Κυριολεξία και προϋποθετικότητα: Το δίπολο της ασυνεννοησίας στις ανθρώπινες σχέσεις

(χρόνος ανάγνωσης: 4 λεπτά)
Για ανεξήγητους λόγους, όλοι μας πιστεύουμε ότι ο εκάστοτε άνθρωπος με τον οποίο συνομιλούμε ανά πάσα στιγμή είναι σαν εμάς. Έχει στο μυαλό του ακριβώς αυτό που έχουμε κι εμείς, έχει συνειδητοποιήσει τα ίδια πράγματα για τη ζωή, διέπεται από τις ίδιες αξίες και πεποιθήσεις. Είναι δε διακεχυμένη μια αδικαιολόγητη πίστη ότι όλοι οι άνθρωποι είμαστε ίδιοι, ότι οι άντρες με τις γυναίκες δεν έχουν διαφορές, ότι οι «κοινωνικές τάξεις» είναι με σαφήνεια καθορισμένες και τα χαρακτηριστικά των μελών τους προκαθορισμένα και αρρήτως καταγεγραμμένα.

Οι κυριολεκτικοί άνθρωποι, λένε «θα σου κάνω αναπάντητη να κατέβεις ως συνήθως, αν δεν σου κάνω μέχρι τις 08:00 σημαίνει ότι άργησε το λεωφορείο οπότε πρέπει να πας μόνος σου για να μην αργήσεις κι εσύ». Οι προϋποθετικοί, ούτε σε παίρνουν τηλέφωνο ούτε σε ειδοποιούν με κανέναν τρόπο, οπότε τους περιμένεις ενώ αυτοί δεν έχουν καν σκοπό να έρθουν. Και όταν τους πεις «γιατί δεν με ειδοποίησες ότι μπορεί να μην ερχόσουν;» θα σου απαντήσουν «εε, νόμιζα θα καταλάβαινες αφού δεν σε πήρα».

Οι κυριολεκτικοί άνθρωποι, λένε «φέρε μου το μικρό πράσινο σταυροκατσάβιδο». Οι προϋποθετικοί λένε «φέρε λίγο το μικρό», «όχι αυτό, το άλλο», «όχι αυτό, αυτό με την πράσινη λαβή».

Οι κυριολεκτικοί άνθρωποι, λένε «ντομάτες να πάρεις ώριμες και στρογγυλές γιατί θέλω να φτιάξω γεμιστά, αν δεν βρεις μην πάρεις καθόλου και θα φτιάξω κάτι άλλο». Οι προϋποθετικοί, λένε «να πάρεις ντομάτες» και αν τις φέρεις λίγο άγουρες (όπως τρώγονται, ας πούμε, στη σαλάτα) θα πούν «με αυτές τις ντομάτες θα φτιάξω γεμιστά;» παρ’ όλο που εσύ δεν είχες ιδέα, ούτε θα μπορούσες να έχεις άλλωστε.

Οι κυριολεκτικοί άνθρωποι, όταν λένε «θα αργήσω μισή ώρα το πολύ» αργούν το πολύ μισή ώρα. Οι προϋποθετικοί δεν ειδοποιούν καν κι έρχονται μετά από 1 ώρα (και αν τους ρωτήσεις γιατί άργησαν τόσο πολύ θα σου πουν «δεν βλέπεις ότι βρέχει;»).

Οι κυριολεκτικοί άνθρωποι, λένε «θέλω να χωρίσουμε» και κόβουν επαφές. Οι προϋποθετικοί λένε «εντάξει» και περιμένουν μήνυμα που λέει «το μετάνιωσα». Κι αν δεν το λάβουν, εκνευρίζονται κι όλας.

Οι κυριολεκτικοί λένε «να έχεις έτοιμους τους φακέλους το συντομότερο δυνατόν». Οι προϋποθετικοί, την επόμενη μέρα, λένε «δεν ήξερα ότι ήταν τόσο επέιγον, πάω τώρα να τους ετοιμάσω» (… ή φράση «το συντομότερο δυνατόν» τί σου λέει;).

Οι κυριολεκτικοί άνθρωποι, λένε «άμα πας στο μπακάλικο, πάρε μου και τσιγάρα, δεν έχω». Οι προϋποθετικοί λένε «καλά, πήγες στο μπακάλικο και δεν μου πήρες τσιγάρα;». (που να το φανταστώ;).

Οι κυριολεκτικοί άνθρωποι, λένε «θα ήθελα ένα ριζότο μανιταριών, αλλά με λίγη πάπρικα, όχι όση βάζετε στη συνηθισμένη μερίδα». Οι προϋποθετικοί λένε «θα ήθελα ένα ριζότο μανιταριών, αυτό με την πάπρικα». Και αν η πάπρικα τους ζεματίσει δυσανασχετούν λέγοντας ότι ήθελαν λιγότερη, ή ότι ήθελαν γλυκιά και όχι καυτερή.

Οι κυριολεκτικοί άνθρωποι, λένε «δεν μου αρέσει αυτό το μαγαζί, ας περπατήσουμε άλλο λίγο μέχρι να βρούμε κάποιο πιο άνετο». Οι προϋποθετικοί μπαίνουν αδιαμαρτύρητα σε όποιο μαγαζί τους προτείνουν, και όταν τους ρωτήσουν «μα καλά, αφού δεν σου άρεσε γιατί συμφώνησες;», αυτοί θα τους πουν «φαντάστηκα ότι για να το προτείνεις, εδώ ήθελες να έρθουμε».

Όλα αυτά, και τα υπόλοιπα πάμπολλα παραδείγματα που όλοι έχουμε λίγο πολύ στο μυαλό μας, δεν πρέπει να αποτελούν τροχοπέδη στις κοινωνικές, εργασιακές και προσωπικές μας σχέσεις. Το μόνο που χρειάζεται είναι να γνωρίζουμε σε ποια κατηγορία τείνουμε να ανήκουμε εμείς οι ίδιοι και να προσπαθούμε να ανακαλύψουμε σε ποιά κατηγορία τείνει να ανήκει ο κάθε άνθρωπος που ερχόμαστε σε επαφή.

Όταν γνωρίζεις ότι ένας φίλος σου είναι προϋποθετικός, πρέπει να γίνεσαι απόλυτα σαφής σε ό,τι πεις ή ζητήσεις για να μην του δώσεις το περιθώριο «να υποθέσει» (ή τουλάχιστον, να μην έχεις ιδιαίτερες απαιτήσεις). Όταν γνωρίζεις ότι ο σύζυγός σου είναι κυριολεκτικός, δεν πρέπει να του πεις «ίσως πρέπει να χωρίσουμε» ελπίζοντας να λάβεις κάποια εκδήλωση υπέρμετρης λατρείας, γιατί μόλις το πεις, αυτός θα το κάνει.

Βέβαια αυτό δεν σημαίνει ότι, επειδή γνωρίζεις τί είναι κάποιος, πρέπει να γίνεσαι θύμα και να βρίσκεσαι σε καταστάσεις που δεν πληρούν τις απαιτήσεις και τις ανάγκες σου. Άλλο το να γνωρίζεις πώς λειτουργεί ο εγκέφαλος του καθενός, τί προθέσεις έχει και για ποιό λόγο ενοχλείσαι από τις πράξεις του, και άλλο να συγχωρείς και υποχωρείς πάντα. Το να γνωρίζεις αν ο άνθρωπος απέναντί σου είναι κυριολεκτικός ή προϋποθετικός είναι απλώς ένα όπλο υπέρ σου ώστε να μπορείς να κρίνεις και να ζυγίζεις τις καταστάσεις ακριβοδίκαια, και δεν αποτελεί ελαφρυντικό για ατασθαλίες κάθε είδους.

Οι κυριολεκτικοί άνθρωποι δεν είναι απαραίτητα αυστηροί και ιδιότροποι, απλώς ο εγκέφαλός τους είναι κατακερματισμένος, βρίσκονται σε ψυχική εγρήγορση και καθετί που κάνουν και λένε έχει συγκεκριμένη και καθορισμένη αξία, θέση και αντίκτυπο.

Οι προϋποθετικοί άνθρωποι δεν είναι απαραίτητα αναίσθητοι και ανεύθυνοι, απλώς ο εγκέφαλός τους είναι ολικός και συγκεντρωτικός, βρίσκονται περισσότερο σε καταστάσεις ψυχικής ηρεμίας (ή τουλάχιστον αυτή προσπαθούν να διαφυλάξουν) και καθετί που λένε και κάνουν δεν το θεωρούν δεδομένο, αλλά ευμετάβλητο.

Πάνω στο εγγενές και αμετάβλητο χαρακτηριστικό της κυριολεξίας ή προϋποθετικότητας είναι εύκολο να χτιστούν πλήθος ελαττωμάτων. Δεν σημαίνει ότι κάποιο από τα δύο καθαυτά είναι ελάττωμα, αλλά το πώς θα επιτρέψεις εσύ να σε καθορίσει. Τέλος, αν γνωρίζεις τί είδους άνθρωπος είναι κάθε φορά ο απέναντί σου, δεν προκαταλαμβάνεσαι για την συμπεριφορά του, ούτε εκπλήσσεσαι όταν κάτι δεν είναι όπως το περίμενες.

Οφείλεις να γνωρίζεις εκ των προτέρων τί να περιμένεις από τον καθένα, ώστε να μην κατακεραυνώνεσαι από το απρόσμενο. Όταν συμβούν όλα αυτά θα σταματήσεις να απογοητεύσαι ή εκνευρίζεσαι με το παραμικρό, και η ζωή σου θα γίνει πολύ, πολύ καλύτερη.

✦

✦

Philomαtheia 29 Σεπτεμβρίου 2020