Όλοι έχουμε στο μυαλό μας, λίγο πολύ, μια εμπειρία αχαριστίας. Ίσως εχουμε οι ίδιοι υπάρξει αχάριστοι (συνήθως ασυνείδητα), ή απλώς δεν λάβαμε την ευγνωμοσύνη που πιστεύαμε ότι αξίζαμε. Το να μην αναγνωρίζει κάποιος την προσφορά μας δεν είναι απαραίτητα κάτι κακό: κανείς δεν είναι υποχρεωμένος να θεωρεί ορθές ή αξιέπαινες οποιεσδήποτε θυσίες μας αφενός γιατί δεν είναι υποχρεωμένος να διαθέτει το ψυχικό μεγαλείο που απαιτείται για να νιώσει ευγνώμων, και αφετέρου γιατί η προσφορά είναι ευθύνη αυτού που προσφέρει, ποτέ του αποδέκτη.
Ιδιαίτερη και άξια λόγου περίπτωση είναι εκείνη του ευεργετηθέντος αχάριστου φίλου. Μια ειδική κατηγορία αχαριστίας που έχει ως βάση την ικανότητα του ενός, και την αδυναμία του άλλου. Ο αχάριστος φίλος έχει τη δύναμη και τη πρόσβαση να κάνει το μεγαλύτερο κακό. Το χειρότερο; Το επιδιώκει.
Υπάρχουν άνθρωποι που τρέφονται από τους άλλους. Προσέχουν πολύ με ποιους θα συνευρίσκονται ανά πάσα στιγμή, είναι μανιακοί με το να ανήκουν σε μια παρέα (της οποίας τα μέλη έχουν οι ίδιοι εγκρίνει έπειτα από εξονυχιστικό έλεγχο και κανένα μέλος της δεν δικαιούται να ξεφύγει από αυτή - σε αυτή τη περίπτωση καταδικάζεται ως προδότης) και κάνουν ό, τι μπορούν για να απομυζήσουν τα επιτεύγματα και το φως τους ανά πάσα στιγμή. Προσοχή! Ποτέ κανείς τους δεν θα παραδεχτεί ότι επωφελείται από τους φίλους του. Το αντίθετο: προσπαθούν να προωθούν μια εικόνα ανεξαρτησίας, ενώ στην πραγματικότητα το σύνολο των διαπροσωπικών τους (επιτυχημένων ή αποτυχημένων) σχέσεων εξαρτάται αποκλειστικά από την παρέα τους.
Συνήθως έχουν συγκεκριμένο στόχο: ένα άτομο αρκετά αγαθό που θα πιστέψει ότι μπορεί να δημιουργήσει μια πραγματική αμφίδρομη σχέση, ένα άτομο γεμάτο πίστη και αυτοπεποίθηση. Ένα άτομο πιο ικανό, πιο πετυχημένο (ακόμα και πιο ευπαρουσίαστο) το οποίο όμως να έχει τα ανάλογα ψυχικά χαρίσματα, αυτά της προσφοράς και της ανιδιοτέλειας (η ανιδιοτέλεια είναι η τροφή του αχάριστου). Θα προσδεθεί σαν βδέλλα πάνω του, θα γίνει ο καλύτερός του φίλος προκειμένου να νιώθει την ασφάλεια του ανήκειν σε κάποιον που μπορεί να κινεί τα καθημερινά νήματα, χωρίς όμως να φαίνεται, γιατί είναι αρκετά αφελής ώστε να καταλάβει ότι τον χρησιμοποιούν!
Ο αχάριστος θα τρέφεται κάθε δευτερόλεπτο της ύπαρξής του από το μεγαλείο που εκπέμπει μια καθαρή και χωρίς δόλο ψυχή, θα αρπάζει ευκαιρίες, θα εκμεταλλεύεται καταστάσεις και όταν δεν μπορεί, θα φθονεί. Σε μισεί τόσο όσο σε χρειάζεται.
Και αν τυχόν εσύ, ο ευεργέτης, αντιληφθείς κάτι από όλα αυτά και θελήσεις να του μιλήσεις, στο πυρ το εξώτερον!
Και αν απλώς αποχωρήσεις (απαραίτητη διαδικασία της εξέλιξης ενός υγιούς εγκεφάλου) ο ετερόφωτος ευεργετηθείς αχάριστος είναι τόσο χαμένος, τόσο εξοργισμένος που έχασε την πηγή του φωτός του, που θα κάνει ό, τι είναι ανθρωπίνως δυνατόν για να σε μειώσει, ακόμα κι αν δεν μιλάτε πια.
Θα παρακολουθεί σιωπηρά την πορεία σου, θα μελετά από απόσταση αναπνοής τα βήματά σου, αν μπορεί θα αντιγράψει ακόμα και ένα μικρό γραμματάκι του ονόματός σου προκειμένου να φανείς λιγότερο πρωτότυπος, λιγότερο μοναδικός.
‟Ο ευεργετημένος αχάριστος θα βρει τον τρόπο να επωφελείται από σένα ακόμα και αν σας χωρίζουν χιλιόμετρα!
Και προφανώς δεν θα παραδεχτεί ποτέ αυτή τη συμπεριφορά (μετα βίας πείθει, καμιά φορά, τον εαυτό του). Θα βρωμίσει το όνομά σου σε κάθε ευκαιρία, θα αποκαλύψει τα τρωτά σου σημεία και μυστικά, θα κάνει ό, τι μπορεί για να σε κάνει να φανείς αναξιόπιστος ακόμα και σε όσους σε ήξεραν. Η πρώην φιλία σας είναι τρανταχτό επιχείρημα της υποτιθέμενης αξιοπιστίας των λεγομένων του.
Συχνά θα κάνει εσένα να φανείς αχάριστος, ενώ εκείνον θύμα. Θα χρησιμοποιήσει την αποχώρησή σου ως επιχείρημα της ιστορίας που θα δημιουργήσει μέσα από τα τόσα στοιχεία που έχει συλλέξει για σένα, η οποία αναπόφευκτα θα μοιάζει αληθής.
Ο ευεργετημένος αχάριστος σε φθονεί γιατί σε χρειάζεται αλλά σε μισεί γιατί τον κατάλαβες. Μην θυμώνεις λοιπόν, μην εκνευρίζεσαι και μην τον κακολογείς. Δείξε του την κατανόηση που είχε πάντα ανάγκη. Αν είχε την επιλογή να είναι σαν εσένα, θα ήταν. Αφού δεν μπορεί, συμπόνεσέ τον και μην τον αδικείς.
Φαντάσου πόσο τεράστιο πλήγμα είναι σε έναν υπέρμετρο και εύθραυστο εγωισμό, η συνειδητοποίηση ότι ποτέ δεν έκανε τίποτα μόνος του, ότι πάντα βρισκόταν στη σκιά κάποιου, ότι πάντα προσπαθούσε κάποιον να προσπεράσει και κάτι να αποδείξει, ότι ποτέ δεν ασχολήθηκε με τον εαυτό του αλλά μόνο με το τι θα πει ο κόσμος για αυτόν (και για σένα). Φαντάσου πόσο μακρύ είναι το ταξίδι της αυτοβελτίωσης, της πνευματικής, ηθικής και ψυχικής προόδου. Όχι μόνο μην τον κάνεις εχθρό, αλλά αν αντέχεις και δοθεί η ευκαιρία, βοήθησέ τον.
Δεν θα το εκτιμήσει (και μάλλον θα σε μισήσει περισσότερο) αλλά τουλάχιστον θα έχεις προσπαθήσει να σώσεις τα επόμενα θύματά του.
Philomαtheia 02 Απριλίου 2022
Για όλους τους εφήβους που χρειάζονται ένα φίλο, έναν αδερφό, έναν γονιό ή απλά κάποιον να τους χτυπήσει απαλά στην πλάτη και να τους πει “όλα θα πάνε καλά”.
Συμβουλές, facts και χαστούκια συνειδητοποίησης που όλοι οι ενήλικοι ευχόμασταν να μας είχαν πει νωρίτερα.
❃❃❃
Α. Συμβουλές
1. Μην στείλεις αυτή τη φωτογραφία
Το "αποκλείεται να συμβεί σε εμένα, εκατομμύρια άτομα το κάνουν" δεν ίσχυε ποτέ. Μην στείλεις την φωτογραφία που σου ζητά κάποιος στο ίντερνετ, ειδικά αν τον γνώρισες μέσω αυτού. Ειδικά την γυμνή φωτογραφία που σκέφτεσαι ότι δεν πειράζει να στείλεις γιατί δεν φαίνεται το πρόσωπό σου ή γιατί "τον/την ξέρεις, δεν θα έκανε ποτέ κάτι που θα σε έκανε να νιώσεις άβολα". Πειραζει. Γενικά με τις φωτογραφίες, μην. Θα συμβεί και σε σένα, αργά ή γρήγορα, αγόρι ή κορίτσι. Μην νομίζεις ότι το διαδικτυακό "δεν μετράει".
Χώρισες; Η παρέα σου σε παράτησε; Ο bff σου σε αντικατέστησε; Πονάει αλλά πρέπει να το αποδεχτείς. Δεν έχεις εσύ κάποιο πρόβλημα, ούτε αυτοί ήταν υποχρεωμένοι να είναι μαζί σου για πάντα. Η απόρριψη είναι επιλογή, και πρέπει να σέβεσαι τις επιλογές των ανθρώπων, γιατί έχουν ακριβώς τα ίδια δικαιώματα με εσένα στην αυτοδιάθεση (=στο να κάνουν με τον εαυτό τους ό, τι θέλουν, χωρίς να επηρεάζονται από τα πρέπει των άλλων). Μάθε να ζείς με την απόρριψη γιατί θα την αντιμετωπίζεις σε όλη σου τη ζωή, όσο πετυχημένος, έξυπνος ή ευπαρουσίαστος κι αν είσαι. Δεν αρέσουμε σε όλους, και ειλικρινά αυτό είναι το πιο φυσιολογικό πράγμα του κόσμου.
3. Μην αποφασίζεις με άξονα "τους φίλους σου"
Καλά τα φιλαράκια στα σχολικά χρόνια, αξέχαστε στιγμές, γέλια και κλάματα, όμως η ζωή είναι πολλά περισσότερα από τα 4-5 χρόνια εφηβείας. Είσαι υποχρεωμένος να το δεις, και να πράττεις με βάση το καλό για σένα, και όχι αυτό που δεν θα "ξεβολέψει" το παρεάκι σου (που δεν θα έχεις άλλωστε σε λίγα χρόνια από τώρα). Πόσω μάλλον το να φοβάσαι μη τους χάσεις, ενώ είναι στατιστικά βέβαιο πως θα συμβεί. Από όλους αυτούς, είναι ζήτημα αν θα μείνει ένας. Αυτή τη στιγμή εσύ είσαι το πιο σημαντικό άτομο στη ζωή σου, αυτό που πρέπει να προστατεύσεις και να βελτιώσεις πάση θυσία.
4. Αποταμίευσε
Αν σου περισσεύουν 0.20€ απ' το κολατσιό στο σχολείο, μην πάρεις 2 τσίχλες. Άστα στην άκρη, και στο τέλος του μήνα θα μπορέσεις να αγοράσεις τα hands free που (για άλλη μια φορά) έχασες. 😝 Η αποταμίευση είναι ο μόνος τρόπος να μην σου λείψει ποτέ τίποτα, είτε έχεις λίγα είτε πολλά χρήματα. Μην είσαι σπάταλος, μην πετάς πράγματα επειδή τα βαρέθηκες. Κάθε υλικό έχει αξία. Μην κάνεις αυθόρμητες αγορές και αγορές υπό πίεση. Τα λεφτά είναι το χειρότερο πράγμα του κόσμου ανά τους αιώνες, κάνε ό, τι μπορείς για να μην σε δεσμεύουν, να νιώθεις ελεύθερος είτε έχεις πολλά, είτε λίγα. Να είσαι ολιγαρκής και αυτάρκης και δε θα σου λείψει ποτέ τίποτα.
5. Διάβασε
Διάβασε για το σχολείο, για το φροντιστήριο, για τα αθλητικά, για τα κουτσομπολιά, διάβασε βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες, διάβασε τις ετικέτες των σαμπουάν και της σοκολάτας που θα φας, και γενικά ό, τι έχει γράμματα διάβασέ το. Η πληροφορία είναι το πιο σημαντικό πράγμα, αρκεί να την έχεις, και όταν χρειαστεί να την αξιοποιήσεις. Διαβάζοντας, επίσης, ενεργοποιείς κατά τέτοιον τρόπο τον εγκέφαλό σου, που κυριολεκτικά γίνεσαι πιο έξυπνος! (όχι, δεν θα σου βάλω πηγή γιατί δεν θα την διαβάσεις, να ψάξεις μόνος σου όπως πρέπει να κάνεις με το καθετί δεν σου αποδεικνύεται).
6. Πέτα το smartphone
Μια ώρα πριν κοιμηθείς και μια ώρα αφού ξυπνήσεις απαγορεύεται να χρησιμοποιείς το κινητό (όχι μόνο γιατί θα χρειάζεσαι γυαλιά απ' τα 22 σου). Το scrolling στα social είναι καταθλιπτικό, ανούσιο, εθιστικό, κακουργηματικό για τον εγκέφαλο και τον ψυχισμό (αν δεν με πιστεύεις δοκίμασε και μόνος σου). Δες το βίντεο από Καθημερινή Φυσικήτώρα! (μετά από αυτό το άρθρο προφανώς). Δεν χρειάζεσαι τα social για να επικοινωνείς (πληρώνεις που πληρώνεις για data, μπορείς να πληρώνεις για χρόνο ομιλίας και sms). Αν έχεις την τύχη να έχεις πρόσβαση σε PC, laptop ή tablet, πέτα τελείως το smartphone! Υπάρχουν αξιολάτρευτα κινητά με κουμπάκια, που έχουν και φιδάκι! 😆 (Διάβασε εδώ το νούμερο 5).
7. Μην θεωρείς τίποτα δεδομένο
Β. Facts
1. Οι βαθμοί του σχολείου ΔΕΝ καθορίζουν την επιτυχία στα επαγγελματικά
Ακόμα και στο Harvard να θες να δουλέψεις, μπορείς να το κάνεις χωρίς να έχεις 20/20 μέσο όρο στο λύκειο. Οι καλοί βαθμοί επί του παρόντος εξασφαλίζουν απλά την εισαγωγή σου σε κάποιο ελληνικό πανεπιστήμιο, όχι την επιτυχία σου σε αυτό, στο αντικείμενό του, στο επάγγελμα που θα ακολουθήσεις και την ευτυχία που θα αναζητάς μέσω αυτού. Οι καλοί βαθμοί είναι απλά ένα μέσο με το οποίο μπορείς να φτάσεις σε συγκεκριμένους προορισμούς. Όταν τα ενδιαφέροντά σου δεν έχουν σχέση με τους προορισμούς αυτούς, γιατί να σε ενδιαφέρει η βαθμολογία στο σχολείο; Καλοί βαθμοί δεν συνεπάγονται επιτυχία, και κακοί βαθμοί δεν συνεπάγονται αποτυχία: μπορείς να κάνεις οτιδήποτε θελήσεις, αρκεί να καλλιεργείς τα απαραίτητα προσόντα.
2. Κανείς δεν ασχολείται με τη μύτη σου
Ναι, η μύτη μεγαλώνει απότομα στην εφηβεία και ναι, όλο και κάποιος θα το παρατηρήσει. Και; Σε λίγα χρόνια που θα ολοκληρωθεί η ανάπτυξή σου θα υπάρξει και πάλι συμμετρία στο πρόσωπό σου. Κανείς δεν γεννιέται με χαρακτηριστικό που δεν του ταιριάζει, γιατί για να μην σου ταιριάζει σημαίνει ότι το συγκρίνεις με κάτι άλλο που "θα έπρεπε" να είναι. Όμως μόνο εσύ είσαι εσύ, οπότε όπως κι αν είσαι εξωτερικά, είσαι σωστός! Μόνο στη σύκγριση με κάτι άλλο έχουμε λάθη στην εμφάνισή μας. Γενικά μην ασχολείσαι τόσο με την εμφάνισή σου. Όπως έχει αναφερθεί πολλάκις στο διαδίκτυο, «κανείς δεν ασχολείται μαζί σου τόσο όσο εσύ».
3. Το να είσαι nerd είναι cool
Το να διαβάζεις πολύ, να γράφεις άριστα συνέχεια, να σε ενδιαφέρει η γνώμη των καθηγητών σου και να είσαι συνέχεια πρώτος δεν είναι απαραίτητα κάτι κακό. Προφανώς το μέτρο και η ισορροπία είναι το κλειδί, και προφανώς αυτή η συμπεριφορά πρέπει να πηγάζει από την ψυχή σου (και όχι από τους γονείς σου). Η πρωτιά δεν είναι κακή, ούτε η αριστεία. Αρκεί να συνοδεύεται από αρετή και όχι από αλαζονεία. Δεν κοροϊδεύουν όλοι τα «φυτά»της τάξης, κάποιοι τα θαυμάζουν και τα έχουν ως πρότυπο. Αν σου αρέσει το διάβασμα και το σχολείο, το να είσαι αυτό το πρότυπο είναι κατι το αξιέπαινο.
4. Η διατροφή επηρεάζει την ψυχική υγεία (δεν έχεις κατάθλιψη)
Ο οργανισμός είναι ένα εργαστήριο χημείας. Εσύ είσαι ο επιστήμονας που ανακατεύει διάφορα υλικά, τα τρόφιμα. Τα τρόφιμα είναι τα χημικά συστατικά (κυριολεκτικά, όχι μεταφορικά), που όταν ανακατεύονται δημιουργούν άφθονες χημικές αντιδράσεις. Οι χημικές αντιδράσεις έχουν διάφορα αποτελέσματα στον οργανισμό, όπως είναι η καύση, η εφίδρωση, η ανάπτυξη, ακόμα και η τροφική δηληληρίαση (όταν κάποιο τρόφιμο-χημικό είναι επιβλαβες για τον οργανισμό). Η διάθεση ανήκει σε όλη αυτή τη διεργασία (δεν σχετίζεται με κάτι αόρατο και ψυχικό, αλλά με συγκεκριμένες χημικές ουσίες του σώματος). Η πίτσα, το πιτόγυρο, η κρέπα, τα chips, τα συσκευασμένα τρόφιμα, η ζάχαρη, τα συντηρητικά, όταν δεν καταναλώνονται σπάνια, δημιουργούν ή ενισχύουν την κατάθλιψη, ακριβώς γιατί πυροδοτούν συγκεκριμένες χημικές αντιδράσεις.
Γ. Χαστούκια συνειδητοποίησης
1. Η οικογένειά σου είναι αυτή που φτιάχνεις
Μη ντρέπεσαι για τους γονείς σου, μην εύχεσαι να ήταν διαφορετικοί, μην λυπάσαι που δεν έζησες τα παιδικά χρόνια που ονειρευόσουν και μην κρίνεις την οικογένειά σου, γιατί η οικογένειά σου είναι αυτή που εσύ θα φτιάξεις με τον άνθρωπο που εσύ θα επιλέξεις. Θα ορίσεις τους δικούς σου κανόνες (είτε θες είτε δεν θες να μιμηθείς το πρότυπο των γονιών σου) και αυτή θα είναι η ομάδα σου, η δύναμή σου. Από αυτούς θα εξαρτάσαι και αυτοί θα εξαρτώνται από σένα. Η καταγωγή είναι σημαντική, ακόμα και αν είναι η χειρότερη. Πρέπει να την σέβεσαι και να την αναδεικνύεις. Η οικογένεια που ζείς τώρα είναι η οικογένειά της μαμάς και του μπαμπά σου, αυτή που εκείνοι έφτιαξαν με τον τρόπο που ήθελαν. Είναι δικαίωμά τους να είναι ακόμα και οι χειρότεροι γονείς του πλανήτη, εσύ έχεις υποχρέωση να το σεβαστείς. Και όταν θελήσεις να κάνεις κάτι δικό σου, μια δική σου οικογένεια, θα την ορίσεις όπως ακριβώς θες εσύ. Δεν δεσμεύεσαι από την οικογένεια από την οποία κατάγεσαι. Η οικογένεια μας μεγαλώνει με τα απαραίτητα εφόδια για να μπορέσουμε να φύγουμε, όχι για να μας κρατήσει ψυχικά και νοητικά φυλακισμένους για πάντα.
2. Δεν φταίει κανείς άλλος πέρα από σένα
Υπάρχει η τύχη, αλλά δεν φταίει αυτή για τίποτα. Σε απογοήτευσαν, αλλά έφταιγε το ότι εσύ περίμενες πράγματα από αυτούς (και αυτοί είχαν δικαίωμα να μην ικανοποιήσουν τις προσδοκίες σου). Η μοίρα δεν προϋπάρχει, αλλά δημιουργείται την ώρα που την πράττεις. Οι αντιδράσεις και η οπτική σου είναι αυτές που καθορίζουν πόσο σε επηρεάζει κάθε δυσάρεστη κατάσταση στη ζωή σου. Ο τρόπος που αντιμετωπίζεις τη ζωή. Όταν νομίζεις ότι όλα γίνονται για σένα, φταις για καθε δευτερόλεπτο δυστυχίας σου. Η ευτυχία είναι επιλογή. Όταν δεν την επιλέγεις, φταις. Θα σου πάρει χρόνια να το αντιληφθείς και να το πράξεις, αλλά κάποιος έπρεπε να στο πει. 💗
3. Δεν είναι όλοι φίλοι σου
Μεγαλώνοντας όλο και περισσότεροι θα σε αντιπαθούν και όλο και λιγότεροι θα σε συμπαθούν. Είναι απαισιοδοξο αλλά δεν είναι απλά μια άποψη, παρατηρείται, είναι φαινόμενο. Ειδικά δε αν είσαι ευτυχισμένος και επιτυχημένος (κατά τα μέτρα σου). Η λύση δεν είναι να μην εμπιστεύεσαι κανέναν, απλά να έχεις υπόψη ότι όλοι όσοι σε περιτριγυρίζουν δεν θέλουν απαραίτητα το δικό σου καλό.
4. «Υγεία» και «ασθένεια» δεν είναι αυτό που νομίζεις
Αμφισβήτησε, ερεύνα, διερωτήσου, προσπάθησε να δώσεις δικές σου απαντήσεις. Μην υιοθετείς τις γνώμες των άλλων, ή τις γνώμες που ακούς συχνά. Εμπιστεύσου τη δύναμη της γνώσης και της λογικής. Εμπιστεύσου τον εαυτό σου. Άκου τι έχει να σου πει. Διάβασε. Θέλε να είσαι υγιής, μάθε πώς να είσαι. Οι απαντήσεις βρίσκονται κυριολεκτικά στο χέρι σου (αν είναι να μην πετάξεις το smartphone, αξιοποίησέ το σωστά). Μάθε να σου αρέσει να είσαι υγιής, όχι να ακολουθείς μόδες για μια δήθεν υγεία που το μόνο που θα καταφέρει είναι να φέρει λεφτά σε κάποιου τη τσέπη (οποιαδήποτε ομοιότητα με την σύγχρονη πραγματικότητα είναι συμπτωματική και χωρίς αυτή να επιδιώκεται).
Computer addiction | Από τον δημιουργόAlexas_Fotosτου Pixabay
Να είσαι καλά, να προσέχεις τον εαυτό σου, να μείνεις μακριά από όλους τους εθισμούς και να προσπαθείς να γίνεσαι κάθε μέρα και καλύτερος. Μείνε καθαρός και υγιής, μέσα και έξω. Όλος ο κόσμος στηρίζεται πάνω σου. Είσαι το μέλλον του.
Επί της παρούσης δεν αναφερόμαστε στις απλές μορφές της συγχώρεσης. Δεν μας αφορά η συγχώρεση ενός ψέματος, μιας απιστίας ή μιας προδοσίας (αυτές, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, λύνονται σχετικά εύκολα). Στο παρόν άρθρο αναφερόμαστε σε ποικίλες προβληματικές συμπεριφορές που λειτουργούν αθροιστικά σε βάθος χρόνου και έχουν ως αποτέλεσμα την γενικότερη αισθηση αδικίας που βιώνει κάποιος εξαιτίας μιας μακρόχρονης συναναστροφής με άτομα που τείνουν, ηθελημένη ή μη, να τον αδικούν. Τα άτομα αυτά είναι συνήθως σημαντικά για εμάς, είτε γιατί είμαστε αναγκασμένοι να αλληλοεπηρεαζόμαστε (π.χ. οικογένεια), είτε γιατί βρισκόμαστε εθελοντικά σε συναναστροφή με αυτούς (π.χ. σχέση).
Η συγχώρεση δεν γίνεται για τον άνθρωπο που συγχωρείς, αλλά για σένα. Τα κίνητρα είναι αμιγώς εγωιστικά, και δεν υπάρχει λόγος να υποτεθεί το αντίθετο. Συγχωρείς για να μπορέσεις να προχωρήσεις χωρίς απωθημένα, και όχι γιατί πιστεύεις ότι αυτός που συγχωρείς το αξίζει. Το γιατί η συγχώρεση είναι απαραίτητη για να ζήσεις όμορφα, γαλήνια, χωρίς ημιτελείς υποθέσεις που δημιουργούν άγχος και αμηχανία, είναι κάτι που θεωρείται εδώ δεδομένο, αν και υπάρχουν πάμπολλες πηγές πληροφόρησης και τροφής για σκέψη.
Το να συγχωρέσεις κάποιον ακούγεται εύκολο, είναι όμως ένα από τα δυσκολότερα επιτεύγματα ενός ανθρώπου, είτε αναφερόμαστε στην οικογένεια (ειδικά στους γονείς!) είτε σε φίλους, σχέσεις, είτε στον ίδιο μας τον εαυτό. Σε όλες τις περιπτώσεις, εκτός ίσως από την τελευταία, για την οποία αρμόζει ξεχωριστή αναφορά, υπάρχουν συγκεκριμένα βήματα που βοηθούν -και είναι απαραίτητα- για αυτό τον αγώνα.
1. Απόσταση
Δεν θα μπορέσεις ποτέ να αντιμετωπίσεις κανέναν και τίποτα, αν δεν κάνεις ένα βήμα πίσω: αν δεν δεις καθαρά την προβληματική κατάσταση, απογυμνωμένη από προσωπικά πάθη και ενστικτώδεις εξάρσεις της στιγμής. Ό, τι κι αν προσπαθήσεις να σκεφτείς, καταλάβεις ή λύσεις θα είναι μια τρύπα στο νερό, που θα μπερδέψει περισσότερο το κουβάρι.
2. Συνειδητή λήθη
Άλλαξε τις προσλαμβάνουσες και διαχειρίσου τις εγκεφαλικές συνάψεις (ψάξε για σχετικές έρευνες!). Μην σκέφτεσαι τίποτα που σχετίζεται με τον άνθρωπο που αφορά η προσπάθεια συγχώρεσης. Κάνε ό, τι μπορείς για να ξεριζώσεις από τον εγκέφαλό σου όσα περισσότερα βιώματα και αισθήματα έχεις συνδέσει με αυτόν (δεν μιλάμε για διαγραφή της μνήμης, αλλά των αναμνήσεων εκείνων που έχουν τροφοδοτηθεί τόσο έντονα ώστε παρακωλείουν την καθαρή και έλλογη σκέψη των καταστάσεων και του ανθρώπου). Πάρε λίγο χρόνο και “άσ’ το για αργότερα”. Νιώσε ξεκούραση και ηρεμία (αν δεν νιώσεις, δεν μπορείς να προχωρήσεις στο επόμενο βήμα).
3. Εσωτερική αναζήτηση
Άσχετα από τον συγκεκριμένο άνθρωπο, το συμβάν, τα γεγονότα, πριν από κάθε μεγάλη απόφαση για το μέλλον ή προσπάθεια αποκατάστασης προβληματικών σημείων του παρελθόντος, είναι απαραίτητο και εξαιρετικά σημαντικό το να αφουγκραστείς τον εαυτό σου. Ποιός είμαι; Τί πιστεύω; Τί αντιπροσωπεύω; Τί με καθορίζει; Τί θέλω και τί δεν θέλω; Σύμφωνα με ποιές αξίες και αρχές ζω; Πώς θέλω να φέρομαι; Πώς θέλω να με αντιλαμβάνονται ή να με θυμούνται; Ποιά είναι τα ελαττώματα και ποιά τα προταιρήματά μου; Τί μπορώ να αλλάξω για να γίνω καλύτερος;
Ο άνθρωπος εκτός από πλάσμα της φύσης είναι και κοινωνικό παραπροϊόν, αυτό σημαίνει ότι είναι μεν στη φύση του να είναι έτσι κι όχι αλλιώς, αλλά είναι και στη φύση του να ρέει, να εξελίσσεται. Για κάθε σημαντικό βήμα στη ζωή, είναι πρώτα απαραίτητη η συνειδητοποίηση του ποιος ακριβώς είμαι αυτή τη δεδομένη στιγμή που ετοιμάζομαι να πάρω αυτή την απόφαση. Η ζωή κυλά με γοργούς ρυθμούς, και δεν είναι δεδομένο ότι όλοι προλαβαίνουν να κρατούν την αυτογνωσία τους up to date.
4. Τοποθέτηση του εαυτού σε σχέση με τον άνθρωπο
Αφού έχεις κάνει την εσωτερική σου αναζήτηση και αφού έχεις νιώσει ηρεμία λόγω της αποστασιοποίησης, προσπάθησε να σκεφτείς πώς διάκεισαι πλέον απέναντι στον άνθρωπο. Νιώθεις το ίδιο; Νιώθεις καλύτερα, ή χειρότερα για αυτόν; Είσαι έτοιμος να ξεκινήσεις να τον αντιμετωπίσεις, ή υπάρχουν αναπάντητα ερωτήματα, που κλωνίζουν τη συγουριά σου απέναντι στην κατάσταση και στην θέση σου; Με λίγα λόγια, εσύ έχεις κάνει το χρέος σου σε αυτή τη διαδρομή, ή παρασύρρεσαι ακόμα από αγανάκτηση ή την ανάγκη για δικαίωση; Μια συμβουλή: δεν μπορείς να συγχωρέσεις κάποιον αν δεν τον “μικρύνεις”, αν δεν τον εξανθρωπίσεις (απομυθοποίηση).
Αν δεν τον τοποθετήσεις σε κατώτερη θέση από αυτή που τον είχες (αν ήταν χαμηλά δεν θα σε άγγιζε καν τόσο ώστε να έχεις ανάγκη να τον συγχωρήσεις για να προχωρήσεις), δεν θα μπορέσεις να νιώσεις ότι συγχωρείς ό, τι σου έκανε.
5. Ανάλυση του παρελθόντος
Σε αυτό το σημείο λήγει η απώθηση (επαναφορά των προβληματικών καταστάσεων και εμπειριών σε συνάρτηση με τα αποτελέσματα των προηγούμενων βημάτων). Σκέψου ξανά ό, τι αφορά τον άνθρωπο και τις προβληματικές καταστάσεις. Ποιό είναι το δικό σου μερίδιο; Εσύ φταις κάπου; Έχεις κάποια ευθύνη; Τί έκανες που πιθανόν πυροδότησε κάποια προβληματική συμπεριφορά; Αν δεν έκανες τίποτα, πώς ήσουν ως αποδέκτης της προβληματικής συμπεριφοράς; Προσπάθησες να αμυνθείς, και πώς; Τί πραγματικά συνέβη/συνέβαινε; Ποια ήταν η ακολουθία των γεγονότων;
Στις διαπροσωπικές μας σχέσεις είναι πολύ εύκολο να παρασυρθούμε από αυτά που νιώθουμε και να αλοιώσουμε τις αναμνήσεις μας. Είναι καθοριστικό σε αυτό το σημείο να απαλλαγούμε από πάσης φύσεως ανθρώπινη προκατάληψη, και να αντιμετωπίζουμε ενσυναισθητικά και με παγερή λογική τί πραγματικά συνέβη, πώς το βίωσε ο άλλος άνθρωπος, τί μπορεί να έχει καταλάβει από αυτό (αν έχει καταλάβει) κ.ο.κ.
6. Ουδέν κακόν αμιγές καλού
Ακόμα και μέσα στη χειρότερη κατάσταση, μπορεί να γεννηθεί κάτι καλό. Είναι σημαντικό να διαχωρίσεις αυτά τα δύο, τόσο για να γνωρίζεις ακριβώς τί ψέγεις, όσο και για να απολαύσεις και να ευγνωμονείς για τα θετικά που έλαβες (που πάντα είναι περισσότερα από όσα φαίνονται). Με αυτό τον τρόπο αποφεύγεις να αδικήσεις τον άθρωπο (το ότι μας αδίκησαν δεν μας δίνει δικαίωμα να αδικήσουμε, είπε ο Σωκράτης στην Απολογία του) και νιώθεις την θετικότητα που προκάλεσε η ενάρετη στάση σου (όμως τί είναι αρετή και τί σου προσφέρει το να είσαι ενάρετος;).
Μόλις συνειδητοποιήσεις πόσα καλά σου έχει προσφέρει (ηθελημένα ή μη) πρέπει να νιώσεις ευγνωμοσύνη. Πρέπει να πεις “ευχαριστώ” με όλο σου το είναι, όχι σε αυτόν προσωπικά αλλά γενικότερα. Δεν “πρέπει” επειδή έχεις κάποια υποχρέωση να το κάνεις, απλά είναι απαραίτητο βήμα στη διαδικασία της συγχώρεσης.
7. Γαλήνη Θα έρθει αναπόφευκτα, και μόνο τότε θα μπορέσεις να τον συγχωρέσεις, εξίσου αυτόματα. Η συγχώρεση είναι το ένα δευτερόλεπτο της συνειδητοποίησης, το ένα δευτερόλεπτο του γνώθι σαυτόν αλλά και της γνώσης του έτερου. Αυτό που παίρνει χρόνο και είναι δύσκολο, είναι τα βήματα για να φτάσεις εκεί. Η συγχώρεση διαρκεί μια στιγμή.
Προϋπόθεση για να συμβούν όλα αυτά είναι όχι ο περιορισμός, αλλά η εκμηδένιση του εγωισμού. Συγχωρώ δεν σημαίνει σταματώ να επηρεάζομαι ούτε αποκτώ αυτοδυναμία (αυτά είναι τα αποτελέσματα της συγχώρεσης, όχι το μέσο με το οποίο θα φτάσουμε σε αυτή). Συγχωρώ σημαίνει δεν φοβάμαι να απογυμνωθώ απέναντι στην αλήθεια, γιατί έχω τοποθετηθεί σωστά σε σχέση με αυτή. Σημαίνει έκανα αγώνα, σημαίνει γνώρισα τον εαυτό μου, σημαίνει έμαθα, σημαίνει άλλαξα (για αυτό άλλωστε είναι τόσο δύσκολο).
Όλα αυτά δεν γίνεται να συμβούν αν η ψυχή είναι μολυσμένη και το μυαλό επιμένει πεισματικά στην υποτιθέμενη προσωπική αναιτιότητα. Όταν απεκδύεσαι των ευθυνών σου όχι μόνο δεν μπορείς να συγχωρέσεις, αλλά δεν αξίζεις να συγχωρεθείς (μην ξεχνάς ότι κι εσένα κάποιος προσπαθεί να σε συγχωρέσει για κάτι που πιθανόν δεν θυμάσαι καν, ίσως γιατί δεν σε ενδιέφερε αρκετά).
Αξίζει και πρέπει να σημειωθεί πως η συγχώρεση (ή η προσπάθεια αυτής) υπό το πρίσμα που συζητάται εδώ δεν υφίσταται όταν κάποιος την ζητήσει. Δεν προϋποτίθεται ότι κάποιος κατανοεί το λάθος του, αντίθετα (και είναι η πιο σοβαρή περίπτωση), η πραγματική συγχώρεση συμβαίνει όταν ο άλλος εξακολουθεί να νομίζει ότι δεν φταίει πουθενά. Το να συγχωρήσεις από λύπηση και ναρκισσισμό όταν σου ζητήσουν συγγνώμη (έλεος) είναι το εύκολο, το δύσκολο είναι να συγχωρήσεις ενώ βροντοφωνάζουν την αθωότητά τους και την δική σου υπερβολή ή υπερευαισθησία.
Όλα αυτά δεν συμβαίνουν εν μία νυκτί. Τα βήματα αυτά παίρνουν μήνες, χρόνια, ίσως και ολόκληρη ζωή μέχρι να πραγματοποιηθούν, αν πραγματοποιηθούν ποτέ. Και αν όλη αυτή η διαδικασία φαντάζει κουραστική ή μάταιη, αξίζει να αναρωτηθείς: για τί αξίζει να ζω, αν όχι για να φιλοσοφώ σχετικά με το πώς θα νιώθω και θα είμαι καλά; Ό, τι ζωή κι αν ζεις, θα ζεις καλά μόνο αν είσαι καλά με τον εαυτό σου. Αλλιώς η δουλειά, τα χρήματα, η καταξίωση και όλων των ειδών στόχοι θα γκρεμίζονται από το αίσθημα του ανικανοποίητου.
Με το να εθελοτυφλείς δεν κερδίζεις τίποτα, απλά χάνεις χρόνο.
Έν απ’ τα μεγαλύτερα φιλοσοφικά ερωτήματα, ο πλέον δυσεπίλυτος προβληματισμός, το μοναδικό ζητούμενο της ανθρωπότητας εδώ και χιλιετίες: πώς να γίνω ευτυχισμένος;
(χρόνος ανάγνωσης: 4 λεπτά)
«Τί είναι η ευτυχία; Πώς μπορώ να φτάσω εκεί; Γιατί δεν έχω φτάσει ακόμα, ενώ προσπαθώ τόσο πολύ;»
Σίγουρα υπάρχουν πάμπολλα πράγματα που μπορούμε ή πρέπει να κάνουμε για να νιώσουμε ευτυχισμένοι. Υπάρχουν όμως και πράγματα που πρέπει οπωσδήποτε να αποφεύγουμε, προκειμένου να είμαστε έστω ένα βήμα πιο κοντά, μερικά εκ των οποίων αναφέρονται συνοπτικά παρακάτω:
1. Άγνοια
Μπορεί συχνά να λέμε “ήταν καλύτερα όσο δεν ήξερα” ή “καλύτερα να μην μάθαινα ποτέ”, όμως στην πραγματικότητα η γνώση είναι το μόνο μας μέσο για μια ποιοτική ζωή χωρίς απρόσμενα και δυσάρεστα γεγονότα. Γνώση για την υγεία και διατήρησή της, γνώση για τη διατροφή άρα απόκτηση υγείας, γνώση της ιστορίας άρα σύγχρονη κοινωνικοπολιτική τοποθέτηση, γνώση για την οικολογία άρα προστασία του περιβάλλοντος, γνώση του Συντάγματος, των συνθηκών και των πολιτικών πεπραγμένων συλλήβδην, άρα υπεράσπιση των δικαιωμάτων, γνώση για κάθε πτυχή της καθημερινότητας γενικότερα. Η φιλομάθεια, η αστείρευτη δίψα για γνώση κάθε είδους, είναι μια ασφαλής δίοδος για την βελτίωση της ζωής μας, τα οφέλη δε, μεταξύ άλλων, η ψυχική πληρότητα και η πνευματική ενάργεια.
2. Μοιρολατρεία
“Ήτανε να γίνει κι έγινε”, “είχε έρθει η ώρα του”, “ήταν γραφτό”, “ήταν θέλημα Θεού” είναι κάποιες από τις εκφράσεις που απαγορεύεται να χρησιμοποιούμε αν ψάχνουμε την ευτυχία και δεν μπορούμε να τη βρούμε. Ούτε ο ουρανός ούτε ο Θεός βρέχει ευτυχία ή δυστυχία. Άμα πράττεις τα μέγιστα, μπορείς να αναμένεις τα ανάλογα αποτελέσματα μέχρι να πετύχεις αυτό που θες. Αν εναποθέτεις την ελπίδα σου στη μοίρα, το σύμπαν, το Θεό ή όπου αλλού πιστεύεις όχι απλά δεν θα νιώσεις ευτυχισμένος, αλλά ούτε στο ελάχιστο ικανοποιημένος. Γιατί; Γιατί δεν κούνησες ούτε το δάχτυλό σου. Τα δύο δώρα του ανθρώπου, η ειδοποιός διαφορά του από το υπόλοιπο ζωικό βασίλειο, είναι η ελεύθερη βούληση και η λογική. Τα έχουμε για να τα αξιοποιούμε. Ειδάλλως, θα είχαμε τρίχωμα ή αγκάθια, και θα ελπίζαμε να μην μας καταβροχθίσει κάποιο αρπακτικό.
3. Αναβλητικότητα
Εργασίες, έγγραφα, υπογραφές, ή απλώς ο μπόγος με τα άπλυτα που μετακινείς από την καρέκλα στο κρεβάτι και τούμπαλιν, είναι μικρά αλλά μείζονος σημασίας πράγματα που σου στερούν ακόμα και το ενδεχόμενο ευτυχίας. Κάθε άνθρωπος υποσυνείδητα ευχαριστείται με την τάξη του χώρου και του χρόνου, τη σωστή διαχείρησή τους και αξιοποίησή τους στο έπακρον. Ακόμα και αν δεν είσαι “τέτοιου τύπου”, καλύτερα να βάλεις τα δυνατά σου να γίνεις. Δεν μπορείς να ευχαριστηθείς και ανακουφιστείς από καμία επίτευξη κανενός στόχου, όταν ξέρεις ότι υπάρχουν κι άλλα πράγματα που έχεις παραμελήσει. Το εδώ και το τώρα είναι η ζωή, όχι το αύριο και το “θα δούμε”. Άλλωστε ό,τι γίνεται τώρα γίνεται καλύτερα από ό,τι γίνεται μετά, βεβιασμένα, αγχωτικά, υπό τη σκέπη της καθαρής υποχρέωσης.
4. Εγωισμός
Δεν είσαι εγωιστής όταν τα θες όλα δικά σου, τότε είσαι πλεονέκτης. Δεν είσαι εγωιστής όταν μιλάς μόνο για τον εαυτό σου και τα κατορθώματά σου, τότε είσαι κομπορρήμων. Δεν είσαι εγωιστής όταν νομίζεις οτι μπορείς να τα κάνεις όλα όπως θες, τότε είσαι αλαζόνας. Είσαι εγωιστής όταν πιστεύεις πως όλα γίνονται για σένα. Όταν νομίζεις ότι έχεις δικαίωμα να έχεις άποψη για πράγματα που ούτε για σένα έγιναν, ούτε τα ενδιαφέρεις καθόλου. Ελάχιστοι ενδιαφέρονται πραγματικά για σένα. Μην φέρεσαι σαν να είσαιτο κέντρο του σύμπαντος(δεν είσαι).
5. Ολοκληρωτισμός
...ως χαρακτηριστικό της προϋποθετικότητας. Το να “τα βάζεις όλα στο ίδιο σακούλι”, το να μην βλέπεις την αλήθεια πίσω από κάποιον ή κάτι αλλά αυτό που εσύ υποθέτεις ότι είναι αλήθεια, το να προκαταλαμβάνεσαι εκ των προτέρων για το αποτέλεσμα και να μην αφήνεις το καθετί να σου αποκαλύψει την ουσία του, είναι μια από τις πιο δεσμευτικές ανθρώπινες πρακτικές. Δεν θα δεις τίποτα, δεν θα μάθεις τίποτα, δεν θα νιώσεις τίποτα. Δεν θα γνωρίσεις κανέναν, και τίποτα απ' όσα κάνεις, ζεις, βλέπεις ή αισθάνεσαι δεν θα έχουν την ρεαλιστική τους μορφή. Θα χάσεις τόσες ευκαιρίες να απολαύσεις τόσα πολλά πράγματα, απλά και μόνο γιατί τα απέρριψες ή αποφάσισες μόνος σου την έκβασή τους, ερήμην τους. Αν μη τι άλλο, οφείλεις να επιτρέπεις στα πάντα να είναι αυτό που είναι. Οφείλεις να παραμερίσεις τις σχεδόν ψυχωτικές υποθέσεις σου, και να αγαλλιάσεις απολαμβάνοντας την λυτρωτική καθαρότητα της αλήθειας.
Ο κοινός παρονομαστής
Υπάρχει κάτι που φαίνεται να ενυπάρχει σε κάθε ένα από τα ανωτέρω αναφερθέντα χαρακτηριστικά, και αυτό δεν είναι άλλο από την πλάνη. Δεν ξέρεις πού πατάς και πού βρίσκεσαι, ποιός είσαι και γιατί υπάρχεις, τί είναι σωστό και τί λάθος, τί υπάρχει και τί όχι, για τί αξίζει ή δεν αξίζει να ζει κανείς. Τίποτα απ' όσα κάνεις δεν είναι πραγματικό. Σίγουρα δεν θα ήθελες να σου δέσουν τα μάτια και να σε αφήσουν μόνο, σε ένα πολυσύχναστο περιβάλλον. Γιατί κλείνεις μόνος σου τα μάτια στη ζωή σου, στο μόνο μέρος του χωροχρόνου που έχει πραγματική αξία; Γιατί δέχεσαι να ζείς αψηφώντας τ’ αληθινά; Μήπως για αυτό δεν έχεις βρεί την ευτυχία, γιατί έμεινες καιρό με τα μάτια κλειστά;
Philomαtheia 02 Οκτωβρίου 2020
από την Καθημερινή Φυσική
Ένα από τα σημαντικότερα αναγνώσματα του αχανούς διαδικτύου, ένας οδηγός για μια ποιοτική και συνειδητή ζωή, η στόχευση σε ένα από τα καλά κρυμμένα ζητήματα του 21ου αιώνα: πού καταναλώνεις την προσοχή σου;
(Για περισσότερα από το κανάλι Καθημερινή Φυσική ακολούθησε το σύνδεσμο στο τέλος του άρθρου)
Ζούμε στην εποχή της πληροφορίας. Ήδη από τα μέσα του 20ου αιώνα ένας αυξανόμενος αριθμός εργαζόμενων δεν ασχολείται πια με την παραγωγή, διανομή και διακίνηση υλικών αγαθών αλλά με τη διαχείριση πληροφοριών. Ποτέ ξανά στην ιστορία της ανθρωπότητας η πρόσβαση στην πληροφορία δεν ήταν τόσο εύκολη. Η καθημερινότητά μας είναι κατακλυσμένη από αυτή και συνεχίζουμε να παράγουμε περισσότερη με αμείωτο ρυθμό. Κάθε λεπτό που περνάει στο YouTube ανεβαίνουν βίντεο συνολικής διάρκειας μεγαλύτερης των 400 ωρών. Κάθε μέρα στο διαδίκτυο δημιουργούνται δυόμιση πεντάκις εκατομμύρια byte δεδομένων.
Ο όγκος πληροφορίας είναι τόσο μεγάλος που σ’ όλη τη διάρκειας της ζωής σου θα προλάβεις να βιώσεις μόνο ένα μικροσκοπικό κομμάτι του. Και αυτό γιατί η αφθονία της πληροφορίας οδηγεί στην έλλειψη κάτι άλλου. Στην έλλειψη οτιδήποτε είναι αυτού που η πληροφορία καταναλώνει. Το αντίτιμο είναι μάλλον ευνόητο: Η πληροφορία καταναλώνει την προσοχή σου.
Η οικονομία της προσοχής
Ένα μεγάλο μέρος της σύγχρονης ενημέρωσης και ψυχαγωγίας βασίζεται στην «οικονομία της προσοχής». Η λογική είναι μάλλον απλή: Αν δεν πληρώνεις για το προϊόν, τότε είσαι το προϊόν. Οι εκπομπές που παρακολουθείς στην τηλεόραση ή ακούς στο ραδιόφωνο, οι ενημερωτικές ιστοσελίδες που επισκέπτεσαι, το ατελείωτο σκρολάρισμα που κάνεις στα Instagram και Facebook, τα βίντεο που βλέπεις στο YouTube, όλα αυτά, μπορείς να τα χρησιμοποιείς δωρεάν γιατί εσύ δεν είσαι ο πελάτης. Πελάτης είναι ο διαφημιζόμενος και πληρώνει την εκάστοτε πλατφόρμα για να έχει την ευκαιρία να αποκτήσει ένα κομμάτι της προσοχής σου.
Με μια πρώτη ματιά, το σύστημα αυτό βολεύει τους πάντες. Εσύ, ως χρήστης, απολαμβάνεις δωρεάν υπηρεσίες και περιεχόμενο, οι διαφημιζόμενοι προβάλουν τα προϊόντα τους στο κατάλληλο κοινό και οι πλατφόρμες κερδίζουν πραγματοποιώντας το προξενιό.
Η προσοχή σου όμως δεν είναι ανεξάντλητη. Τα πάντα γύρω σου διεκδικούν ένα κομμάτι από την πίτα. Φίλοι, οικογένεια, δουλειά, ενημέρωση, ψυχαγωγία, όλα αντλούν από την ίδια δεξαμενή προσοχής. Όσο καλή κι αν θεωρείς πως είσαι στο multitasking, είναι πρακτικά αδύνατο να συγκεντρώνεσαι στα πάντα. Η προσοχή λοιπόν είναι ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος. Όταν κάτι την κερδίσει, κάτι άλλο θα τη χάσει.
Υπάρχει έτσι ένα τεράστιο οικονομικό κίνητρο από τις διάφορες υπηρεσίες που χρησιμοποιείς δωρεάν να διατηρήσουν την προσοχή σου στον μέγιστο δυνατό βαθμό. Όση περισσότερη ώρα παρακολουθείς μια εκπομπή στην τηλεόραση, για παράδειγμα, τόσες περισσότερες διαφημίσεις θα δεις.
Η κατάσταση αυτή έχει δημιουργήσει μια δαρβινική κούρσα για την προσοχή και τον χρόνο σου που τερματίζει στις πιο βαθιές σκέψεις και λειτουργίες του εγκεφάλου σου. Οι νικητές της κούρσας, αυτοί που θα μπορέσουν να επιβιώσουν, είναι εκείνοι που χρησιμοποιούν το εργαλεία τους αποτελεσματικότερα ώστε να επηρεάσουν τη συμπεριφορά σου προς όφελός τους.
Ντοπαμίνη και άμεση επιβράβευση
Η ντοπαμίνη είναι μια χημική ουσία που παράγεται από τον εγκέφαλο και παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στην παρακίνηση της συμπεριφοράς. Σε ανταμείβει για εξελικτικά ευεργετικές ενέργειες και σε παρακινεί να τις επαναλάβεις, όπως για παράδειγμα όταν γεύεσαι ένα νόστιμο φαγητό, όταν ασκείσαι, όταν κάνεις σεξ ή όταν έχεις επιτυχείς κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Ένα γέλιο, μια θετική αναγνώριση από τους συνανθρώπους σου, ένα μήνυμα από τους αγαπημένους σου, όλα αυτά ενεργοποιούν τις ίδιες ντοπαμινούχες οδούς με άλλες εθιστικές συμπεριφορές όπως είναι τα ναρκωτικά, το ποτό και ο τζόγος.
Τα κοινωνικά δίκτυα μας έχουν δώσει μια αστείρευτη πηγή κοινωνικών ερεθισμάτων, τόσο θετικών όσο και αρνητικών. Κάθε ειδοποίηση είναι ένα εν δυνάμει θετικό κοινωνικό ερέθισμα που, αν και δε θα είναι τόσο έντονη όση η χρήση ναρκωτικών, θα προκαλέσει την απελευθέρωση ντοπαμίνης, ενισχύοντας τη συμπεριφορά που προηγήθηκε.
«Η διαδικασία σκέψης που προηγήθηκε αυτών των εφαρμογών, με το Facebook να είναι το πρώτο, για να το καταλάβετε καλύτερα… Αυτή η διαδικασία σκέψης ήταν η εξής: Πώς θα γίνει να καταναλώσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο από τον χρόνο και την προσοχή σας; Αυτό σημαίνει πως κάθε τόσο θα πρέπει να σας δίνουμε μια μικρή δόση ντοπαμίνης, αν κάποιος έκανε like ή σχολίασε κάποια φωτογραφία ή ανάρτησή σας ή κάτι τέτοιο. Και αυτό θα σας παρακινήσει να ανεβάσετε περισσότερο περιεχόμενο το οποίο θα σας φέρει περισσότερα like και σχόλια. Είναι ένας κύκλος ανατροφοδότησης κοινωνικής επικύρωσης. Είναι ακριβώς αυτό που ένας χάκερ σαν εμένα θα σκαρφιζόταν, γιατί εκμεταλλεύεσαι ένα τρωτό σημείο της ανθρώπινης ψυχολογίας.»
Μπορεί να έχεις πιάσει τον εαυτό σου να ελέγχει το τηλέφωνό σου με την παραμικρή αίσθηση πλήξης καθαρά από συνήθεια, όταν για παράδειγμα βρίσκεσαι στο λεωφορείο ή όταν περιμένεις σε κάποια ουρά. Αυτό όμως δεν είναι καθόλου τυχαίο. Εξαιρετικά ταλαντούχοι προγραμματιστές εργάζονται πολύ σκληρά πίσω απ’ την οθόνη σου για να σε κρατήσουν γαντζωμένο σ’ αυτή.
Οι κορυφαίες εφαρμογές και ιστοσελίδες ανταγωνίζονται μεταξύ τους με έπαθλο την προσοχή σου. Προσπαθούν να την κερδίσουν είτε βελτιώνοντας τα εργαλεία τους, είτε επιστρατεύοντας αλγορίθμους που μαθαίνουν τι δουλεύει καλύτερα σε εσένα προσωπικά. Ποιοι τίτλοι θα τραβήξουν το βλέμμα σου και ποιες αναρτήσεις θα σε κάνουν να αλληλεπιδράσεις. Σου δίνεται η ψευδαίσθηση της επιλογής αλλά στην πραγματικότητα αυτά που βλέπεις είναι προσεκτικά διαλεγμένα ώστε να μεγιστοποιήσουν τον χρόνο που θα περάσεις στο περιβάλλον της εφαρμογής. Το YouTube φιλοξενεί εκατομμύρια βίντεο αλλά μόνο λίγα από αυτά μπορούν να είναι προτεινόμενα. Και το ότι βρίσκονται εκεί δεν είναι καθόλου τυχαίο.
Φοβάμαι πως εκπαιδεύουμε τους εγκεφάλους μας να αδημονούν άμεση επιβράβευση για κάθε στοιχειώδη δοκιμασία που φέρνουν εις πέρας. Στον αποσυνδεδεμένο κόσμο οι δραστηριότητες πολύ συχνά γίνονται δύσκολες ή βαρετές. Το να γράψω το σενάριο για ένα βίντεο απαιτεί από εμένα αυτοσυγκέντρωση. Ξέρω τι πρέπει να κάνω και ξέρω ότι θέλω να το κάνω. Μετά από μόλις λίγες προτάσεις όμως το μυαλό μου λαχταρά εκείνη τη δόση ντοπαμίνης που με έχει συνηθίσει το ίντερνετ. Και υποθέτω δεν είμαι μόνος μου σ’ αυτό. Κάποιοι αδυνατούν να συγκεντρωθούν σ’ ένα βιβλίο ή στο να μάθουν κάτι καινούργιο. Για να αποκτήσεις μια καινούργια δεξιότητα απαιτούνται ατελείωτες ώρες εξάσκησης. Όταν όμως τα πράγματα δυσκολεύουν ελάχιστα αναζητείς τη λύτρωση στο διαδίκτυο. Το να σκεφτούμε τα προβλήματα στη ζωή μας απαιτεί ηρεμία, αποφασιστικότητα και την απερίσπαστη προσοχή μας. Δεν μπορούμε όμως καν να διατηρήσουμε μια συζήτηση χωρίς κάποιος από τους συμμετέχοντες να κοιτάξει παρορμητικά το κινητό του.
Τα μυαλά μας είναι άστατα και τεμπέλικα και πάντοτε προτιμούσαν το εύκολο από αυτό που θα τους κάνει καλό. Ο ίδιος ο οργανισμός μας αναζητεί κάτι που θα του αποσπάσει την προσοχή γιατί η διαδικασία της σκέψης είναι δύσκολη και πολύ συχνά δυσάρεστη.
Η μεγάλη εικόνα
Πριν από μερικά χιλιάδες χρόνια το να βρεις τροφή δεν ήταν εύκολη υπόθεση για τους προγόνους μας. Τα σώματά μας εξελίχθηκαν με τέτοιον τρόπο ώστε να αποθηκεύουν την ενέργεια για να μπορούμε να επιβιώσουμε σε περιόδους λιμού. Σε έναν κόσμο που οι θερμίδες ήταν σπάνιες, η διαδικασία αυτή ήταν απαραίτητη για την επιβίωση του ανθρώπινου είδους.
Αλλά τα πράγματα φυσικά έχουν αλλάξει. Η πλειονότητα των ανθρώπων στον δυτικό κόσμο έχουν άμεση και εύκολη πρόσβαση στην τροφή που χρειάζονται για να επιβιώσουν. Το φαγητό έχει γίνει τόσο φθηνό και άφθονο που πια το να τρως υπερβολικά είναι μεγαλύτερο πρόβλημα από το να μην τρως αρκετά.
Ίσως το ίδιο πράγμα να συμβαίνει και με την πληροφορία. Οι πληροφορίες συνήθιζαν να είναι σπάνιες, δύσκολες να τις ανακαλύψεις. Το μυαλό μας τις ζητάει. Απορροφά όσες περισσότερες μπορεί. Οι αισθήσεις μας είναι ακονισμένες, εκπαιδευμένες να ανιχνεύουν αλλαγές στο περιβάλλον μας που μπορεί να κάνουν τη διαφορά μεταξύ ζωής και θανάτου. Η γνώση είναι δύναμη και ποιος δε θα ήθελε περισσότερη δύναμη; Αν όμως η υπέρμετρη κατανάλωση τροφής οδηγεί στην παχυσαρκία, η υπέρμετρη κατανάλωση πληροφορίας που μπορεί να οδηγεί;
Υπάρχουν πάντα περισσότερα πράγματα να κάνεις στο ίντερνετ γιατί το ίντερνετ δεν τελειώνει ποτέ. Η μία πληροφορία διαδέχεται την άλλη σε έναν αστείρευτο καταρράκτη ερεθισμάτων. Όταν το μυαλό σου βομβαρδίζεται συνεχώς από νέες πληροφορίες, εξαλείφεται ο χρόνος να συλλογιστείς και να βγάλεις συμπεράσματα. Το να μάθεις κάτι καινούργιο απαιτεί να σκεφτείς προσεκτικά την πληροφορία που έλαβες και να τη συγκρίνεις με ό,τι ήδη γνωρίζεις. Να δεις πού ταιριάζει με αυτά που ήδη ξέρεις.
Πάντοτε ήμουν της άποψης πως το διαδίκτυο είναι ένα εργαλείο και, όπως όλα τα εργαλεία, τα οφέλη του εξαρτώνται από τη χρήση που του κάνεις. Η σκέψη αυτή, αν μη τι άλλο, παρέχει ένα βολικό καταφύγιο. Είναι παρηγορητικό να θεωρείς πως εσύ χρησιμοποιείς τα εργαλεία σου και όχι τα εργαλεία εσένα. Η ιστορία της ανθρωπότητας όμως είναι γεμάτη από παραδείγματα που τα εργαλεία που αναπτύξαμε άλλαξαν εμάς και κατ’ επέκταση τις κοινωνίες μας. Οι χάρτες και τα ρολόγια άλλαξαν τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον χώρο και τον χρόνο. Διαμορφώνουμε τα εργαλεία μας και τα εργαλεία διαμορφώνουν εμάς.
Ας κάνουμε όμως ένα βήμα πίσω. Το βίντεο αυτό δε δημιουργήθηκε για να σε αποτρέψει από το διαδίκτυο γιατί το διαδίκτυο παραμένει αδιαμφισβήτητα μια θαυμάσια εφεύρεση. Ίσως η σημαντικότερη της σύγχρονης εποχής. Έχει απελευθερώσει, μεταξύ άλλων, την αγορά, την ψυχαγωγία, την επικοινωνία, την εργασία, την ενημέρωση και την εκπαίδευση.
Πριν το ίντερνετ ο μέσος άνθρωπος δεν είχε πρακτικά καμία δυνατότητα να εκφραστεί σε μεγάλη κλίμακα. Τώρα ο καθένας μπορεί να ακουστεί από ένα διόλου ευκαταφρόνητο κοινό. Τα κοινωνικά δίκτυα μας επιτρέπουν να κάνουμε νέες γνωριμίες και να διατηρούμε σχέσεις με άτομα που κάποτε ήταν κομμάτι της ζωής μας. Να ενημερωνόμαστε και να συμμετέχουμε σε δράσεις που θεωρούμε σημαντικές. Να ερχόμαστε σε επαφή με νέες ιδέες. Να μοιραζόμαστε στιγμές της ζωής μας με αγαπημένα πρόσωπα που βρίσκονται μακριά. Να ανακαλύπτουμε εκδηλώσεις που μας ενδιαφέρουν ή νέες ψυχαγωγικές διεξόδους.
Ίσως με τον καιρό το μυαλό μας να μάθει να επιβιώνει στον καταιγισμό της πληροφορίας και να διαχειρίζεται αποτελεσματικά όλους τους τεχνητούς περισπασμούς. Ή ίσως οι διάφορες εφαρμογές να ακολουθήσουν στο μέλλον μια περισσότερο ανθρωπιστική τακτική.
Όπως και να ‘χει, την επόμενη φορά που θα σηκώσεις το κινητό σου για να ανοίξεις την εφαρμογή της προτίμησής σου, κάνε μία παύση. Μήπως υπάρχει κάτι άλλο που θα έπρεπε να κάνεις; Μήπως φοβάσαι να αφήσεις το μυαλό σου να περιπλανηθεί, να μείνεις ακόμα και λίγα λεπτά μόνος με τις σκέψεις σου; Μήπως υποσυνείδητα αναβάλεις το μέλλον σου προς την εκπλήρωση μιας στιγμιαίας ευχαρίστησης;
Η προσοχή σου είναι πολύτιμη, είναι ένας πόρος και το απόθεμά της είναι περιορισμένο. Σκέψου καλά πού θα τη διαθέσεις.
Όσα λεχθούν έχουν ενημερωτικό χαρακτήρα, δεν έχουν ως στόχο της επιστημονική απόδειξη αλλά την αφύπνιση, λειτουργούν ως τροφή για σκέψη για προσωπική έρευνα και σε καμία περίπτωση δεν αντικαθιστούν την ιατρική γνωμάτευση. Για αυτό το λόγο οι πηγές είναι ενδεικτικές και όχι αποδεικτικές και απαιτείται η προσωπική ενασχόληση για την εις βάθος γνώση κάθε θέματος που αναφέρεται. Το σημαντικό είναι να δωθεί το έναυσμα.
Ο τίτλος είναι κυριολεκτικός. Οι άνθρωποι, είτε από άγνοια, είτε από γενική τάση χρήσης νέων τεχνολογιών και εφευρέσεων, είτε λόγω της μαζοποίησης και μίμησης, τείνουν με τα χρόνια να αλλάζουν τον τρόπο ζωής και τις συνήθειες τους, συχνά εις βάρος ακόμα και της υγείας τους. Η παραπληροφόρηση και η παραπλάνηση της μάζας για την ικανοποίηση οικονομικών συμφερόντων των εκάστοτε εταιριών παροχής υπηρεσιών και προϊόντων είναι από τους συνηθέστερους λόγους για τους οποίους υιοθετούνται τέτοιες βλαβερές νοοτροπίες, χωρίς βέβαια να εξαιρείται η ατομική ευθύνη. Οι συνήθειες αυτές είναι κατά βάση διατροφικές, αλλά όχι μόνο. Συγκεκριμένα:
1. Κακή κατανάλωση λαδιού
Για παράδειγμα η χρήση φυτικών ελαίων, ιδιαίτερα σε μεγάλες θερμοκρασίες όπως στο τηγάνισμα, αποφέρει τεράστιες συνέπειες για την υγεία, σε μακροπρόθεσμο επίπεδο. Συγκεκριμένα, έχει υπολογιστεί ότι μια αύξηση κατά 2% των ακόρεστων trans λιπαρών οξέων από την ημερήσια συνιστώμενη δόση οδηγεί αύξηση πιθανότητας εμφάνισης καρδιαγγειακού νοσήματος κατά 23%!
Πέραν αυτού, καθώς είναι αμφιλεγόμενο το κατά πόσο η κατανάλωσή τους είναι επιζήμια, η τόσο συχνή χρήση άλλων ελαίων σημαίνει την μη κατανάλωση ελαιόλαδου, κάτι που από μόνο του είναι επιβλαβές για την υγεία. Το ελαιόλαδο είναι σημαντική πηγή βιταμίνης D (δεν είναι τυχαίο που ακόμα και στην Ελλάδα το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού έχει συντριπτικά χαμηλά επίπεδα, παρά την τεράστια έκθεση στον ήλιο) η έλλειψη της οποίας έχει επίσης σημαντικές συνέπειες. Ταυτόχρονα, η βιταμίνη D αποθηκεύεται στο λίπος. Αυτό σημαίνει ότι ένας άνθρωπος με πολύ λίπος έχει περισότερο απόθεμα βιταμίνης D; Ή το ότι φυλακίζεται εκεί δεν της επιτρέπει να χρησιμοποιηθεί από τον οργανισμό, και όσο κι αν την καταναλώσουμε δεν μπορούμε να αυξήσουμε τα επίπεδά της;
Τροφή για έρευνα: Υπάρχουν ουσίες “γνωστές” στον οργανισμό μας, και ουσίες “άγνωστες”. Τις γνωστές ουσίες μπορεί να τις μεταβολίσει, γνωρίζει ποιές είναι, γνωρίζει πώς να τις χειριστεί, δηλαδή να απομυζήσει όλα τα θρεπτικά συστατικά τους και να αποβάλλει τα άχρηστα. Τις άγνωστες ουσίες δεν έχει ιδέα τί πρέπει να τις κάνει, είναι ξένες για αυτόν, δεν μπορεί να τις αλέσει εις βάθος και να κάνει τον διαχωρισμό χρήσιμων και άχρηστων ουσιών, επομένως τις αποθηκεύει σαν λίπος και τις “πετάει” στον οργανισμό, είτε σε εμφανή σημεία είτε σε κρυφά (στις γυναίκες στην περιοχή κατά βάση της λεκάνης, στους άντρες κατά βάση στα όργανα -δεν είναι τυχαίο που οι άντρες εμφανίζουν τόσο μεγάλο κίνδυνο παρουσίασης εμφραγμάτων από τόσο μικρή ηλικία, ηλικία που δεν δικαιολογεί φυσική φθορά της καρδιάς). Το ελαιόλαδο, βασικό στοιχείο της μεσογειακής διατροφής, είναι στην πραγματικότητα το μόνο λάδι που το σώμα μας μπορεί να καταναλώσει ορθά. Οποιοδήποτε άλλο, συν λοιπούς λόγους, το μετατρέπει, μεταξύ άλλων, σε λίπος.
Λύση: Το να το πάρουμε απόφαση και να βγάλουμε πλήρως από τη ζωή μας όλα τα διατροφικά έλαια εκτός από το ελαιόλαδο. Ταυτόχρονα, το ελαιόλαδο είναι το μόνο λάδι που προσφέρει λαμπερό δέρμα, μαλλιά και νύχια σε μόλις 2 μήνες από την καθημερινή ένταξή του στη διατροφή. Το ελαιόλαδο καταφέρνει αυτό που δεν θα καταφέρουν ποτέ όλα τα προϊόντα ομορφιάς μαζί!
2. Αντικατάσταση της ζάχαρης με την ζαχαρίνη, κατανάλωση αναψυκτικών μαζί με το φαγητό (γλυκαντικά)
Δεν χρειάζεται να μπούμε σε λεπτομέρειες για τις χημικές διεργασίες που συντελούνται στον οργανισμό με την κατανάλωση των ανωτέρω (υπάρχει πληθώρα επιστημονικής έρευνας παρά την παραπληροφόρηση των social media και των μέσων μαζικής ενημέρωσηςγενικότερα). Πέραν απ΄ την παχυσαρκία, τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και τις λοιπές νόσους, η κατανάλωση γλυκαντικών προκαλεί τεράστια ζημιά στο μικροβίωμα του εντέρου, το άλφα και το ωμέγα της υγείας και της μακροζωίας, της αιτίας των περισσότερων ασθενειών παγκοσμίως (κάτι που για κάποιους λόγους δεν είναι ευρέως γνωστό).
Ταυτόχτονα, και κυρίως όσον αφορά την αμφιλεγόμενη ασπαρτάμη, ισχύουν όσα προαναφέρθηκαν σχετικά με τις γνωστές και άγνωστες για τον οργανισμό τροφές. Όταν ο οργανισμός δεν έχει στην “μνήμη” του το πώς να μεταβολίσει μια τροφή, ούτε και τα κατάλληλα ένζυμα, δεν έχει παρά να πετάξει αυτή την τροφή κυριολεκτικά όπου βρει. Ο κόσμος καταναλώνει σωρηδόν γλυκαντικά στους αμέτρητους καφέδες που πίνει μέσα στη μέρα για να αδυνατίζει, και καταλήγει κυριολεκτικά να παχαίνει (μετά φταίει το λάδι και η τηγανητή πατάτα...).
Λύση: Αντικατάσταση των αναψυκτικών με την μπύρα, με τις πάμπολλες ευεργετικές για το σώμα ιδιότητες, όταν φυσικά καταναλώνεται με μέτρο. Για το ρόφημα, εςείναι πολύ προτιμότερη η καστανή ζάχαρη ή το μέλι (τα οποία μπορούμε να ελέγξουμε στην καθημερινή μας διατροφή, συν το ότι θα μας δώσουν ενέργεια π.χ. για το διάβασμα ή την δουλειά, αντίθετα με την ζαχαρίνη η οποία είναι άχρηστη διατροφικά, με το να περιέχει τόσο ελάχιστες θερμίδες). Θερμίδα ίσον ενέργεια, και αν δεν έχει γίνει αντιληπτό ακόμα, την ενέργεια την χρειαζόμαστε για να μην σερνόμαστε απ' την κούραση όλη μέρα.
Τροφή για έρευνα: Η επάλειψη του σημείου της μασχάλης (με χημικά σκευάσματα κάθε είδους για τις συνέπειες των οποίων είναι αδύνατον να γνωρίζει ο μέσος καταναλωτής) “μπουκώνει” τους πόρους του δέρματος και έπειτα τους λεμφαδένες, που, ειδικά για τις γυναίκες, διαδραμματίζουν μείζονα ρόλο στην υγεία του στήθους και γενικότερα του σώματος. Όταν οι λεμφαδένες στομώσουν δημιουργούνται οζίδια, μικρές κύστες από υγρά που είναι λογικό να συσσωρεύονται, με αποτέλεσμα μια διάγνωση που στην καλύτερη χρήζει χειρουργικής επέμβασης, στην χειρότερη αποτελεί κακοήθη καρκίνο. Για να μην φτάσει λοιπόν καν στο σημείο η γυναίκα, αλλά και ο οποιοσδήποτε παρουσιάσει δυσλειτουργία στο λεμφικό του σύστημα, να αντιμετωπίσει κάποια τέτοια δυσάρεστη κατάσταση, απαιτείται η εξ ολοκλήρου κατάργησή τους (δεν είναι καν τόσο χρήσιμα, όταν υπάρχουν τόσες εναλλακτικές).
Λύση: Η χρήση αιθέριων ελαίων ως αποσμητικό είναι μέχρι στιγμής η καλύτερη λύση (προτεινόμενα: λευκή πεύκη, σανδαλόξυλο, δεντρολίβανο). Το αιθέριο έλαιο είναι απολύτως φυσικό προϊόν (μεταβολίζεται σωστά από τον οργανισμό), δεν περιέχει χημικές ουσίες (δεν παρουσιάζει κανενός είδους δυσλειτουργία, εκτός από περιπτώσεις αλλεργίας φυσικά), έχει φανταστικό άρωμα που διαρκεί ακόμα και 1-1.5 μέρα (όντως όμως), και κρατάει μήνες! (αφού 1-2 σταγόνες αρκούν, ένα μπουκαλάκι των 100ml με 5-10€ χύμα, διαρκεί έως 1.5 χρόνο! Με πρόχειρους υπολογισμούς, πόσα χρήματα έχεις χαλάσει μέχρι τώρα για αποσμητικά;). Εναλλακτικά, χρησιμοποιείται ευρέως το μίγμα μαγειρικής σόδας με νερό ή/και λεμόνι, σε συνδυασμό ή όχι με σταγόνες αιθέριου ελαίου.
Σημείωση: Θα χρειαστούν κάποιες μέρες ή ίσως και βδομάδες μέχρι το σώμα να συνηθίσει την αλλαγή, με αποτέλεσμα το ενδεχόμενο δυσωδίας. Κάτι τέτοιο αντιμετωπίζεται προφανώς με λίγο συχνότερα καθημερινά ντους, αλλά σε κάθε περίπτωση αξίζει τον κόπο.
4. Ο πολύς ύπνος (ή γενικά το να ξαπλώνεις χωρίς να είσαι κουρασμένος)
Εδώ τα πράγματα είναι απλά. Αν κοιμάσαι 8 ώρες τη μέρα, κοιμάσαι το 1/3 της ζωής σου! Αν δηλαδή είσαι 90 χρονών, έχεις ζήσει συνειδητά και έχεις αναμνήσεις μόνο από τα 60! (χοντρικά). Αυτό όμως το πρόβλημα αφορά λίγο περισσότερο τις νεαρές ηλικίες, που δεν έχουν ακόμα υποχρεώσεις όπως η οικογένεια ή το σταθερό βαρύ εργασιακό ωράριο. Ένας νέος 25 ετών χρειάζεται το λιγότερο 8-9 ώρες ύπνου το 24ωρο, ενώ η γυναίκα 25 χρονών χρειάζεται 9-10 (περίπου δύο ώρες ύπνου περισσότερο απ' τον άντρα για κάθε ηλικιακή ομάδα). Αν δηλαδή είσαι γυναίκα, κοιμάσαι τις φυσιολογικές σου 9 ώρες μέσα στο 24ωρο και επιλέγεις να κοιμηθείς κι άλλο π.χ. το μεσημέρι (από βαρεμάρα, στενοχώρια, ψυχική κούραση, έλλειψη οργάνωσης και όρεξης) χάνεις σχεδόν την μισή σου νεανική ζώη! Ούτε φυσικά το αντίθετο είναι καλύτερο, καθώς το ξενύχτι είναι ακόμα πιο επιβλαβες για την υγεία, αλλά δεν είναι κρίμα να περνάνε τόσες ώρες (που εξελισσονται σε μέρες και μήνες αν τα αθροίσεις) χωρίς καν να το καταλάβεις, χαζεύοντας stories στο instagram και συνταγές στο pinterest, ή χειρότερα, το ταβάνι;
Λύση: Η καλή, σωστή, επαρκής και μελετημένη διατροφή, που σε συνδυασμό με τις ώρες ύπνου που χρειάζεσαι ανάλογα με την ηλικία και το φύλο, θα σου δώσει την ενέργεια που απαιτείται για να βγάλεις μια μέρα με όρεξη, παραγωγικότητα, και όλες τις υποχρεώσεις στον χρόνο τους. Το πιο σημαντικό, είναι να μην χάσεις ούτε ένα δευτερόλεπτο από την ζωή σου.
5. Πέτα το smartphone
Κοινότυπο; Ναι. Πολυσυζητημένο; Σίγουρα. Θες δεν θες να το δεις, μπορείς δεν μπορείς να αντέξεις την σχιζοφρένεια της απεξάρτησης, το ατελείωτο scroll στο κινητό κάθε ώρα και στιγμή της ημέρας σου τρώει τα νιάτα χωρίς να το καταλάβεις. Ζεις ασυνείδητα, με αποτέλεσμα κάποια στιγμή να ξυπνήσεις από τον λήθαργο που σε βάλανε και όσο κι αν χτυπιέσαι και απελπίζεσαι, τα χρόνια που έχασες, οι στιγμές που δεν θυμάσαι, τα ανέκδοτα που δεν είπες και το φλερτ που ούτε καν αντιλήφθηκες δεν θα γυρίσουν πίσω. Δεν θα σε πονάνε τα χρόνια που έζησες, αλλά τα χρόνια που δεν έζησες.
Λύση: Αν θεωρείς το Nokia 3310 ξεπερασμένο, υπάρχουν ακόμα άπειρες οικονομικές λύσεις των χαριτωμένων μας παιδικών φίλων (με πιο οικονομικό στα 23.89€ αυτή τη στιγμη). Όλες οι ανέσεις που μας προσφέρει το smartphone μπορούν να ικανοποιούνται μέσω PC, laptop ή tablet το οποίο πρέπει να έχεις και να χρησιμοποιείς μόνο στο σπίτι, οργανώνοντας τις υποχρεώσεις και τις εξόδους σου από πριν, ώστε να μην χρειάζεσαι έναν υπολογιστή μονίμως στην τσέπη σου! (κάτι τέτοιο θα αυξήσει την συγκέντρωση, οργάνωση και αποτελεσματικότητά σου σε σημεία που δεν περίμενες καν για τον εαυτό σου). Plus, δεν φαντάζεσαι πόσα χρήματα θα εξοικονομήσεις με το να μην έχεις ανάγκη τα data! (και γενικώς, να μην έχεις την ανάγκη μιας άψυχης συσκευής για να ζήσεις).
Philomαtheia 02 Σεπτεμβρίου 2020
(χρόνος ανάγνωσης: 8 λεπτά) Η ένταξη της γυναίκας στον εργασιακό χώρο έχει αρκετές συνέπειες, όπως την μείωση του αριθμού των γεννήσεων και την αύξηση του μέσου όρου ηλικίας δημιουργίας οικογένειας (γάμος, απόκτηση πρώτου παιδιού). Σε συνδυασμό δε με την έξαρση των φεμινιστικών ιδεολογιών, το ενδιαφέρον της μητέρας-εργαζόμενης μετατοπίστηκε από αποκλειστικά την μητρότητα στην ευρύτερη συμβολή της στο νοικοκυριό (με την παροχή εισοδήματος, συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων κ.ο.κ.).
Οι συνέπειες όλων αυτών των αλλαγών στον οικογενειακό και εργασιακό βίο αλλά και στην κοινωνικοπολιτική ύπαρξη και των δύο φύλων είναι πάμπολλες -όλοι λίγο πολύ τις γνωρίζουμε και μπορούμε έστω δειλά να τοποθετηθούμε. Κάτι όμως που δυστυχώς δεν έχει γίνει συνείδηση (και ίσως δεν το έχει φανταστεί ποτέ η μέση μητέρα-εργαζόμενη) είναι το αντίκτυπο που έχει αυτή η εξέλιξη στον ψυχισμό των παιδιών. Επί της παρούσης, θα αναφερθούμε αποκλειστικά στηντεράστια φθορά που προκαλεί ο παιδικός σταθμός (αναγκαιότητα πλέον για κάθε οικογένεια στην οποία δουλεύουν και οι δύοι γονείς) στην εφήμερη ψυχολογία των νηπίων, και όχι μακροπρόθεσμα, στην ψυχολογία τους ως παιδιά και μετέπειτα ενήλικες.
Αφορμή και την παρούσα διάδραση αποτελεί η επικοινωνία μιας αναγνώστριας, η οποία εξομολογείται τα εξής (και την ευχαριστούμε θερμά για την επικοινωνία και τις πολύτιμες και εξαιρετικά σπάνιες πληροφορίες):
«Την πρώτη φορά που με πήγαν στον παιδικό σταθμό ήμουν 2 ετών. Δεν θυμάμαι πολλά από τότε, μόνο το ότι έκανα συνέχεια ζημιές, ήμουν αντιδραστική, ζιζάνιο. Δεν άκουγα καμία δασκάλα, και έκανα την ζωή της μεγαλύτερής μου αδερφής σκέτο μαρτύριο (αυτή ήταν το καλό, το ήσυχο κοριτσάκι). Προφανώς αυτό συνέβαινε διότι δεν ήθελα να βρίσκομαι εκεί, να αποχωριστώ το σπίτι μου και περισσότερο ακόμα την γιαγιά μου, που μέναμε μαζί τότε.
Αυτό που θυμάμαι ξεκάθαρα όμως και δεν πρόκειται ποτέ να ξεχάσω ήταν ο δεύτερος χρόνος, όταν χρειάστηκε να μετακομίσουμε και να αλλάξω σχολείο. Την πρώτη μέρα που με πήγε εκεί η μαμά, μόλις είδα τα σκαλιά άρχισα να κλαίω. Δεν ήθελα με τίποτα να αποχωριστώ την μαμά μου, δεν ξέρω αν οφειλόταν στο σοκ -για την ηλικία μου- της μετακόμισης, πάντως το να με αφήσει εκεί ήταν ότι χειρότερο μπορούσε να μου συμβεί. “Μην κλαις άλλο, πήγαινε μέσα και εγώ θα σε περιμένω εδώ απ' έξω μέχρι να σχολάσεις”“αλήθεια;”“ναι, εδώ στα σκαλιά”. Στο σχόλασμα έτρεξα σα σίφουνας για να την αγκαλιάσω σαν να ήταν το τελευταίο πράγμα που θα έκανα, και δεν ήταν καν εκεί. Προφανώς δεν με περίμενε.Μπορεί ένα παιδάκι να βιώσει την προδοσία του ψέματος; Μάλλον ναι. Πολύ καλά.
Η ζωή μου εκεί ήταν συνοπτικά μια κόλαση. Πάντα ήμουν μόνη -παρά το οτι ήμουν εξαιρετικά κοινωνική και φιλική, για κάποιο λόγο κανένα παιδάκι δεν με συμπαθούσε. Μια φορά η κόρη μιας από τις δασκάλες ζωγράφισε τον εαυτό της και τις φίλες της σε ένα χαρτί, με χρωματιστά όμορφα φορέματα και μακριά μαλλιά, και σε μια άκρη εμένα -κακάσχημη και με μουτζούρες πάνω μου που είχαν σχεδιάσει αυτή και οι φίλες της.
Μια σκήνη που θυμάμαι, είναι το να με κοροϊδεύουν για μια μπλούζα που φόρεσα επειδή ήταν αρκετά κοντή και φαινόταν ο αφαλός άμα σήκωνα τα χέρια (προφανώς δεν την ξαναφόρεσα), και το ειρωνικό είναι οτι όλες -μα όλες- φόραγαν κάτι παρόμοιο από εκείνη τη μέρα και μετά. Ή κάποια άλλη φορά, την ώρα της πρωινής προσευχής μια κοπέλα με δάγκωσε στο χέρι (ήταν ένα χαζοπαίχνιδο που κάναμε σαν παιδιά, δαγκώναμε το χέρι κάτω απ' τον καρπό και το σημάδι που έμενε το λέγαμε “ρολόι”) τόσο πολύ δυνατά που έκλαιγα χωρίς να βγάζω άχνα. Δεν ξέρω τι μυαλό είχα και δεν της είχα σπάσει τα μούτρα επιτόπου. Δεν ξέρω αν ήταν ντροπή, ανικανότητα να αντιδράσω ή σεβασμός στην ώρα της προσευχής, το σίγουρο είναι ότι δεν έκανα τίποτα και χρειάστηκε να με δει μια δασκάλα(αξιώθηκε)και να με πάει στην κουζίνα να μου βάλει πάγο.Αναφέρθηκε το γεγονός; Το είπε κάποιος στους γονείς της; Ερωτήθηκε κάποιο παιδάκι τι συνέβη;
Μια φορά είχαν έρθει κάτι φοιτήτριες (με κάτι τεράστια ψεύτικα νύχια που μου φάνηκαν τόσο αντιαισθητικά, ώστε έφτιαχνα αντίστοιχα στα χέρια μου με πλαστελίνη και τις κορόιδευα) και μας έβαλαν να καθίσουμε σε κύκλο και να παίξουμε ένα παιχνίδι μίμησης του τύπου “πώς κάνει ο σκύλος;” και έπρεπε εμείς να πούμε “γαβ γαβ”. Όταν ήρθε η σειρά μου με ρώτησε “πώς κάνει το μωρό που κλαίει;” (ΚΑΤ' ΑΡΧΑΣ, ΕΙΜΑΙ ΚΙ ΕΓΩ ΜΩΡΟ. ΚΑΤΑ ΔΕΥΤΕΡΟΝ, ΓΙΑΤΊ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΛΑΙΕΙ. ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΜΗΝ ΤΟ ΚΑΝΩ ΝΑ ΓΕΛΑΕΙ - υποθέτω ότι σκέφτηκα). Εντωμεταξύ οι συμμαθητές μου με είχαν δει να κλαίω κάποιες φορές και ένιωσα αμήχανα που με ρώτησε κάτι τέτοιο, οπότε το απέφυγα λέγοντας είτε ότι δεν ξέρω είτε οτι δεν θέλω να απαντήσω, δεν θυμάμαι. Όταν απάντησε ένα άλλο παιδάκι, ανακουφίστηκα, και ταυτόχρονα ντράπηκα που φάνηκε λες και δεν ήξερα πώς να απαντήσω, μήπως με νόμιζαν για χαζή και τους έδινα λόγο να με κοροϊδεύουν.»Διαισθάνεται ένα παιδί την ανάγκη να σταθεί στα πόδια του ενώ το παρενοχλούν; Μάλλον ναι. Πολύ καλά.
Περισσότερες λεπτομέρειες πάνω στις συγκεκριμένες εμπειρίες και πώς αυτές εξελίχθηκαν στο μέλλον για την φίλη αναγνώστρια είναι μάλλον περιττές για την παρούσα συζητηση, αν και όλοι μπορούμε λίγο πολύ να φανταστούμε. Ένα εμβόλιμο σχόλιο πριν το δια ταύτα:
Που είναι οι δάσκαλοι; Ποιός έχει την ευθύνη; Γιατί κανείς δεν ενημερώθηκε; Γιατί δεν αποκαταστάθηκε το δίκαιο; Γιατί δεν υπήρξε κανείς να προστατεύσει το κάθε παιδί; Δεν υπάρχει “παιδικό πείραγμα”. Δεν υπάρχει “αθώο γέλιο”. Και σίγουρα, δεν υπάρχει το “παιδί είναι, θα μεγαλώσει και θα μάθει”. Ναι, παιδί είναι, άρα ότι κάνει τώρα θα κάνει για πάντα. Τόσο ως “θύτης” όσο και ως “θύμα”, ίσως. Το θέμα όμως εν προκειμένω, είναι το εξής:
Πώς οι γονείς εμπιστεύονται δύο και τριών ετών πλάσματα, τόσες πολλές ώρες χωρίς την δική τους επίβλεψη και προστασία; Πώς εμπιστεύονται δύο, τρεις ή τέσσερις δασκάλες που προσέχουν μαζί με το παιδί τους άλλα είκοσι, τριάντα, σαράντα παιδιά; Στο προαύλιο, στην τραπεζαρία, στο παιχνίδι; Ένα μωρό κοινωνικοποιείται για πρώτη φορά χωρίς τους γονείς του, με τόσο απότομο και βίαιο σχεδόν τρόπο. Ο παιδικός σταθμός για τους ενήλικες είναι μια παιδική χαρά, με πολλά άλλα παιδάκια να “παίξει” το παιδί τους (και ο καλύτερος τρόπος να βγάλουν ένα βάρος από πάνω τους για αρκετές ώρες, για του λόγου το αληθές). Για το παιδί είναι η πρώτη βίωση μιας αδικαιολόγητης εγκατάλειψης, μια εγκατάλειψης που δεν έχει κανένα όφελος στο δικό του μυαλό και στην δική του ψυχή.
Η μαμά του, που πάντα σήμαινε αγκαλιές, χάδια, αγάπη, είναι τώρα ο άνθρωπος που πρώτη φορά το διώχνει από κοντά του χωρίς κατανοητή για αυτό αιτία. Ο πατέρας, που πάντα σήμαινε προστασία, σιγουριά, δικαιοσύνη, τώρα είναι ένας αμέτοχος παρατηρητής της πρώτης και μεγαλύτερης αδικίας που βιώνει ένα παιδί.Το νήπιο νιώθει ότι τιμωρείται, χωρίς να ξέρει καν τι έχει κάνει. Δεν μπορούμε καν να φανταστούμε τί αντίκτυπο μπορεί να έχει αυτό στη μετέπειτα ζωή του, ανάλογα την τύχη του κάθε παιδιού (σε τι σχολείο θα πάει, με τι ανθρώπους θα συναναστραφεί, πώς θα τύχει να είναι οι επόμενοι δάσκαλοι και αν εν τέλει οι γονείς καταλάβουν ποτέ κάτι ή παραμείνουν στην άγνοια).
Είναι δεδομένο δε οτι αυτή η τόσο τρυφερή και ευαίσθητη ηλικία του ανθρώπου είναι και η πιο σημαντική για την μετέπειτα πορεία του. Βασικές αρχές και πεποιθήσεις διαμορφώνονται τότε, και κυρίως η ψυχολογική του κατάσταση, το σθένος, το αίσθημα δικαιοσύνης, το αίσθημα της αλληλεγγύης, η διαίσθηση για το αν το αγαπάνε ή όχι οι γονείς του (μπορεί οι γονείς αδιαμφισβήτητα να αγαπούν τα παιδιά τους, προσπάθησε όμως να το εξηγήσεις σε μια ψυχή τριών ετών που σε ρωτάει κλαίγοντας γιατί το διώχνεις). Πώς αφήνεις σε αυτή την ηλικία την διαμόρφωση του ψυχισμού του παιδιού σου σε άλλους ανθρώπους; Όταν φτάσει δεκαπέντε χρονών και δεν το αναγνωρίζεις, γιατί εκφράζει συμπεριφορές και νοοτροπίες που ουδέποτε θέλησες να του μεταδώσεις, δεν έχεις δικαίωμα να απορείς ή να το κατηγορείς. Όταν έπρεπε να είσαι εκεί για να το πλάσεις κατά το δοκούν, δεν ήσουν, ολικώς ή μερικώς.
Τα παιδιά έχουν μια ειλικρινή, αδαμάντινη ακεραιότητα που οι ενήλικες δεν θα μπορέσουν ποτέ να καταλάβουν ή να συναισθανθούν. Δεν είναι χαζά, είναι κυριολεκτικά. Δεν είναι ατίθασα, αντιδρούν στην αδικία. Δεν γκρινιάζουν, τους λείπει η αγάπη που χρειάζονται για να είναι πλήρεις και ψυχικά υγιείς. Καλώς ή κακώς, ό,τι νιώσει το παιδί ειν' η αλήθεια. Αν νιώσει ότι το εγκατέλειψες, το εγκατέλειψες, άσχετα με τις προθέσεις σου. Αν νιώσει ότι δεν το αγαπάς, όντως δεν το αγαπάς, όχι όπως πρέπει και όπως θέλει να το αγαπάς τουλάχιστον. Και αν ο σκοπός ενός γονιού δεν είναι η σιγουριά του παιδιού για την αγάπη τους, το ότι δεν θα μείνει ποτέ μόνο και το ότι σε καμία περίπτωση δεν είναι βάρος για την οικογένεια, δεν ξέρω τι είναι.
Με την παρούσα συζήτηση δεν υπονοείται κανενός είδους υποτίμηση των εργαζόμενων μητέρων, ούτε προτείνεται ως λύση η ολική επιστροφή τους στο σπίτι. Άλλωστε δεν είναι μόνο η μητέρα γονιός, και σίγουρα δεν ευθύνεται εκείνη για όλα τα εκατοντάδες προβληματα των παιδιών, των νέων, της κοινωνίας, της πολιτικής, και κάθε άλλου τομέα που οι συνήθεις παράλογοι τείνουν να της προσάπτουν. Το σημαντικό είναι να καταστεί σαφές ότι αυτό που εμείς θεωρούμε παράδεισο για ένα παιδί, μπορεί να είναι η χειρότερη φυλακή του. Χρειάζεται θυσίες και κόπους, αλλά αξίζει η αποχή σου από την δουλειά για δύο-τρία χρόνια ακόμα. Είχες το δικαίωμα να φέρεις ένα παιδί στον κόσμο, άρα έχεις την υποχρέωση να διατηρήσεις τον ψυχισμό του υγιή και αρτιμελή. Μόνο να κερδίσεις έχεις, πάντα βέβαια στη βάση του ότι το παιδί για μια μάνα είναι ό,τι πολυτιμότερο έχει, ό,τι σημαντικότερο πρέπει να προστατεύσει.
Και, τέλος, μια πληροφορία σχετικά αυθαίρετη που όμως αξίζει ως τροφή για σκέψη: Ό,τι νιώσει το παιδί μέχρι τα τέσσερά του χρόνια, τείνει να το νιώθει για όλη την υπόλοιπη ζωή του. Αφού μπορείς να καθορίσεις την ψυχική υγεία και ακεραιότητά του, γιατί να μην το κάνεις;
Γονέα; Υπάρχει χρόνος για όλα, αν υπάρχει θέληση. Το ζήτημα είναι το ποιά είναι η προτεραιότητά σου.
Το ιστολόγιο αποσκοπεί στη προβολή άρθρων όχι μόνο για την ενημέρωση και τον σχολιασμό επιστημονικών θεμάτων, αλλά και για τον προβληματισμό πάνω σε καίρια ζητήματα της ανθρώπινης υπόστασης και τη παροχή εναλλακτικών τρόπων σκέψης. Σκοπός είναι πάντα η εμβάθυνση και η εσωτερική αναζήτηση, όχι απαραίτητα η εύρεση μιας καθολικής απάντησης σε κάθε ζήτημα.