρου, οφείλεται στην απομάκρυνσή του από την εφαρμογή των θείων νόμων, αυτό που τώρα οφείλει να κάνει, είναι να βρει έναν τρόπο που θα του επιτρέψει να επιστρέψει και πάλι πολύ κοντά στην θεϊκή του υπόσταση.

Διαπιστώνουμε όμως, ότι αν καταφέρει να μετακινηθεί από το πέμπτο γένος στο αμέσως προηγούμενο, δηλαδή στο τέταρτο, εκεί θα συναντήσει το γένος των Ηρώων που παρομοιάζεται με τους Ημίθεους.

Πράγματι η επική ποίηση είναι αυτή που μας δείχνει αυτόν τον δύσβατο δρόμο της επιστροφής, ο οποίος περνάει αναμφισβήτητα μέσα από τις ηρωικές πράξεις και τα ανδραγαθήματα, κάποιων ιδιαίτερα χαρισματικών ανθρώπων που αποφάσισαν έμπρακτα να αλλάξουν τις συνθήκες της ζωής τους, να αντισταθούν στις συνθήκες που επιβάλει το εκάστοτε σύστημα διακυβέρνησης και οι αξίες της κοινωνίας, να εγκαταλείψουν τον κοινό ή ομαδικό τρόπο εξέλιξης που απορρέει ως συνέπεια όλων αυτών και να βρουν την υπεράνθρωπη δύναμη να κινηθούν αντίθετα προς όλη αυτήν την κοινά ακολουθούμενη πορεία, χαράσσοντας την δική τους προσωπική διαδρομή που θα στηρίζεται πρωτίστως στην πρακτική εφαρμογή της δικαιοσύνης και της ηθικής.

Τον δρόμο αυτόν της επιστροφής μας τον δείχνει χωρίς ίχνος αμφιβολίας ο ελληνικός πολιτισμός μέσω και των ηρωικών ή των διδακτικών επών.

Πηγή

Αναδημοσίευση: Philomαtheia 07 Δεκεμβρίου 2020

Μετά τον Ορφέα, τον Ησίοδο και τον Όμηρο αρχίζει η επιστημονική ανάπτυξη της Αστρονομίας στην Ελλάδα με τον Θαλή, περίπου το 600 π.Χ., η οποία χαρακτηρίζεται από την προσπάθεια μιας σειράς αστρονόμων να διατυπώσουν νόμους για τα παρατηρούμενα αστρονομικά φαινόμενα. Στην προσπάθεια τους αυτή ανάπτυξαν και διάφορες υποθέσεις σχετικά με τη δομή και την αρχή του σύμπαντος (κοσμολογία).

Ο Θαλής, που θεωρείται ο πατέρας της ελληνικής και παγκόσμιας φιλοσοφίας έζησε στη Μίλητο από το 624 ως το 564 π.Χ.. Ήταν όχι μόνο παρατηρητής του ουρανού (όπως οι παλιότεροι Ησίοδος, Όμηρος και Ορφέας), αλλά και θεωρητικός αστρονόμος. Πρόβλεψε την έκλειψη του ηλίου που έγινε το 585 π.Χ., υπολόγισε πρώτος την διάρκεια του έτους σε 365 ημέρες και ότι η διάμετρος του Ηλίου ήταν το 1/720 της φαινόμενης τροχιάς του περί τη Γη. Συγχρόνως βρήκε ότι η σχέση αυτή υπάρχει και μεταξύ της διαμέτρου της Σελήνης και της τροχιάς της περί την Γη. Γνώριζε, επίσης, ότι οι εκλείψεις του ήλιου παρουσιάζονταν σε περιόδους 223 σεληνιακών κύκλων. Δίκαια λοιπόν θεωρείται ο πρώτος Έλληνας αστρονόμος.

Ο Αναξίμανδρος. (610-545 π.Χ.) ήταν νεότερος, μαθητής και διάδοχός του Θαλή στη σχολή της Μιλήτου. Υποστήριζε ότι η αρχή των όντων ήταν το άπειρο, δηλαδή η αιώνια και συνεχώς μεταβαλλόμενη ύλη, επινόησε το πρώτο ηλιακό ημερολόγιο, σχεδίασε τον πρώτο χάρτη της έως τότε γνωστής γης και ασχολήθηκε με αστρονομικά και κοσμολογικά ζητήματα. Θεωρείται ο πρόδρομος της μαθηματικής προσέγγισης στην αστρονομία. Μίλησε πρώτος για το ότι η Γη είναι μετέωρη και για την κίνηση της γύρω από το κέντρο του κόσμου (προφανώς τον ήλιο). Μέτρησε πρώτος τις αποστάσεις των πλανητών από τη Γη καθώς και τα μεγέθη τους. Σχεδίασε τον πρώτο χάρτη της ουράνιας σφαίρας, χάραξε την κίνηση του Ήλιου πάνω στην εκλειπτική, μέτρησε δε με σχετική ακρίβεια την λόξωση της εκλειπτικής (24ο αντί της σωστής 23ο 27'). Υπολόγισε με τον γνώμωνα τα ηλιοστάσια και τις ισημερίες.

Ο Αναξιμένης (585-528 π.Χ.) διαδέχτηκε τον Αναξίμανδρο στη σχολή. Πίστευε ότι η αρχή των όντων ήταν ο αέρας, που, με την κίνηση, αλλού γίνεται νερό και αλλού γίνεται αιθέρας και φωτιά. Κατάλαβε πρώτος ότι το φως του φεγγαριού προέρχεται από τον ήλιο και εξήγησε φυσικά τις εκλείψεις του ήλιου και του φεγγαριού.

Στον Πυθαγόρα και τους μαθητές του οφείλουμε την εξήγηση των εκλείψεων και των φάσεων της Σελήνης. Διατύπωσαν δε για πρώτη φορά νόμους για την κίνηση των πλανητών και την απόσταση τους από τον Ήλιο.

Ο Φιλόλαος (6ος-5ος αιώνας π.Χ.) ήταν ο πρώτος που εκθρόνισε τη Γη από το κέντρο του Κόσμου και στη θέση της έβαλε μια πύρινη σφαίρα μια Εστία γύρω από την οποία στρέφεται η Γη κάθε 24 ώρες. Θεωρούσε ότι ο Ήλιος, η Γη και η Σελήνη περιφέρονται γύρω από αυτή την πύρινη σφαίρα. Η επινόηση αυτή του πυθαγόρειου Φιλόλαου - ότι η Γη και η Σελήνη κινούνται - ήταν πραγματική επανάσταση για την εποχή του. Σήμερα δεχόμαστε ότι η Εστία του Φιλόλαου και των Πυθαγορείων ήταν ο Ήλιος. 

Ο Αναξαγόρας (γεννήθηκε στις Κλαζομενές της Ιωνίας περί το 500 π.Χ.) πίστευε για τη Γη πως έχει τυμπανοειδές σχήμα και πως συγκρατείται στον αέρα. Τον Ήλιο ο Αναξαγόρας τον θεωρούσε ως διάπυρο λίθο κι όχι ο θεός Απόλλων ή ο Φοίβος, ενώ το μέγεθός του ήταν μεγαλύτερο από την Πελοπόννησο. Για τη Σελήνη πίστευε πως ήταν ετερόφωτη, αλλά τη θεωρεί ως μια δεύτερη Γη που κατοικείται από ανθρώπους και άλλα όντα. Και για τα άστρα έλεγε ότι έχουν όμοια μορφή με αυτή του Ηλίου. Ασχολήθηκε επίσης με τους κομήτες και τους διάττοντες αστέρες, ενώ για τους μετεωρίτες, ο Αναξαγόρας πιστεύει ότι ήταν λίθοι που στροβιλίζονται και έλκονται από τη Γη. Καταδικάστηκε σε θάνατο γιατί εισήγαγε κενά δαιμόνια, αλλά πρόλαβε και έφυγε. Στον τάφο του γράφτηκε: “Εδώ αναπαύεται ο Αναξαγόρας, που για τον ουράνιο κόσμο βρήκε την αλήθεια”.

Ο Μέτων (έζησε τον 5ο αιώνα π.Χ. στην Αθήνα) υπήρξε αστρονόμος, γεωμέτρης και μηχανικός. Επινόησε έναν ημερολογιακό κύκλο βασισμένο στις κινήσεις της Σελήνης, που είναι γνωστός ως Κύκλος του Μέτωνα ή Κύκλος της Σελήνης. Η δημιουργία ενός σταθερού συστήματος χρονολόγησης - το οποίο θα καθόριζε την περιοδικότητα των φαινομένων σε σχέση με κάποια σταθερά αριθμητικά δεδομένα - ήταν βασική προϋπόθεση για να υπάρξει πρακτική αστρονομία βασισμένη στα μαθηματικά. Ο Μέτων παρατηρώντας την περιοδικότητα της Σελήνης και καταγράφοντας τους χρόνους εμφάνισης των πανσελήνων, για πολλά έτη, συνειδητοποίησε μια σειρά κανονικοτήτων και επαναλήψεων. Προσδιόρισε λοιπόν ότι ανά 19 έτη επαναλαμβάνεται η ίδια σειρά των πανσελήνων, παρατήρηση με την οποία ήταν δυνατό να προβλεφθούν ακριβώς οι μελλοντικές πανσέληνοι. Τις αστρονομικές παρατηρήσεις του ο Μέτων τις πραγματοποιούσε με ένα αστρονομικό όργανο, τον γνώμονα ή ηλιοτρόπιο. Με την βοήθεια του γνώμονα ανακάλυψε ότι οι ισημερίες και οι τροπές δεν διαιρούσαν το έτος σε 4 εποχές ίσης διάρκειας, κάτι που λέγεται ότι είχε υποστηριχθεί παλαιότερα και από το Θαλή. Ο κύκλος του Μέτωνα χρησιμοποιήθηκε αργότερα ως παραλλαγή για το εβραϊκό ημερολόγιο, καθώς και από τη χριστιανική εκκλησία για τον προσδιορισμό των εορτών. Έφτιαξε επίσης ένα παρατηρητήριο στον Κολωνό, ηλιακό ρολόι στην Πνύκα.

Ο Πλάτωνας (427-347 π.Χ.) εκτός από φιλόσοφος άσκησε μεγάλη επίδραση στην εποχή του και σαν αστρονόμος. Θεωρούσε την αστρονομία κλάδο των μαθηματικών ενώ στην Πολιτεία περιέγραψε την κίνηση των ουρανίων σωμάτων με την βοήθεια περιστρεφόμενων σφονδύλων. Θεωρούσε το σύμπαν σφαιρικό και τη Γη να κατέχει το κέντρο του. Στο τέλος της ζωής του, όμως σύμφωνα με τον Πλούταρχο, αφού διάβασε τα έργα του Φιλόλαου μετάνιωσε που έβαλε τη Γη στο κέντρο του κόσμου.

Ο Εύδοξος ο Κνίδιος (408 -355/3 πΧ), ήταν σπουδαίος μαθηματικός και γεωμέτρης. Αυτή η ιδιότητα του τον βοήθησε να ασχοληθεί με την αστρονομία. Η Σχολή που ίδρυσε στον Κύζικο άκμασε για πολύ καιρό και τα γραπτά του χρησίμευσαν για πρωτότυπο στη συλλογή «Μικρή Αστρονομία», που παρουσίαζε σε γεωμετρική μορφή το σύνολο των θεωρημάτων που αναφέρονται στη σφαίρα και στην ημερήσια περιστροφή. Πρώτος αυτός εφάρμοσε τη μέθοδο, που ακολούθησε ο Αρίσταρχος ο Σάμιος, για να υπολογίσει την απόσταση της Γης από τη Σελήνη και τον Ήλιο. Και το κυριότερο συνέλαβε την πρώτη γεωμετρική θεωρία για την κίνηση των πλανητών (με ομόκεντρες σφαίρες που περιστρέφονται η μια μέσα στην άλλη). Πάλι πρώτος απέδειξε τη σφαιρικότητα της Γης, την οποία χώρισε σε ζώνες, και μέτρησε για πρώτη φορά την περίμετρό της. Διόρθωσε την "οκταετηρίδα" του Κλεοστράτου, ο οποίος συνέδεε το σεληνιακό με το ηλιακό έτος. Χαρτογράφησε τους αστερισμούς του Ισημερινού και των Τροπικών κύκλων, και τους έδωσε ονόματα σύμφωνα με τον Ίππαρχο. Μέτρησε τις περιόδους πέντε πλανητών, δίδοντας τους τις εξής τιμές: Άρης 2 έτη (πραγματική 1.88), Δίας 12 έτη (11.86) και Κρόνος 30 έτη (29.46). Θεωρείται σαν ιδρυτής της θεωρητικής αστρονομίας και της ουρανίου μηχανικής. Πάνω στο έργο του βασίστηκε αργότερα όπως είπαμε ο αστρονόμος Αρίσταρχος ο Σάμιος.  Τέλος ίδρυσε αστεροσκοπεία σε πολλά μέρη.

Ο Ηρακλείδης ο Ποντικός (390-330 π.Χ.) γεννήθηκε μεν στην Ηράκλεια του Πόντου, αλλά σπούδασε φιλοσοφία στην Αθήνα υπό τον Πλάτωνα και Αριστοτέλη.  Οι Αθηναίοι τον αποκαλούσαν και "παραδοξολόγο", γιατί εισήγαγε επαναστατικές ιδέες στην αστρονομία. Ο Ηρακλείδης διατύπωσε πρώτος τη θεωρία ότι ο χώρος είναι άπειρος. Παραδεχόταν και δίδασκε ότι η Γη περιστρέφεται γύρω από τον άξονα της σε 24 ώρες και απέδιδε την ημερήσια περιστροφή της Ουράνιας σφαίρας στην περιστροφή της Γης. Ορισμένοι πιστεύουν ότι ο Ηρακλείδης είχε υπόψη του, εκτός της ημερήσιας κινήσεως του Ήλιου κατά την ανάδρομη φορά, και την ετήσια κίνηση αυτού επί της εκλειπτικής κατά την ορθή φορά. Για τη θεωρία των άστρων, πλανητών και απλανών, ο Ηρακλείδης ταυτίζεται με τα πυθαγόρεια δόγματα και ισχυριζόταν πως κάθε αστέρας υφίσταται σαν ένας κόσμος που περιλαμβάνει και αέρα και αιθέρα, μέσα στον άπειρο αιθέρα. Θεωρούσε τους κομήτες ως σύννεφα που βρίσκονται σε πολύ μεγάλο ύψος και φωτίζονται από το ανώτερο φως το ίδιο με εκείνο του Ολύμπου των Πυθαγορείων. Ο Συμπλίκιος ανέφερε ότι ο Ηρακλείδης ο Ποντικός και ο Αρίσταρχος ο Σάμιος πιστεύουν ότι ο Ουρανός και τα άστρα μένουν ακίνητα ενώ η Γη γυρίζει γύρω από τους πόλους του ισημερινού με κατεύθυνση από τα δυτικά προς τα ανατολικά κάνοντας μια περιστροφή περίπου την ημέρα. Ο Πρόκλος αναφέρει ότι ο Ηρακλείδης σε αντίθεση από τον Πλάτωνα που πίστευε ότι η Γη είναι ακίνητη, υποθέτει ότι αυτή κινείται κυκλικά και ότι ο ουρανός και οι απλανείς αστέρες παραμένουν ακίνητοι (ενώ η Γη κάνει περιστροφή γύρω από τον άξονά της), κάτι αντίθετο με τα φαινόμενα και την απλή λογική.

Ο Αριστοτέλης (384 – 322 π.Χ.) μαζί με τον δάσκαλό του Πλάτωνα αποτελεί τη φωτεινή δυάδα της φιλοσοφικής σκέψης του αρχαίου κόσμου. Υπήρξε σοφός μεγαλοφυής, εγκυκλοπαιδικός, φυσιοδίφης, δημιουργός της λογικής και ο σημαντικότερος από τους διαλεκτικούς της αρχαιότητας. Θεωρείται σαν ο μεγαλύτερος συστηματικός μελετητής στην ιστορία του παγκόσμιου πολιτισμού. Το έργο του αποτελεί ένα ολοκληρωμένο, κλειστό, οικουμενικό σύστημα έρευνας και διδασκαλίας και περιλαμβάνει μεταξύ άλλων γραπτά για τη Βιολογία, την Ποίηση, τη Μετεωρολογία, την Πρώτη Φιλοσοφία (ή Μεταφυσική), τη Ρητορική και την Πολιτική. Οι αστρονομικές αντιλήψεις του Αριστοτέλη ίσχυαν μέχρι την Αναγέννηση με τη μορφή του γεωκεντρικού συστήματος του Πτολεμαίου και αντικαταστάθηκαν από το ηλιοκεντρικό σύστημα του Κοπέρνικου.

Στο έργο του "Περί του Ουρανού" ο Κόσμος στο σύνολό του αποτελεί σφαιρικό χώρο του οποίου το κέντρο κατέχει η επίσης σφαιρική Γη. Ο Αριστοτέλης έδωσε δύο επί πλέον λόγους γιατί η Γη ήταν στρογγυλή. Πρώτον, σημείωσε ότι η γήινη σκιά πάντα έκανε μια κυκλική στεφάνη πάνω στο φεγγάρι κατά τη διάρκεια μιας σεληνιακής έκλειψης, η οποία εξηγείται μόνο αν η Γη ήταν σφαιρική. Εάν η Γη ήταν ένας δίσκος, η σκιά της θα εμφανιζόταν ως επιμηκυσμένη έλλειψη τουλάχιστον κατά τη διάρκεια της έκλειψης. Δεύτερον, ο Αριστοτέλης ήξερε ότι οι άνθρωποι που ταξίδεψαν προς το Βορρά, είδαν τον Πολικό Αστέρα να ανατέλλει υψηλότερα στον ουρανό, ενώ προς το Νότο είδαν τον Πολικό αστέρα να βυθίζεται. Σε μια επίπεδη Γη, οι θέσεις των αστεριών δεν θα μεταβάλλονταν με τη τοποθεσία της παρατήρησης.

Ο Αριστοτέλης θεωρούσε ότι η Γη είναι σφαιρική αλλά όχι πολύ μεγάλη, ενώ ήταν ακίνητη. Σε ένα χωρίο του ο Αριστοτέλης μας πληροφορεί ότι το μήκος της περιμέτρου της γήινης σφαίρας δεν είναι μεγάλη σε σύγκριση με τους όγκους των άλλων αστεριών. Και την υπολόγισε σε τεσσαράκοντα μυριάδες στάδια που ισοδυναμούν με 73.000 χλμ. δηλαδή με το διπλάσιο σχεδόν του πραγματικού μήκους. Ως προς τους πλανήτες δέχεται ο Αριστοτέλης ότι είναι σε σειρά απόστασης: Σελήνη, Ήλιος, Ερμής, Αφροδίτη, Άρης, Ζεύς και Κρόνος.

Περίπου το 330 π.Χ. ο Αριστοτέλης αναγνώρισε ότι ο Ήλιος και η Σελήνη είναι σφαίρες, και ότι οι τροχιές τους γύρω από τη Γη είναι κυκλικές. Έδειξε ότι οι κινήσεις των πλανητών θα μπορούσαν να κατασκευαστούν από έναν συνδυασμό διάφορων κυκλικών κινήσεων. Αλλά μετά από προσεκτική μελέτη αποφάσισε ότι ο ήλιος δεν ήταν στο κέντρο αυτών των τροχιών, έτσι επέλεξε τη Γη ως το κέντρο του ηλιακού μας συστήματος.

Ο Αριστοτέλης εξήγησε σωστά τις εκλείψεις του ήλιου και της Σελήνης, και συμπέρανε ότι η Γη ήταν σφαιρική από τη σκιά της πάνω στο φεγγάρι. Έκανε ακόμη και μια σωστή εκτίμηση της γήινης ακτίνας. Επιπλέον, αναγνώρισε ότι τα αστέρια πρέπει να είναι πολύ απόμακρα και υποστήριξε ότι ήταν κι αυτά σφαιρικά. Επίσης έθεσε ως αίτημα ότι τα αστέρια πρέπει να βρίσκονται πέρα από μια ορισμένη απόσταση.

Λόγω του τρομακτικού κύρους του η άποψη του Αριστοτέλη για την ακίνητη Γη έγινε αιτία να μην διαδοθεί η άποψη του Φιλολάου περί κινήσεως της Γης, ούτε του Αρίσταρχου του Σάμιου που υποστήριζε το ηλιοκεντρικό σύστημα.

Ο Αρίσταρχος ο Σάμιος (310 - 230 π.Χ.) ήταν αστρονόμος και μαθηματικός από τη Σάμο. Είναι ο πρώτος άνθρωπος που σε έργο του πρότεινε το ηλιοκεντρικό μοντέλο, θέτοντας τον Ήλιο και όχι τη Γη στο κέντρο του γνωστού Σύμπαντος. Για το λόγο αυτό είναι συχνά γνωστός ως ο Έλληνας Κοπέρνικος. Οι ιδέες του περί Αστρονομίας δεν είχαν γίνει αρχικά αποδεκτές και θεωρήθηκαν κατώτερες από εκείνες του Αριστοτέλη και του Πτολεμαίου, έως ότου αναγεννήθηκαν επιτυχώς και αναπτύχθηκαν από τον Κοπέρνικο περίπου 2000 χρόνια μετά. Ως εκ τούτου, ο Αρίσταρχος πίστευε ότι τα αστέρια βρίσκονται σε άπειρη απόσταση, και αυτό το θεωρούσε ως εξήγηση για την απουσία ορατής παράλλαξης, δηλαδή της παρατηρούμενης κίνησης των αστέρων καθώς η Γη κινείται γύρω από τον Ήλιο. Στην πραγματικότητα τα αστέρια βρίσκονται πολύ πιο μακριά από όσο είχε υποτεθεί στην αρχαιότητα, το οποίο ερμηνεύει το γεγονός ότι η αστρική παράλλαξη είναι ανιχνεύσιμη μόνο με τηλεσκόπια. Αλλά είχε υποτεθεί ότι το γεωκεντρικό μοντέλο ήταν μια απλούστερη και καλύτερη εξήγηση για την έλλειψη παράλλαξης. Ο Αρίσταρχος παρατήρησε την κίνηση της Σελήνης διαμέσου της σκιάς της Γης κατά τη διάρκεια μιας έκλειψης Σελήνης. Εκτίμησε ότι η διάμετρος της Γης ήταν 3 φορές μεγαλύτερη από τη διάμετρο της Σελήνης. Χρησιμοποιώντας τον υπολογισμό του Ερατοσθένους ότι η περιφέρεια της Γης ήταν 42.000 χλμ., συμπέρανε ότι η Σελήνη έχει περιφέρεια ίση με 14.000 χλμ. Σήμερα, είναι γνωστό ότι η Σελήνη έχει περιφέρεια περίπου ίση με 10.916 χλμ.  Ο Αρίσταρχος παρατήρησε ότι ο Ήλιος, η Σελήνη και η Γη σχηματίζουν σχεδόν μια ορθή γωνία τη στιγμή του πρώτου ή του τελευταίου τετάρτου της Σελήνης. Εκτίμησε ότι η γωνία ήταν 87°. Χρησιμοποιώντας σωστά τη Γεωμετρία, αλλά με λανθασμένα στοιχεία παρατήρησης, ο Αρίσταρχος συμπέρανε ότι ο Ήλιος ήταν 20 φορές πιο μακριά από ό,τι η Σελήνη. Στην πραγματικότητα ο Ήλιος είναι περίπου 390 φορές πιο μακριά. Εντόπισε ότι η Σελήνη και ο Ήλιος έχουν σχεδόν το ίδιο φαινόμενο μέγεθος από τη Γη και συμπέρανε ότι οι διάμετροί τους θα είναι ανάλογοι με την απόστασή τους από τη Γη. Έτσι κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο Ήλιος είχε 20 φορές μεγαλύτερη διάμετρο από τη Σελήνη, κάτι που είναι υπολογιστικά λογικό και σωστό, αλλά επίσης λάθος (αφού στηρίζεται σε λάθος δεδομένα). Η εκτίμησή του όμως αυτή υποδεικνύει ότι ο Ήλιος είναι ξεκάθαρα μεγαλύτερος από τη Γη, κάτι που υποστηρίζει το ηλιοκεντρικό μοντέλο.

Ο Ερατοσθένης (276 - 194 π.Χ.) ήταν μαθηματικός, γεωγράφος και αστρονόμος. Από τα πιο σπουδαία επιτεύγματά του ήταν ότι υπολόγισε για πρώτη φορά το μέγεθος της Γης, ότι κατασκεύασε ένα σύστημα συντεταγμένων με παράλληλους και μεσημβρινούς, και ότι κατασκεύασε ένα χάρτη του τότε γνωστού κόσμου. Είχε αρκετές σημαντικές συνεισφορές στην Αστρονομία, όπως τον σφαιρικό αστρολάβο που τον χρησιμοποιούσαν ευρέως μέχρι την εφεύρεση του πλανηταρίου τον 18ο αιώνα. Αναφέρεται ότι είχε υπολογίσει την περιφέρεια της Γης γύρω στο 240 π.Χ. χρησιμοποιώντας το ύψος του Ηλίου κατά την εαρινή ισημερία κοντά στην Αλεξάνδρεια και στη νήσο Ελεφαντίνη, κοντά στη Συήνη (το σημερινό Ασουάν της Αιγύπτου). Εκτός από την ακτίνα της Γης ο Ερατοσθένης προσδιόρισε την καμπυλότητα του ελλειψοειδούς, μέτρησε την απόκλιση του άξονα της Γης με μεγάλη ακρίβεια δίνοντας την τιμή 23° 51' 15", κατασκεύασε έναν αστρικό χάρτη που περιείχε 675 αστέρες, πρότεινε την προσθήκη στο ημερολόγιο μίας ημέρας ανά τέσσερα χρόνια και προσπάθησε να συνθέσει μία ιστορία βασισμένη σε ακριβείς ημερομηνίες.

Η εποχή του Ερατοσθένη ήταν έτοιμη για επιτεύγματα όπως η μέτρηση των πραγματικών διαμέτρων του Ήλιου, της Σελήνης και της Γης, και των μεταξύ τους αποστάσεων. Αυτές οι μετρήσεις υπήρξαν ορόσημα στην ιστορία της αστρονομίας, αντιπροσωπεύοντας τα πρώτα διστακτικά βήματα στην πορεία της κατανόησης ολόκληρου του σύμπαντος. Ο Ερατοσθένης σαν πραγματικός επιστήμονας χρησιμοποίησε όχι μόνο τις προηγούμενες γνώσεις για την σφαιρική Γη και τα απαραίτητα μαθηματικά εργαλεία, αλλά σχεδίασε και τα αναγκαία πειράματα. Η άποψη ότι η Γη ήταν σφαιρική Γη ήταν αποδεκτή στην αρχαία Ελλάδα, το είχαν καταλάβει γιατί έβλεπαν τα πλοία, μετά τον απόπλου, να εξαφανίζονται σιγά σιγά στον ορίζοντα μέχρι που από το λιμάνι φαινόταν μόνο η κορυφή του καταρτιού τους. Κάτι τέτοιο είχε νόημα μόνο αν η επιφάνεια της θάλασσας καμπυλωνόταν. Αν η θάλασσα είχε καμπυλωμένη επιφάνεια, το ίδιο θα έπρεπε να συμβαίνει και με τη Γη, πράγμα που σημαίνει ότι ίσως είναι σφαίρα. Αυτή η άποψη ενισχύθηκε με την παρατήρηση των εκλείψεων της Σελήνης: κατά την έκλειψη, η Γη έριχνε στη Σελήνη μια σκιά σε σχήμα κυκλικού δίσκου, ακριβώς όπως το σχήμα που θα περιμέναμε από ένα σφαιρικό αντικείμενο. Ίδιας σπουδαιότητας ήταν και το γεγονός ότι όλοι μπορούσαν να δουν ότι η ίδια η Σελήνη ήταν στρογγυλή, γεγονός που υποδείκνυε ότι η σφαίρα ήταν η φυσική κατάσταση ύπαρξης, ενισχύοντας την υπόθεση ότι και η Γη είναι στρογγυλή. Όλα άρχισαν να αποκτούν νόημα, ακόμη και τα γραπτά του έλληνα ιστορικού και ταξιδευτή Ηρόδοτου που μιλούσε για ανθρώπους στο μακρινό βορρά οι οποίοι κοιμούνταν τις μισές μέρες του χρόνου. Αν η Γη ήταν σφαιρική, τότε διαφορετικά μέρη της υδρογείου θα φωτίζονταν με διαφορετικό τρόπο ανάλογα με το γεωγραφικό τους πλάτος, γεγονός που εξηγούσε με φυσικό τρόπο έναν πολικό χειμώνα και νύχτες με διάρκεια έξι μηνών.

Ο Ίππαρχος ο Ρόδιος (190 - 120 π.Χ.) ήταν αστρονόμος, γεωγράφος, χαρτογράφος και μαθηματικός, θεωρούμενος από αρκετούς ως ο «πατέρας της παρατηρησιακής Αστρονομίας». Επίσης, του αποδόθηκε ο τίτλος του «θεμελιωτή της τριγωνομετρίας» ως και του «μεγαλύτερου αστρονόμου της αρχαιότητας», αλλά και «όλων των εποχών». Η υπομονή του, η οξυδέρκειά του αλλά και το βεβαιούμενο ιστορικά πάθος του με ότι καταπιανόταν τον οδήγησαν σε δρόμους που σήμερα, αναλογικά με τα δεδομένα της εποχής του, σίγουρα εντυπωσιάζουν. Ανέπτυξε μαθηματικά μοντέλα για την κίνηση του Ηλίου και της Σελήνης, από παρατηρήσεις αιώνων αρχίζοντας από τους Χαλδαίους της Μεσοποταμίας. Υπήρξε επίσης ο πρώτος που συνέταξε τριγωνομετρικό πίνακα, πράγμα που του επέτρεπε να επιλύει οποιοδήποτε τυχαίο τρίγωνο. Τα έξι κορυφαία πάντως επιτεύγματά του ήταν:

Υπολόγισε πως το ηλιακό ή τροπικό έτος είναι 365,242 ημέρες, όταν σήμερα τα σύγχρονα ατομικά ρολόγια τον επιβεβαιώνουν υπολογίζοντάς το σε 365,242199 ημέρες. Η ανακάλυψη της μετάπτωσης των ισημεριών. Υπολόγισε τη διάμετρο της Σελήνης και τη κυμαινόμενη απόστασή της από τη Γη. Η δημιουργία του πρώτου καταλόγου αστέρων, τουλάχιστον στο δυτικό κόσμο. Η επινόηση της κλίμακας των μεγεθών των αστέρων από τη μέτρηση της φωτεινότητάς των, που χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα από όλους τους αστρονόμους του κόσμου. Το 134 π.Χ. ο Ίππαρχος ανακάλυψε ένα αστέρα που δεν υπήρχε πριν (πιθανόν κομήτης) στον αστερισμό του Σκορπιού, και τότε διατύπωσε την αρχή ότι «οι αστέρες δεν είναι αιώνιοι στον ουρανό».

Είναι εφευρέτης του Αστρολάβου, το όργανο με τη βοήθεια του οποίου μέτρησε τις συντεταγμένες των αστέρων. Τελειοποίησε τη Διόπτρα, ένα όργανο που του επέτρεψε την εκτίμηση της φαινόμενης διαμέτρου Ηλίου και Σελήνης, την απόσταση και το πραγματικό μέγεθός τους. Επίσης τελειοποίησε πολλά παλαιότερα όργανα όπως ήταν ο Γνώμων, το Ηλιοτρόπιο κλπ. Θεωρείται ο πρώτος που διαίρεσε τους κύκλους των παραπάνω αστρονομικών οργάνων σε 360 μοίρες ενώ είναι ο πρώτος που κατασκεύασε Υδρόγειο σφαίρα.

Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων - ένα σύμπλεγμα οδοντωτών τροχών στο εσωτερικό του μηχανισμού αναπαριστούσε τη μεταβλητή γωνιακή ταχύτητα της Σελήνης -  φτιάχτηκε σύμφωνα με τη θεωρία του Ιππάρχου.

Το πολυπλοκότερο πάντως από τα γεωκεντρικά συστήματα δημιουργήθηκε από τον Κλαύδιο Πτολεμαίο (108-168 μ.Χ.) στην Αλεξάνδρεια το 2ο αιώνα μΧ.

Ο Πτολεμαίος τοποθέτησε τη Γη στο Κέντρο του Σύμπαντος, με το Φεγγάρι, Ερμή, Αφροδίτη, Ήλιο, Άρη, Δία και Κρόνο να περιφέρονται κυκλικά γύρω από τον πλανήτη μας. Το μοντέλο αυτό επέζησε για 1.900 χρόνια.

Ο Κλαύδιος Πτολεμαίος ήταν βασικά ένας θεωρητικός ερευνητής που στήριξε τις απόψεις του σε μεγάλο βαθμό στις παρατηρήσεις και τα στοιχεία που είχε συγκεντρώσει ο Ίππαρχος 300 χρόνια νωρίτερα. Είναι γνωστός κυρίως για το μεγάλο έργο του, τη «Μεγάλη Μαθηματική Σύνταξη», γνωστή και ως Αλμαγέστη (από την ονομασία που της έδωσαν οι Άραβες), η οποία περιείχε τις εργασίες πολλών Ελλήνων αστρονόμων, καθώς και τις δικές του μελέτες σε συνολικά 13 τόμους.

Η Μεγάλη Μαθηματική Σύνταξη του Κλαύδιου Πτολεμαίου, που εκτός από αστρονόμος ήταν γεωγράφος και μαθηματικός, θεωρήθηκε καθοριστικής σημασίας για περισσότερο από 1.400 χρόνια. Δεν υπαινίχθηκε απλώς ότι οι ουρανοί είναι σφαιρικοί, αλλά επέμεινε ότι έχουν ακριβώς το σχήμα της σφαίρας. Επειδή ο νυχτερινός ουρανός είχε το σχήμα τέλειου ημισφαιρίου, η Γη όφειλε να βρίσκεται στο κέντρο του σύμπαντος - στον φυσικό της τόπο σύμφωνα με την κοσμολογία του Αριστοτέλη. Περαιτέρω, η Γη του Πτολεμαίου δεν περιστρεφόταν γύρω από τον άξονα της: αν περιστρεφόταν τα σύννεφα και τα πουλιά θα έμεναν πίσω, μην μπορώντας να την ακολουθήσουν.

Η Αλμαγέστη επαναλάμβανε ένα μεγάλο μέρος από το έργο του Ίππαρχου. Μεταξύ άλλων, τη μέτρηση της γωνίας της εκλειπτικής, εκτιμήσεις των αποστάσεων της Γης από τη Σελήνη και τον Ήλιο κι έναν κατάλογο αστέρων. Ακόμα απαριθμούσε 44 αστερισμούς, στους οποίους ο Πτολεμαίος έδωσε το όνομα που χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα (για παράδειγμα Ωρίων και Λέων).

Η συμβολή του Πτολεμαίου που άσκησε τη μεγαλύτερη επιρροή ήταν η μαθηματική θεωρία του για τις πλανητικές κινήσεις. Επειδή οι τροχιές των πλανητών περί τον Ήλιο είναι σχεδόν κυκλικές, το γεωκεντρικό του σύστημα μπορούσε να προβλέπει με αποδεκτή ακρίβεια τις θέσεις τους. Με λίγα λόγια: οι πλανήτες περιφέρονταν σταθερά πάνω σε έναν τέλειο κύκλο, τον επίκυκλο. Το κέντρο αυτού του κύκλου περιφερόταν σταθερά πάνω σε έναν άλλο τέλειο κύκλο (τον φέροντα) που είχε ως κέντρο του τη Γη.

Φαίνεται ο επίκυκλος ενός πλανήτη και η τοποθέτηση της Γης στο κέντρο του κύκλου

Ωστόσο για να εξηγήσει τη φαινόμενη μεταβλητή ταχύτητα της περιφοράς των πλανητών καθώς και τη μη τέλεια κυκλική τροχιά τους, ο Πτολεμαίος αναγκάστηκε να εισαγάγει περίπλοκα εργαλεία, όπως ένα σημείο που ονομάζει εξισωτή. Παρ' όλα αυτό η Αλμαγέστη δεν παύει να είναι ένα σημαντικό μαθηματικό επίτευγμα. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς πως όλοι οι Ευρωπαίοι αστρονόμοι μέχρι την εποχή του Tycho Brahe ήταν πεπεισμένοι ότι οι σφαίρες που φέρουν τα ουράνια σώματα έχουν υλική υπόσταση.

Ο Πτολεμαίος ασχολήθηκε ακόμη με την αστρολογία και τη γεωγραφία. Η γεωγραφική πραγματεία του είχε στην κλασική γεωγραφία ανάλογη θέση με τη θέση της Αλμαγέστης στην κλασική αστρονομία.

Παρά ταύτα, πολλοί άνθρωποι πίστευαν σε μια επίπεδη Γη για πολλούς αιώνες. Από τότε λοιπόν η επίσημη άποψη ήταν ότι όσα είχαμε να μάθουμε για το Σύμπαν ήταν ήδη γνωστά. Η Γη θεωρούνταν το κέντρο του Σύμπαντος και οι ελάχιστοι που πρότειναν ιδέες, οι οποίες αργότερα αποδείχτηκαν πιο σωστές δεν ήταν παρά μεμονωμένες φωνές «βοώντων εν τη ερήμω». Και τότε μέσα σε ένα σχετικά μικρό χρονικό διάστημα ολόκληρος ο κλάδος της Αστρονομίας αλλά και όλης της επιστήμης επαναστατικοποιήθηκε από την εμφάνιση αρκετών μεγαλοφυών ανθρώπων. Σε αυτό βοήθησαν και οι εξερευνήσεις στον 16ο αιώνα και οι πεποιθήσεις αυτές σταμάτησαν.

Για να εκτιμήσουμε τα επιτεύγματα του Αριστοτέλη, πρέπει να καταλάβουμε ότι δεν είχε επιτευχθεί καμία σημαντική πρόοδος στην εικόνα του Κόσμου για 1900 χρόνια, έως ότου ο Νίκολας Κοπέρνικος ανακαλύψει ότι ο ήλιος είναι το κέντρο του ηλιακού μας συστήματος. Ακόμα και η μεγάλη πρόοδος που έγινε από το Κοπέρνικο, έγινε μέσα στο αριστοτελικό πλαίσιο και συνελήφθη σαν μια προσπάθεια της βελτίωσης των παρατηρήσεών του Αριστοτέλη για τις πλανητικές τροχιές.

Για τους περισσότερους αρχαίους αστρονόμους, οι ακριβείς προβλέψεις των θέσεων των πλανητών ήταν ισοδύναμες προς την κατανόηση του πως δουλεύει το Σύμπαν. Τα πιό μακριά απόμακρα αστέρια ήταν απλά το φόντο πάνω στο οποίο πραγματοποιείται η πλανητική δράση. Ο Πτολεμαίος, ο τελευταίος των μεγάλων Ελλήνων αστρονόμων της αρχαιότητας, ανέπτυξε ένα αποτελεσματικό σύστημα για τον Κόσμο στη "Μεγίστη Μαθηματική Σύνταξη" ή Αλμαγέστη . Η θεωρία του βασίστηκε αρκετά στην εργασία του προκατόχου του Ιππάρχου, έτσι ο Πτολεμαίος σχεδίασε ένα γεωκεντρικό μοντέλο ή με την Γη στο κέντρο, ένα μοντέλο που κράτησε για 1.900 έτη.

Ότι ο Πτολεμαίος μπόρεσε να τοποθετήσει τη Γη στο κέντρο του Κόσμου και να προβλέψει ικανοποιητικά τις θέσεις των πλανητών, οφειλόταν στην ικανότητά του ως μαθηματικός. Έτσι μπόρεσε να κάνει το μοντέλο του με τέτοιο τρόπο, ώστε να διατηρήσει συγχρόνως και την αρχαία ελληνική πεποίθηση ότι οι Ουρανοί ήταν τέλειοι -- κι έτσι ο κάθε πλανήτης να κινείται κατά μήκος μιας κυκλικής τροχιάς (η τέλεια καμπύλη με θεϊκή ιδιότητα) με σταθερή ταχύτητα. 

Οι μεγαλύτερες δυσκολίες που έπρεπε να υπερνικήσει εξηγούσαν τις μεταβαλλόμενες ταχύτητες και τις περιστασιακές ανάδρομες κινήσεις (από την ανατολή προς τη δύση) των πλανητών. Το έργο αυτό το ολοκλήρωσε βάζοντας τον πλανήτη να κινείται κατά μήκος ενός μικρού κύκλου, του ονομαζόμενου επίκυκλου, του οποίου το κέντρο κινιόταν ομοιόμορφα κατά μήκος ενός μεγαλύτερου κύκλου, που ονομάστηκε φέροντας ή οδηγός κύκλος, με τη Γη στο κέντρο του.

Όταν αυτό το σχέδιο κόντευε να ολοκληρωθεί, ο Πτολεμαίος κατάλαβε πως υπήρχαν κάποια λάθη και έτσι έκανε μερικές μικρές διορθώσεις. Πρώτον, τοποθέτησε τη Γη ελαφρώς πιο μακριά από το κέντρο του φέροντος κέντρου (Μια Γη που δεν βρίσκεται στο κέντρο αυτού του κύκλου, μοιάζει με το σημερινό σύστημα, όπου ο ήλιος βρίσκεται στο ένα κέντρο της έλλειψης. Και δεύτερον, τοποθέτησε το κέντρο της κίνησης του επίκυκλου να κινείται με μια σταθερή γωνιακή ταχύτητα γύρω από ένα τρίτο σημείο, το οποίο βρίσκεται στην αντίθετη πλευρά του κέντρου του φέροντος κύκλου από τη Γη. Αυτές οι τροποποιήσεις επέτρεψαν στον Πτολεμαίο, να προβλέψει τις θέσεις των πλανητών με λογική -- αν και κάθε άλλο παρά ιδανική -- ακρίβεια. 

Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα δυστυχώς η περισσότερη από αυτήν την γνώση της Αρχαίας Ελλάδας για την αστροφυσική εξαφανίστηκε στην Ευρώπη, αν και κάποια γνώση συντηρήθηκε από τους Άραβες. Μόνο ένα αχνό φως ρίχτηκε μέσα σε αυτό το σκοτάδι από μορφωμένους μοναχούς, όπως ο πατέρας Bede στον 8ο αιώνα.

Η αναγέννηση όμως στην αστροφυσική δεν ήρθε, όταν οι αστρονόμοι μετέβαλαν το θεωρητικό πλαίσιο του Αριστοτέλη, με τις εργασίες του Γαλιλαίου στην αρχή του 17ου αιώνα. Η αληθινή αναγέννηση ήρθε μόνο κατά τη διάρκεια του 12ου και 13ου αιώνα, όταν ανακαλύφθηκαν  εκ νέου οι  εργασίες του Αριστοτέλη από τους ευρωπαίους μελετητές.

Η Υπατία (370 μ.Χ. - 415 μ.Χ. Αλεξάνδρεια) είναι η τελευταία φιλόσοφος και μαθηματικός της αρχαίας Ελλάδας. Ο πατέρας της, ο Θέωνας, ήταν κι αυτός μαθηματικός και αστρονόμος. Έγραψε σχόλια όχι μόνο για τα Μαθηματικά αλλά και για τον Αστρονομικό Κανόνα του Πτολεμαίου. Εκτός από τη φιλοσοφία και τα μαθηματικά, η Υπατία είχε ενδιαφέρον για τη μηχανική και την πρακτική τεχνολογία. Τα γράμματα του Συνέσιου περιέχουν σχέδια της για αρκετά επιστημονικά όργανα που περιλαμβάνουν κι έναν αστρολάβο. Ο αστρολάβος χρησιμοποιούταν για τη μέτρηση των θέσεων του άστρων, πλανητών και του ήλιου και για τον υπολογισμό της ώρας όπως και του ανερχόμενου ζωδίου του ζωδιακού.

Η Υπατία ήταν ο τελευταίος ειδωλολάτρης επιστήμονας του δυτικού κόσμου και ο θάνατός της συνέπεσε με τα τελευταία χρόνια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Και αφού από τότε δεν υπήρξαν σημαντικοί πρόοδοι στα μαθηματικά, την αστρονομία και τη φυσική σε όλο τη Δύση για άλλα 1000 χρόνια, η Υπατία έγινε σύμβολο του τέλους της αρχαίας επιστήμης. Μετά την Υπατία ήρθε το χάος και ο βαρβαρισμός των Σκοτεινών Χρόνων.

Μέρος 1ο - Μέρος 3ο - Μέρος 4ο

Πηγή