Μάρτιος < ελληνιστική κοινή Μάρτιος < λατινική Martius < Mars (Άρης) < Παλαιά Λατινική Māvors < πρωτοϊταλική *Mawort
Κατά τα αρχαία χρόνια ήταν ο πρώτος μήνας του έτους (γι’ αυτό ονομαζόταν Primus=πρώτος). Ξεκινούσε η περίοδος των πολεμικών επιχειρήσεων. Ήταν αφιερωμένος στον Mars, Θεό της γονιμότητας και των αγρών. Αργότερα ταυτίστηκε με τον Άρη,Θεό του πολέμου. Μετα το 46π.Χ., με το Ιουλιανό ημερολόγιο, ονομάστηκε Martius-Μάρτιος (ο μηνας του Άρη) και εγινε ο 3ος μηνας του έτους.
__
Απρίλιος < ελληνιστική κοινή Ἀπρίλιος < *Ἀπρίλης < λατινική Aprilis + -ιος < ετρουσκικά Apru < αρχαία ελληνικά Ἀφρώ < Ἀφροδίτη (αντιδάνειο) (Έχει επίσης προταθεί: < λατινικά aperio (ανοίγω), ίσως γιατί τότε ανοίγουν τα λουλούδια)
Κατα τα αρχαία χρόνια ήταν ο δεύτερος μήνας του έτους. Μετά το 46 π.Χ. θεωρήθηκε ο τέταρτος μήνας του έτους. Ετυμολογικά προέρχεται απο το λατινικό ρήμα aperio, που σημαίνει ανοίγω. Σηματοδοτεί την εποχή της ανθοφορίας,του ανοίγματος της φύσης.Ηταν αφιερωμένος στη θεά Αθηνά.
__
Μάιος < ελληνιστική κοινή Μάϊος < λατινική Maius < Maia < αρχαία ελληνική Μαῖα (αντιδάνειο) < μαῖα < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή *méh₂tēr. Δείτε και μαγιάτικος, Μαγιού
Κατα τα αρχαία χρόνια ήταν ο τρίτος μήνας του ετους. Μετα το 46 π.Χ. θεωρήθηκε ο πέμπτος μήνας. Η ετυμολογική προέλευση του ονόματος είναι διαζευκτικά διττή. Πρώτη άποψη: Πήρε το όνομα απο την ρωμαϊκή θεότητα maja(Μάγια). Αυτό αποτέλεσε δάνειο της λατινικής γλώσσας απο το αρχαιοελληνικό Μαία(τροφός). Η Μαία ήταν μητέρα του Θεού Ερμή. Δεύτερη άποψη, που μάλλον δεν ευσταθεί: Το όνομα προήλθε από το ουδέτερο συγκριτικό του επιθέτου Magnus=μεγάλος, Μάιος=ο μεγαλύτερος,ο καλύτερος.
__
Κατά το αρχαίο ρωμαϊκό ημερολόγιο ήταν ο τέταρτος μήνας. Μετά το 46π.Χ. θεωρήθηκε ο έκτος μήνας. Πρώτη ετυμολογική εκδοχή: Το όνομα προέρχεται από την θεά Juno=ήρα, προστάτιδα της οικείας και του γάμου. Δεύτερη εκδοχή: Πήρε το όνομα απο τον Ιούνιο Βρούτο, ο οποίος θεμελίωσε τη Δημοκρατία στη Ρώμη.
__
Ιούλιος < ελληνιστική κοινή Ἰούλιος <λατινική Iulius (από το όνομα του Ιουλίου Καίσαρα, Gaius Iulius Caesar) < Παλαιά Λατινική *Iovilios < Iovis / Jove < πρωτοϊταλική *djowe- < *djous (μέρα, ουρανός, Δίας) < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή *dyḗws- (ουρανός, ουράνιος θεός)
Κατα το αρχαίο ρωμαϊκό ημερολόγιο ήταν ο πέμπτος μήνας. Μετά το 46π.Χ. θεωρήθηκε ο έβδομος. Το όνομα ετυμολογικά είναι ταυτοποιημένο με τον Ιούλιο Καίσαρα, τον μεγαλο στρατηλάτη του αρχαίου κόσμου.
__
Αύγουστος < (κληρονομημένο) ελληνιστική κοινή Αὔγουστος < λατινική Augustus < augustus (σεβαστός) < augeo < πρωτοϊταλική *augeō < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή *h₂owg-éye-ti < *h₂ewg- (αυξάνω)
Κατά το αρχαίο ρωμαϊκό ημερολόγιο ήταν ο έκτος μήνας. Μετά το 46π.Χ. θεωρήθηκε ο όγδοος. Το όνομα ήταν αφιερωμένο στον αυτοκράτορα Οκταβιανό, που έλαβε απο την Σύγκλητο τον τίτλο του Αυγούστου. Αύγουστος=σεβαστός.
__
Σεπτέμβριος < ελληνιστική κοινή Σεπτέμβριος < λατινική September < septem (επτά) < ινδοευρωπαϊκή ρίζα *septḿ̥
Κατά το αρχαίο ρωμαϊκό ημερολόγιο ήταν ο έβδομος μήνας. Στη λατινική το επτά=septem. Γι’ αυτό γράφουμε Σεπτέμ-βριος με μ. Μετά το 46π.Χ. θεωρήθηκε ο ένατος.
__
Οκτώβριος < ελληνιστική κοινή Ὀκτώβριος < λατινική October < octo (οκτώ)
Κατά το αρχαίο ρωμαϊκό ημερολόγιο ήταν ο όγδοος μήνας. Στη λατινική το οκτώ=octo. Γι’αυτό γράφουμε οκτώ-βριος χωρις μ. Μετά το 46π.Χ. θεωρήθηκε δέκατος.
__
Νοέμβριος < (κληρονομημένο) μεσαιωνική ελληνική Νοέμβριος < λατινική november < *nove(m)-mēmbris < *novem-mēnsris < novem (εννέα) + *mēnsris (< mens: μήνας)
Κατά το αρχαίο ρωμαϊκό ημερολόγιο ήταν ο ένατος μήνας. Στη λατινική το εννέα=Novem. Γι’αυτό γράφουμε Νοέμ-βριος με μ. Μετά το 46π.Χ. θεωρήθηκε ενδέκατος.
__
Δεκέμβριος < ελληνιστική κοινή Δεκέμβριος < λατινική Decembrius < december < *decumo-mēmbris < *decumo-mēnsris < decem (δέκα) + *mēnsris (mensis: μήνας) (πρώην δέκατος μήνας του ρωμαϊκού ημερολόγιου).
Κατά το αρχαίο ρωμαϊκό ημερολόγιο ήταν ο δέκατος μηνας. Στη λατινική το δεκα=decem. Γι’αυτό γράφουμε Δεκέμ-βριος με μ. Μετά το 46π.Χ. θεωρήθηκε ο 12ος.
__
Ιανουάριος < ελληνιστική κοινή Ἰανουάριος < λατινική ianuarius < Ianus (Ιανός)
Μετά το 46π.Χ.,με το Ιουλιανό ημερολόγιο, έγινε ο πρώτος μήνας του έτους.Το όνομα του προέρχεται από τον Θεό των Ρωμαίων Ιανό(Janus). Ήταν Θεός με δύο πρόσωπα που κοιτούσαν σε αντίθετες κατευθύνσεις το ένα προς το νέο χρόνο και το άλλο προς τον παλιό.
__
Φεβρουάριος < ελληνιστική κοινή Φεβρουάριος < λατινική februarius < Februa (εξαγνιστική γιορτή στα μέσα του μήνα αυτού) < februum < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή *dʰu̯es-ro (απολύμανση / κάθαρση με καπνό) < *dʰewh₂- (καπνός, ομίχλη)
Μετά το 46π.Χ. έγινε ο δεύτερος μήνας του έτους. Το όνομα προέρχεται από το λατινικό ρήμα Februare=εξαγνίζω. Ήταν αφιερωμένος στον Θεό του Άδη Februo. Με το Ιουλιανό ημερολόγιο, περιορίστηκαν οι μέρες απο 30 σε 29 και την εποχή του αυτοκράτορα Αυγούστου, αφαιρέθηκε άλλη μια μέρα που προστέθηκε στον Αύγουστο. Γι’ αυτό έχει 28 ημέρες και κάθε 4 χρόνια 29.Η ελληνική εκδοχή σε Φλεβάρη σηματοδοτεί το υδάτινο στοιχείο της φύσης.
«Μάρτιος» - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής. (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη. Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
«Απρίλιος» - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής. (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη. Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
«Μάιος» - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής. (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη. Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
«Ιούνιος» - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής. (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη. Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
«Ιούλιος» - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής. (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη. Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
«Αύγουστος » - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής. (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη. Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
«Σεπτέμβριος» - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής. (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη. Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
«Οκτώβριος» - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής. (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη. Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
«Νοέμβριος » - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής. (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη. Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
«Δεκέμβριος» - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής. (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη. Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
«Ιανουάριος» - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής. (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη. Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
«Φεβρουάριος» - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής. (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη. Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
Πληροφορίες από τον φιλόλογο Αντώνη Σίμο
Philomαtheia 11 Σεπτέμβρη 2020