Ακολουθεί μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα παρουσίαση σχετικά με τους λόγους εφεύρεσης του θεσμού του γάμου υπό τη μορφή λόγου - αντιλόγου, όπως παρουσιάζεται αυτούσια από ελληνικό ιστολόγιο. 

❃❃❃

Το άρθρο από το ιστολόγιο departed που παρατίθεται παρακάτω σχολιάζει υπό την μορφή απάντησης ένα άλλο άρθρο που υποστηρίζει, μεταξύ άλλων, ότι ο γάμος είναι αποτέλεσμα οικονομικού προγραμματισμού και ότι βασίζεται στην σκλαβιά της γυναίκας και στην ανασφάλεια του άνδρα. Η συγγραφέας του αναδημοσιευμένου άρθρου υπό το ψευδώνυμο Εκάβη προσθέτει εμβόλιμα σχόλια (πορτοκαλί χρώμα), παρουσιάζοντας ένθρεμα μια άλλη οπτική. Για αυτόν ακριβώς το λόγο το άρθρο αυτό είναι ένα υπερπολύτιμο στοιχείο για το πόσο διαφορετικές προσεγγίσεις μπορούν να υπάρξουν πάνω σε τόσο απλά και καθημερινά ζητήματα, αλλά και πόσο εύκολο είναι να χαθούμε στην προκαταληπτική δίνη τους... Το αναδημοσιευμένο άρθρο ακολουθεί εντός εισαγωγικών (“”).

“Μια καταφανής προπαγάνδα που καταπατά κάθε συλλογιστικό κανόνα και κάθε αρχή της επιστήμης της Λογικής, μέσα από αβάσιμα επιχειρήματα, ψευδείς δηλώσεις, υποκειμενικές απόψεις που προβάλλονται ως αντικειμενικές, παραπλανητικές γενικεύσεις και παντελή έλλειψη λογικής συνεπαγωγής.

Το παρακάτω άρθρο (απόσπασμα από βιβλίο που δημοσιεύθηκε σε ελληνική ιστοσελίδα) σε μια υποτιθέμενη εξιστόρηση του πώς πρωτοεφευρέθηκε ο γάμος και γιατί, (υποβασταζόμενο δηλαδή από ενδιαφέρουσες ανθρωπολογικές πληροφορίες που μπορούν να ελεγχθούν επιστημονικά) προσπαθεί να αποσαθρώσει την έννοια της αγάπης, της ένωσης, της δυαδικότητας, της ενότητας και της αρμονίας που δύο άνθρωποι μπορεί να βιώνουν, παρουσιάζοντας την ένωση αυτή ώς κάτι επαίσχυντο, κατακριτέο, παράλογο και αξιοθρήνητο και προβάλλοντας θρασύτατα και εμετικά χιλιάδες σεξιστικά σχόλια, που καμία θέση δεν έχουν στην κοινωνία του 21ου αιώνα. Υποτίθεται τουλάχιστον ότι για αυτά αγωνιζόμαστε.

Παρακάτω ακολουθεί το άρθρο με εμβόλιμα σχόλια. 

«Ο γάμος είναι ένας θεσμός που έχει εφευρεθεί, δεν είναι κάτι φυσικό. Ο γάμος είναι ένας θεσμός που έχει εφευρεθεί για κάποιους λόγους, αλλα συνεχίζει να υφίσταται για να ικανοποιήσει την φυσική εξελικτική ανάγκη των ανθρώπων για ψυχική, πνευματική και σωματική ένωση. Οι λόγοι που συνεχίζει να υπάρχει δεν είναι απαραίτητο να σχετίζονται με τους λόγους που πρωτοεφευρέθηκε. Γι’ αυτό και η φύση δεν έχει δώσει στον άνθρωπο ένα νου που να μπορεί να προσαρμόζεται στο γάμο.  Λανθασμένο επιχείρημα, ο νους του ανθρώπου προσαρμόζεται ακόμα και σε καταστάσεις παρά φύσιν. Άλλωστε κάποιοι άνθρωποι προσαρμόζονται άψογα στην έννοια του γάμου, κάποιοι δεν χρειάζεται να προσαρμοστούν γιατί είναι γεννημένοι για αυτό, ενώ άλλοι δεν προσαρμόζονται ποτέ.

Ο άνθρωπος όμως θεώρησε αναγκαίο ότι θα πρέπει να υπάρχει κάποια μορφή νομικού συμβολαίου ανάμεσα στους εραστές, επειδή ο ίδιος ο έρωτας είναι φτιαγμένος από όνειρα – άρα δεν είναι αξιόπιστος. Ο έρωτας είναι φτιαγμένος από όνειρα και, ακριβώς για αυτό, ο έρωτας δεν είναι το κριτήριο δημιουργίας συζυγικού δεσμού, αλλά η αγάπη και η συμπόρευση. Η ανάγκη ύπαρξης νομικού πλαισίου είναι υπαρκτή ανάγκη για νομικούς λόγους, άσχετους με την ένωση των συζύγων, και δεν απορρίπτει ή αναιρεί τους λόγους ύπαρξης του γάμου ως θεσμού.

Τη μια στιγμή βρίσκεται εδώ και την επόμενη έχει φύγει. Ο ψεύτικος έρωτας, όχι η αληθινή αγάπη.

Εσύ όμως θέλεις να είσαι εξασφαλισμένος και για την επόμενη στιγμή και για ολόκληρο το μέλλον σου. Για αυτό επιλέγεις έναν άνθρωπο συνειδητά και σε επιλέγει συνειδητά, για να είστε σίγουροι ότι θα περάσετε την υπόλοιπη ζωή σας αγαπημένοι, ευτυχισμένοι, με κοινούς στόχους, σαν ομάδα.

Ο συμβιβασμός που έχουν κάνει οι άνθρωποι είναι οι εξής: Θέλουν να εξασφαλίσουν το μέλλον τους, θέλουν να είναι σίγουροι για το αύριο και θέλουν να έχουν την εγγύηση ότι ο άνθρωπος που είναι τώρα ερωτευμένος μαζί τους, θα βρίσκεται κοντά τους για πάντα – ότι αυτό δεν είναι κάτι προσωρινό… Έτσι, εφευρέθηκε ο γάμος. Ψευδοεπιχείρημα. Δεν αιτιολογείται γιατί εφευρέθηκε έτσι, απλώς παρουσιάζεται ένα από τα λάθος κριτήρια με τα οποία οι άνθρωποι αποφασίζουν να παντρευτούν. Αβάσιμη και αντιεπιστημονική γενίκευση: «επειδή πολλοί άνθρωποι παντρεύονται από ανασφάλεια σημαίνει ότι όλοι οι άνθρωποι παντρέυονται από ανασφάλεια και μάλιστα για αυτό εφευρέθηκε ο γάμος, γιατί από πάντα όλοι οι άνθρωποι παντρεύονταν μόνο από ανασφάλεια»...(;;;)

Οι θρησκείες λένε ότι οι γάμοι γίνονται στον παράδεισο – ένα παράξενο είδος παράδεισου βέβαια, γιατί αν αυτοί οι γάμοι γίνονται στον παράδεισο, τότε τι νομίζεις ότι μπορεί να είναι η κόλαση; Υποκειμενική άποψη που τίθεται σε θέση αντικειμενικού επιχειρήματος. Αόριστη γενίκευση για αποφυγή συγκεκριμένης δήλωσης και της ευθύνης που επακολουθεί (άλλο θρησκείες γενικά, άλλο μία συγκεκριμένη θρησκεία, και άλλο η πνευματικότητα, την οποία όλες οι θρησκείες προσπαθούν με τον τρόπο τους να προσεγγίσουν).

Τα σημάδια δεν δείχνουν το άρωμα, τη φρεσκάδα, την ομορφιά ενός παράδεισου, αλλά την ίδια την κόλαση! Τα σημάδια των τοξικών σχέσεων και γάμων, όντως! 

Ο άνθρωπος όμως συμβιβάστηκε με το γάμο, γιατί αυτός ήταν ο μοναδικός τρόπος για να εξασφαλίσει το μέλλον του και να αποκτήσει ιδιωτική περιουσία. Η ιδιωτική περιουσία ήταν αποτέλεσμα του γάμου, ή ο γάμος ήταν αποτέλεσμα της ιδιωτικής περιουσίας;

Τα ζώα δεν έχουν ιδιωτική περιουσία. Έχουν, οριοθετώντας την περιοχή τους. Αβάσιμη επεκτατική γενίκευση (δεν μπορούμε να απαιτούμε από άλογα όντα να φέρονται με ανθρώπινες πρακτικές, με βάση την σύγχρονη ανθρώπινη εμπειρία). Είναι όλα τους κομμουνιστές. Και πολύ καλύτεροι κομμουνιστές από ό,τι έχει εμφανιστεί ποτέ στην ιστορία του ανθρώπου. Το πολίτευμα των περισσότερων ζωικών ειδών είναι η αριστοκρατία: αρχοντεύει ο ισχυρότερος / ικανότερος, τον οποίο αποδέχονται οι υπόλοιποι ως αρχηγό. Όχι με βάση την επιλογή της πλειοψηφίας, αλλά με βάση την ικανότητα. Δεν έχουν καμία δικτατορία του προλεταριάτου και δεν έχουν χάσει την ελευθερία τους, αλλά ωστόσο δεν έχουν καθόλου ιδιωτική περιουσία. Δεν έχουν δικτατορία του προλεταριάτου γιατί αποδέχονται την φυσική δύναμη ή αδυναμία τους, τη θέση τους σε ένα σύστημα (χωρίς να την χρωματίζουν με έννοιες ανωτερότητας και κατωτερότητας).

Ο άνθρωπος επίσης έχει ζήσει για χιλιάδες χρόνια χωρίς το γάμο, εκείνες όμως ήταν οι εποχές που δεν υπήρχε ιδιωτική περιουσία. Εκείνες ήταν οι εποχές του κυνηγιού – ο άνθρωπος ήταν κυνηγός. Και εκείνοι οι άνθρωποι, πριν από χιλιάδες χρόνια, δεν είχαν ψυγεία για να αποθηκεύσουν τις τροφές και ήταν αναγκασμένοι να καταναλώνουν γρήγορα την τροφή τους. Το μόνο που μπορούσαν να ελπίζουν, ήταν ότι θα είχαν τροφή για αύριο.

Έτσι, αφού δεν μπορούσαν να συσσωρεύουν, δεν ετίθετο και κανένα ζήτημα γάμου.

Οι άνθρωποι ζούσαν σε κοινότητες, σε φυλές – και απλώς αγαπιόταν και αναπαραγόταν.

Στην αρχή όμως δεν υπήρχε η λέξη πατέρας. Η λέξη μητέρα είναι πολύ αρχαιότερη και πολύ περισσότερο φυσική.

Άντρες και γυναίκες συναναστρέφονταν με χαρά (υπάρχει οποιαδήποτε προϊστορική πηγή που να μαρτυρά ότι συναναστρέφονταν με χαρά;), χωρίς καταναγκασμό, χωρίς καμία νομική υποχρέωση, (αφού δεν υπήρχε νόμος με την σημερινή του υπόσταση, πώς θα είχαν νομική υποχρέωση;) αλλά μέσα από την ελεύθερη βούλησή τους. Αν ήθελαν να συναντηθούν και να είναι μαζί, δεν έμπαινε κανένα ζήτημα κτητικότητας (κανένα σχόλιο περί των προϊστορικών τοτεμικών "οικογενειών" που ένα κυρίαρχο αρσενικό είχε στην σεξουαλική ιδιοκτησία του όλες τις γυναικες της φυλής -ακόμα και των συγγενών του- και σκότωνε οποιοδήποτε αρσενικό τολμούσε να αμφισβητήσει την κυριαρχία του). Τα παιδιά δεν ήξεραν ποτέ ποιος ήταν ο πατέρας τους, ήξεραν μόνο ποια ήταν η μητέρα τους (το αποτέλεσμα της πολυγαμίας -να μην ξέρουν τα παιδιά τον πατέρα τους- δεν επιβεβαιώνει οτι η μονογαμία είναι αφύσικη, κακή, αχρείαστη στη σημερινή ανθρώπινη ύπαρξη ούτε η πολυγαμία είναι φυσική).

Με την καλλιέργεια της γης, άρχισε να δημιουργείται ιδιωτική περιουσία.

Με το κυνήγι ο άνθρωπος δεν μπορούσε να επιβιώσει για πολύ. Σήμερα μπορεί να έχεις να φας, αύριο ίσως πεινάσεις. Και αυτό ήταν πολύ δύσκολο. Η αναζήτηση των ζώων δεν επέτρεψε στον άνθρωπο να αναπτύξει τα ταλέντα του και την ιδιοφυΐα του.

Η καλλιέργεια της γης όμως, άλλαξε ολόκληρη τη ζωή του ανθρώπου.

Το σπίτι, το χωριό, η πόλη και ολόκληρος ο πολιτισμός υπάρχουν εξαιτίας της γυναίκας, επειδή εκείνη δεν πήγαινε στο κυνήγι και είχε εντελώς διαφορετικές αξίες. Ο όρος "αξίες" είναι αναχρονιστικός. Δεν υπάρχει τίποτα που να υποδεικνύει ότι τότε οι άνθρωποι είχαν απολύτως συνειδητοποιημένο και οργανωμένο σύστημα αξιών όπως έχουμε σήμερα. Το ότι η γυναίκα δεν πήγαινε στο κυνήγι (γιατί πιθανόν δεν θα ήταν αποτελεσματική) αλλά ασχολήθηκε με τη γη δεν σημαίνει ότι το έκανε λόγω επίγνωσης κάποιας αξίας. Το έκανε προφανώς λόγω ανθρώπινης ευφυίας και ευρηματικότητας, αλλά κατά βάση γιατί αυτό μπορούσε να κάνει, αυτή την επιλογή είχε. Λόγω της ανθρώπινης βιολογίας, ήταν φυσικό επόμενο.

Η γυναίκα έχει πιο ανεπτυγμένη αισθητική, έχει μεγαλύτερη χάρη, είναι πιο γειωμένη και δεν σκοτίζεται καθόλου ούτε για την κόλαση ούτε για τον παράδεισο ούτε για το Θεό ούτε και το διάβολο και για όλες αυτές τις ανοησίες! Ψευδής δήλωση, απαράδεκτη γενίκευση, συσχετισμός προσωπικών απόψεων περί πίστης με υποτιθέμενα γενικά αποδεκτές αλήθειες.

Καμία γυναίκα δεν έχει γράψει ποτέ ούτε ένα θρησκευτικό κείμενο. Καμία γυναίκα δεν υπήρξε φιλόσοφος που να εξετάζει αφηρημένα και μακρινά ζητήματα.Από όσα έχουν διασωθει μέχρι σήμερα ίσως, για τα υπόλοιπα πως είμαστε τόσο σίγουροι; Άλλωστε πώς είναι ποτέ δυνατόν μια γυναίκα να κοινοποιούσε ενυπόγραφα το οποιοδήποτε έργο, τη στιγμή που προσπαθούσαν να τη φιμώσουν με κάθε ευκαιρία; Πώς είμαστε τόσο σίγουροι ότι κάποιες γυναίκες δεν έγραψαν ανώνυμα ή με ψευδώνυμο; Και κυρίως γιατί θεωρούμε το αντίθετο (ότι ποτέ δεν έγραψαν τίποτα) ως δεδομένο; 

Η συνειδητότητα της γυναίκας ενδιαφέρεται μόνο για το άμεσο περιβάλλον – για ένα όμορφο σπίτι, για έναν όμορφο κήπο. Θέλει να δημιουργήσει έναν μικρό δικό της κόσμο, ευχάριστο και άνετο. Αβάσιμη γενίκευση (η γυναίκα δεν είναι μία, υπάρχουν πολλές και διαφορετικές γυναίκες). Ακόμα και αν τη δεχτούμε λόγω συχνότητας, το χαρακτηριστικό αυτό είναι ένα από τα προτερήματά της και επιβεβαιώνει τη φυσικότητα της συζυγικής δέσμευσης (που απαιτεί έναν χώρο ζεστό, φιλόξενο, ασφαλή, στον οποίο όλα τα μέλη μπορούν να αναπτυχθούν ψυχικά και πνευματικά σε κλίμα ενότητας). 

Δίνει μια συγκεκριμένη ποιότητα σε ένα νεκρό οικοδόμημα και αυτό ζωντανεύει και γίνεται σπίτι. Και αυτή είναι πραγματικά μια μαγική μεταμόρφωση.

Έτσι η γυναίκα ανακάλυψε την καλλιέργεια, επειδή είδε άγρια φυτά να μεγαλώνουν, είδε φρούτα να μεγαλώνουν και είδε ακόμη ότι κάθε χρόνο η σοδιά πεθαίνει, ότι οι σπόροι πέφτουν πίσω στη γη κι όταν έρχονται οι βροχές, εκείνοι οι σπόροι φυτρώνουν και πάλι σε χιλιάδες φυτά.

Άρχισε λοιπόν να πειραματίζεται για να ανακαλύψει τι ήταν φαγώσιμο και τι δεν ήταν.

Σύντομα καθώς το κυνήγι και το ψάρεμα γινόταν ολοένα και πιο δύσκολα, οι άντρες ήταν υποχρεωμένοι να συμφωνήσουν με τις γυναίκες: Πρέπει να αλλάξουμε ολόκληρο τον οικονομικό μας προγραμματισμό. Γίνεται να ειπώθηκε κάτι τέτοιο με την χροιά του 21ου αιώνα κατά την προϊστορία; Δεν υπάρχει στοιχείο που να υποδεικνύει ότι οι "άντρες" ήταν "υποχρεωμένοι" να "συμφωνήσουν". Τίποτα δεν υποδεικνύει μια γυναικεία πρόταση και μια αντρική υποταγή (αποκορύφωμα του σεξισμού εντός και εκτός του άρθρου). Η κατάσταση απλώς ρέει προς την πιο συμφέρουσα για όλους κατεύθυνση. Πρέπει να αρχίσουμε να καλλιεργούμε φρούτα και λαχανικά. Και αυτά βρίσκονται στον κήπο μας. Μπορούμε να παράγουμε όσα θέλουμε, όσα χρειαζόμαστε και υπάρχει πολύ μεγάλη ποικιλία.

Σιγά – σιγά άρχισε το σύστημα ανταλλαγής, επειδή όταν έχεις πάρα πολλή σοδιά από ένα είδος, τι θα την κάνεις; – πρέπει να την ανταλλάξεις.

Στη συνέχεια μπορείς να έχεις πολύ περισσότερα πράγματα. Έτσι, η ζωή έγινε περισσότερο σύνθετη, με περισσότερα ενδιαφέροντα.

Όταν πια σταμάτησε το κυνήγι και το βασικό μας μέσο επιβίωσης έγινε η καλλιέργεια, εμφανίστηκε παράλληλα και ένα καινούργιο φαινόμενο:

Οι άνθρωποι που ήταν σωματικά ισχυροί κατάφερναν να διεκδικούν και να κατέχουν μεγάλα τμήματα εδάφους ως ιδιωτική τους περιουσία. 

Ένα πρόβλημα όμως έγινε αισθητό:

Ποιος θα κληρονομούσε την περιουσία, μετά το θάνατο του κατόχου της;

Κανένας δεν ήθελε να χαθεί η περιουσία του – να την πάρει ο οποιοσδήποτε. Κάτι που επιβεβαιώνει περίτρανα τη φυσικότητα της συζυγικής δέσμευσης, της οικογένειας και της αίσθησης της συνέχειας του ζευγαριού μέσω της τεκνοποίησης. Αν επικρατούσε η κομμουνιστική τακτική του "όλα είναι όλων, τίποτα δεν έχει σημασία πέρα από το τώρα και την τωρινή απόλαυση" τα αγαθά θα ήταν όλα κοινής χρήσεως μετά τον θάνατο του ζευγαριού.

Ήθελε την περιουσία του να εξακολουθεί να ανήκει στο δικό του αίμα και μετά τον θάνατό του.

Έτσι, εφευρέθηκε ο γάμος – για οικονομικούς και μόνο λόγους – για λόγους που δεν είχαν καμία σχέση ούτε με την αγάπη ούτε με κανένα συναίσθημα. Ο γάμος ως συμφωνία δημιουργήθηκε, ίσως έτσι. Δεν υπάρχει λόγος να το αρνηθούμε. Ο γάμος όμως ως πνευματική ένωση ούτε τότε δημιουργήθηκε, ούτε για αυτούς τους λόγους, ούτε συνεχίζουμε μέχρι σήμερα να μιμούμαστε τους προϊστορικούς/αρχαίους προγόνους μας. Ο γάμος ως συμφωνία (σε όποια κοινωνία και σε όποια εποχή) δεν έχει καμία σχέση με τον γάμο ως πνευματική, ψυχική και σωματική ένωση.

Η άγρια, η νομαδική ζωή του κυνηγού μετατράπηκε σε ήσυχη και ειρηνική ζωή σε ένα χωριό – άρχισε ωστόσο να ενδιαφέρεται και να ανησυχεί για την περιουσία του…

Ήθελε ένα συμβόλαιο με τη γυναίκα για να είναι σίγουρος ότι το παιδί που θα ερχόταν στον κόσμο θα ήταν δικό του και όχι οποιουδήποτε άλλου. Ονομάζετε ως κατάντια το αποτέλεσμα αιώνων ψυχικής και πνευματικής προόδου; Το να αντιλαμβάνεται το ζεύγος (αυτοί που ζευγάρωσαν) ποιά ύπαρξη έφεραν στον κόσμο, ποια ψυχή ζωντάνεψε απ' τα σπλάχνα τους, ποιος άνθρωπος θα ζήσει εξαιτίας τους μια ζωή στον πλανήτη γη, είναι μεγαλείο. Δεν είναι αισχύνη. Για να μπορέσει όμως να συμβεί αυτό και να αισθάνεται σιγουριά ο άντρας, έπρεπε να καταστραφεί όλη η ελευθερία της γυναίκας. Κουραστικά και ενοχλητικά αβάσιμη γενίκευση. Ο σωστός γάμος (όχι ο πλειοψηφικός τοξικός γάμος) εξασφαλίσει ελευθερία και στους δύο συμμετέχοντες. Αν δεν εξασφαλίζει φταίει ο συγκεκριμένος γάμος, όχι ο γάμος ως έννοια.

Αυτό όμως εναντιώνεται στην ίδια τη φύση. Αβάσιμη γενίκευση.

Ακόμη κι αν πραγματικά θέλεις να το κάνεις αυτό η φύση δεν πρόκειται να σε υποστηρίξει. Αβάσιμη γενίκευση.

Η φύση είναι υπέρ της ελευθερίας και όχι υπέρ κανενός είδους σκλαβιάς. Η σκλαβιά είναι ανθρώπινο δημιούργημα. Δεν φταίει για αυτό ο γάμος αλλά ο άνθρωπος.»

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ:

Σταματήστε να επιρρίπτετε ευθύνες στη φύση. Αν παντρευτήκατε από λάθος και είστε δυστυχείς δεν φταίει ο θεσμός, αλλά εσείς. Αν είστε ανίκανοι να αγαπήσετε δεν φταίει ο γάμος, φταίτε εσείς. Αν προτιμάτε την πολυγαμία δεν φταίει ο γάμος, είναι επιλογή σας και έχετε κάθε δικαίωμα. Αν δεν θέλετε να παντρευτείτε ποτέ, ποτέ μη παντρευτείτε (μα δεν χρειάζεται να το διαλαλείτε κι όλας σαν «εναλλακτικό» και κατόρθωμα).

Σταματήστε να σέρνετε νέους ανθρώπους στην τυχαιότητα της δικής σας ύπαρξης. 

Μην είστε τόσο μικροί. 

Εκάβη”

❃❃❃

Αναδημοσίευση: Philomαtheia 26 Ιουνίου 2022

Προϋπόθεση για ανάγνωση η εξής παραδοχή: ο καθηγητής δεν είναι ο μισητός, αμόρφωτος, απολίτιστος τύραννος που τείνουν άλλοι, οι πραγματικοί υπαίτιοι, να χαρακτηρίζουν. 

(χρόνος ανάγνωσης: 9 λεπτά)

Εικόνα από το bovary.com

Το να είσαι καθηγητής είναι δύσκολο. Όχι τόσο λόγω της σωματικής κούρασης (που εύκολα κάποιος χειρώνακτας θα μπορούσε να προβάλει ως αντεπιχείρημα) αλλά λόγω του λειτουργήματος και του κοινωνικού ρόλου που ο καθηγητής ενστερνίζεται. Ο καθηγητής, όταν αναλαμβάνει αυτή την ευθύνη για τους σωστούς λόγους, αντιμετωπίζει καθημερινά ψυχικά γρονθοκοπήματα, γυρίζει στο σπίτι σχεδόν αναίσθητος από απογοήτευση και αγανάκτηση. Και αυτό γιατί;

Γιατί η κοινωνία έχει μάθει να επιρρίπτει ευθύνες σε κάθε άλλο παρά στον υπεύθυνο. Ο καθηγητής αναγκάζεται να μεταχειριστεί παιδιά κακομαθημένα, μόνα, πληγωμένα, ανασφαλή, αναγκάζεται να αναλάβει ρόλο γονέα (και πολλές φορές φίλου ή ψυχολόγου!) προκειμένου να σώσει όσο πιο αποτελεσματικά μπορεί, όσες περισσότερες παιδικές ψυχές γίνεται.

Ακολουθεί η μαρτυρία της Jessica Gentry, πρώην νηπιαγωγού στο Stone Spring Elementary School της Virginia, όπως παρατίθεται από έμμεση πηγή:

«Είναι πιο εύκολο για τους ανθρώπους να πιστεύουν, ότι έφυγα από τη διδασκαλία λόγω του χαμηλού μισθού. Ήταν πιο εύκολο για τον πρώην διευθυντή μου να πιστεύει, ότι έφυγα επειδή βρήκα κάτι άλλο που με πάθιαζε περισσότερο. Πολλοί μου είπαν, να αφήσουν τον καθένα να πιστεύει ό,τι θέλει. Δεν είμαι, όμως, τέτοιος άνθρωπος.

Θέλετε να σας πω γιατί οι άνθρωποι που ξεχειλίζουν από πάθος για την διδασκαλία καταλήγουν να φεύγουν τρέχοντας από αυτό το επάγγελμα;

Η παλιά δικαιολογία «τα παιδιά έχουν αλλάξει» -όχι δεν έχουν αλλάξει τα παιδιά! Οι ΓΟΝΕΙΣ έχουν αλλάξει. Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ έχει αλλάξει. Τα παιδιά είναι απλά τα αθώα θύματα αυτού. Οι γονείς δουλεύουν ατελείωτες ώρες, απορροφώνται από τις συσκευές τους, αφήνουν τα παιδιά σε ασταθείς οικογενειακές καταστάσεις, έχουν τραγικές επιρροές από τα social media… και εμείς πετάμε την δικαιολογία, ότι τα ΠΑΙΔΙΑ έχουν αλλάξει; Τι περιμέναμε ότι θα κάνουν; Τα παιδιά συμπεριφέρονται με τον χειρότερο τρόπο, στο περιβάλλον στο οποίο νιώθουν μεγαλύτερη ασφάλεια. Τεστάρουν «τα νερά» στο περιβάλλον στο οποίο ξέρουν, ότι τα λάθη και η κακή συμπεριφορά τους θα αντιμετωπιστούν με καλοσύνη και ασφάλεια.

Όσο για τα παιδιά με καλή συμπεριφορά, αυτά ξεσπούν στα σπίτια τους, γιατί νιώθουν εκεί πιο ασφαλή. Τα παιδιά που πετούν κάτω τα θρανία στο σχολείο; Δεν νιώθουν ότι είναι ασφαλή να το κάνουν αυτό στο σπίτι τους. Οι τάξεις μας είναι το πρώτο μέρος στο οποίο έχουν ακούσει τη λέξη «όχι», στο οποίο τους έχουν τεθεί όρια, στο οποίο τους έχει δοθεί αγάπη μέσω του σεβασμού. Κατά τ’άλλα, «τα παιδιά έχουν αλλάξει».

Και ενώ όλα αυτά συμβαίνουν, η δική μας αντίδραση είναι ότι «Χρειάζεται να είμαστε Σχολείο του 21ου αιώνα». 1 προς 1 μαθητής-τεχνολογία. Οκ! Οπότε ας ξεχάσουμε τα βασικά της δημιουργίας ανθρώπινων σχέσεων και της βιωματικής μάθησης. Τα παιδιά μας δυσκολεύονται τρομερά να «διαβάσουν» κοινωνικά μηνύματα και να σταθούν όπως πρέπει στον κοινωνικό περίγυρο. Ας τους πετάξουμε, λοιπόν, μια ακόμα συσκευή στα μούτρα, γιατί αυτό θα δείχνει ωραίο στη σελίδα του σχολείου μας. Κατά την διάρκεια ενός interview, ένας διευθυντής με ρώτησε «με την τεχνολογία πώς τα πας; Είναι σημαντικό αυτό για το σχολείο μας.» Εεε… τους διαβάζω παραμύθια που μιλούν για υπολογιστές… Πάντως με τα παιδιά τα πάω πολύ καλά!

Και αφού η τεχνολογική μας προσέγγιση δεν δείχνει να λειτουργεί, οι δάσκαλοι χρειάζονται περισσότερη εκπαίδευση. Οπότε, ας αφιερώσουμε μερικά απογεύματα σε σεμινάρια εντελώς άχρηστα ως προς την ποιότητα διδασκαλίας. Την περασμένη εβδομάδα, εμείς οι νηπιαγωγοί, χάσαμε ένα ολόκληρο πρωινό μαθήματος για να δώσουμε ένα τεστ μαθηματικών…

Αντί να καθιστούμε τους γονείς υπόλογους και να τους μάθουμε να λειτουργούν ως πραγματικοί γονείς, έχουμε υιοθετήσει μια λογική εξυπηρέτησης πελατείας. Μην τυχόν και τους στεναχωρήσουμε, μην και δεν είμαστε 24 ώρες το 24ωρο διαθέσιμοι. Ξέρετε πόσες φορές με έχουν στήσει γονείς στις συναντήσεις του σχολείου και μετά ζητούν να με δουν ό,τι ώρα βολεύει τον καθένα; Και με προσβάλουν αν τυχόν τους πω ότι δεν μπορώ. Το ξέρετε ότι υπάρχουν γονείς που μου έχουν πει ότι δεν μου επιτρέπεται να λέω στο παιδί τους «όχι»;

Η πνευματική και σωματική μου υγεία ήταν σε κίνδυνο ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ. Γνωρίζοντας, ότι το παιδί σας χρειάζεται και του αξίζoυν περισσότερα από όσα παίρνει. Αφιερώνοντας άπειρο χρόνο σε συναντήσεις με τους υπόλοιπους εκπαιδευτικούς και διευθυντές, ζητώντας τους περισσότερη στήριξη, μόνο και μόνο για να ακούμε την απάντηση «καλά, μη χάνετε και τον ύπνο σας γι’αυτά!» Όταν ΑΓΑΠΑΣ τα παιδιά σου και έχεις ΠΑΘΟΣ για την αποστολή σου, τα μηνύματα αυτά σε διαλύουν.

Τα βλέπεις να έρχονται στο σχολείο με βρώμικα ρούχα, γνωρίζοντας ότι στο σπίτι τους επικρατεί χάος και ότι χρειάζονται περισσότερα από όσα μπορείς να τους δώσεις σε μία τάξη 21 παιδιών με όλο και λιγότερη στήριξη, με παιδιά να μιλούν διαφορετικές γλώσσες, με κάποια να αντιμετωπίζουν αναπηρίες… σε διαλύει. Πνίγουμε τα συναισθήματά μας. Γινόμαστε αναίσθητοι για να αντέξουμε. Ή είμαστε γεμάτοι νεύρα σε τέτοιο βαθμό που οι οικογένειές μας υποφέρουν.

Γι’ αυτό, λοιπόν, παραιτήθηκα. Συνειδητοποίησα τελικά, ότι δεν μπορείς να τα σώσεις όλα. Δεν μπορείς ούτε 21 παιδιά να βοηθήσεις, αν δεν είσαι εσύ η ίδια υγιής. Αν η πνευματική και σωματική σου υγεία δεν σε στηρίζουν, δεν είσαι καλή ούτε για 21 παιδιά. Έφυγα, λοιπόν, και για όλα τα παραπάνω, και για το ότι ήμουν 46 ημέρες άρρωστη ανά έτος, για τις οποίες φυσικά δεν πληρωνόμουν… Δεν έφυγα για καλύτερο μισθό.

Αποφάσισα να αρχίσω με το 1 μου παιδί στο σπίτι και να δουλέψω για να βοηθήσω άλλες μαμάδες να μπορούν να βρίσκονται στο σπίτι για τα παιδιά τους, αλλά και να κάνω καλύτερη τη ζωή των 21 παιδιών στα σπίτια τους, όταν επιστρέφουν σε αυτά μετά το σχολείο. Μπορεί να έφυγα από την τάξη, αλλά βρήκα έναν άλλον τρόπο να υπερασπίζομαι αυτά τα παιδιά, με τρόπο που δεν με αφήνει άδεια και άχρηστη προς τους άλλους…»

Είναι προφανές ότι δεν είναι όλοι οι καθηγητές άγιοι. Υπάρχει ανάμεσά τους τόσο μεγάλη διαφορετικότητα, διαβάθμιση, ποικιλία στην διαστρωμάτωση και αξιακή κλιμάκωση, όπως υπάρχει σε κάθε άλλον επαγγελματικό ή μη τομέα της σύγχρονης κοινωνίας. Προφανώς δεν είναι όλοι οι καθηγητές άξιοι και αντάξιοι του λειτουργήματός τους στον ίδιο βαθμό, προφανώς και δυστυχώς υπάρχουν δάσκαλοι διεφθαρμένοι, προφανώς δεν έχουν όλοι συνειδητοποιήσει την τεράστια ευθύνη τους, ή πιθανόν να μην τους νοιάζει.

Ο σκοπός δεν είναι να ούτε η απαλλαγή από τις ευθύνες τους, αλλά ούτε η άδικη και περιττή απομυθοποίηση. Ο σκοπός είναι να γίνει κατανοητό πως ο δάσκαλος δεν είναι γονέας του μαθητή του. Και σίγουρα δεν έχει κανένα λόγο να χαϊδεύει τα αυτιά στον κανακάρη κανενός. Καμία «πριγκίπισσα» κανενός μπαμπά και κανένας «λεβέντης» καμίας μαμάς δεν έχει κανένα δικαίωμα σε ειδική μεταχείριση, ούτε αξίζει περισσότερο από τον γιο ή την κόρη του μπακάλη, του οικοδόμου, του άνεργου.

Μάθετε να είστε γονείς, για να μπορούμε να είμαστε καθηγητές με την ησυχία μας. Αγαπάμε τα παιδιά σας, αλλά δεν μπορούμε να τα αγαπάμε ως γονείς, ούτε να επωμιζόμαστε την ευθύνη της ανατροφής τους. Όπως αναφέρει μια πολύ συχνή ανάρτηση στα κοινωνικά δίκτυα:

«Θυμίζουμε στους γονείς πως τα παιδιά τους πρέπει να μαθαίνουν στο σπίτι τις Μαγικές Λέξεις:

Καλημέρα
Καλησπέρα
Παρακαλώ
Θα μπορούσα;
Συγνώμη
Ευχαριστώ

Στο σπίτι επίσης πρέπει να μαθαίνουν:

Να είναι τίμιοι
Να μην λένε ψέματα
Να είναι ευθείς
Να είναι συνεπείς
Να μην βρίζουν
Να είναι αλληλέγγυοι
Να σέβονται τους φίλους, τους ηλικιωμένους και τους δασκάλους

Πρέπει στο σπίτι πάντα να μαθαίνουν:

Να είναι καθαροί
Να μην μιλάνε με γεμάτο το στόμα
Να μην πετάνε σκουπίδια

Στο σπίτι επίσης πρέπει να μαθαίνουν:

Να έχουν οργάνωση
Να φροντίζουν τα πράγματά τους
Να μην πειράζουν τα πράγματα των άλλων

Εμείς εδώ στο σχολείο τους μαθαίνουμε:

Μαθηματικά, φυσική, χημεία, γεωγραφία, ιστορία, γλώσσες, και ενισχύουμε αυτά που έχουν μάθει στο σπίτι σας!!»

Σταματήστε να απαιτείτε από τους δασκάλους να προσαρμοστούν στις παιδαγωγικές αντιλήψεις σας και εμπιστευθείτε τον θεσμό που έχετε επιλέξει για την μόρφωση των παιδιών σας. Εφόσον η πλειοψηφία των γονέων εν Ελλάδι επιλέγει την δημόσια παιδεία, γιατί η ίδια αυτή πλειοψηφία τείνει να την ευτελίσει, να την επικρίνει, να τη διαλύσει συθέλεμα, στοχοποιώντας τον πιο αδύναμο κρίκο αυτής της αλυσίδας, τον καθηγητή, ο οποίος είναι ο πρώτος που πλήττεται από τις ατασθαλίες του εκπαιδευτικού συστήματος και είναι παραταύτα αδύνατο να αλλάξει το παραμικρό; Καμία επανάσταση δεν πέτυχε στοχεύοντας τον αδύναμο.

Το σχολείο δεν είναι το μέρος που στέλνετε τα παιδιά σας για να έχετε χρόνο να κάνετε τις δουλειές σας. Το σχολείο φροντίζει τους εγκεφάλους των πιο έξυπνων, ικανών, αποδοτικών, αποτελεσματικών, άφθαρτων και αξιόπιστων ανθρώπων του πλανήτη, των νέων ανθρώπων! Φροντίστε τους ανθρώπους που φέρατε στον κόσμο, και αφήστε εμάς να αναλάβουμε το πνεύμα και την καθοδήγηση στους ατέρμονους λαβυρίνθους την γνώσης και της αγάπης για αναζήτηση. 

Υπερ αδυνάτων καθηγητών... Να ξέρετε ότι δεν κάνετε λάθος! Συνεχίστε με πάθος να κάνετε αυτό που αγαπάτε, ώστε οι νέοι άνθρωποι να καταφέρουν αυτό που η σύγχρονη γενιά γονέων απέτυχε παταγωδώς: να κάνουν τον κόσμο καλύτερο.

❃❃❃

Προτεινόμενα άρθρα:
Οδηγός επιβίωσης για εφήβους
Ευθύνη και φταίξιμο: μια εκδοχή της αδικίας
Καθηγητές, γονείς, ξυπνήστε! | O ρόλος του δασκάλου στον ψυχισμό των παιδιών
5 εχθροί της ευτυχίας & ο κοινός παρονομαστής

❃❃❃

Philomαtheia 27 Φεβρουαρίου 2022

Ο τομέας της εκπαίδευσης πλήττεται εδώ και χρόνια, αυτό είναι γνωστό. Άγνωστος, και ως εκ τούτου επικίνδυνος, είναι ο τρόπος και ο λόγος που βάλλεται. Προφανώς δεν θα μπούμε σε ξένα χωράφια, ούτε θα βομβαρδιστούμε με αμφιβόλου αξιοπιστίας θεωρίες και τεχνάσματα. Το πολύ σημαντικό είναι να εστιάσουμε στα σημαντικότερα άτομα στη ζωή των παιδιών (στους γονείς, και ίσως περισσότερο, στους δασκάλους/καθηγητές) και στον ρόλο που έχουν οι δεύτεροι στην ψυχική και κοινωνική υπόσταση των μαθητών τους.

Η ψυχολογία των παιδιών σε σχέση με το σχολείο

Αρχικά, για όλους τους γονείς που είτε έχουν ξεχάσει είτε δεν γνωρίζουν τι σημαίνει να 'σαι καθηγητής στις μέρες μας, πρέπει να διασαφηνιστεί ο τρόπος με τον οποίον τα παιδιά διάκεινται απέναντι στο σχολείο, και στην γενικότερη έννοια της εκπαίδευσης.

Κατ' αρχάς, δεν γνωρίζουν την βαρύτητα που έχει η μόρφωση για τη ζωή και την προσωπικότητά τους, κυρίως βέβαια στις μικρότερες τάξεις, του Δημοτικού για παράδειγμα. Δεν διαβάζουν σχολαστικά γιατί θέλουν να γίνουν εξυπνότερα, ούτε γιατί έχουν επίγνωση του τί συμβαίνει μετά το σχολείο, στη δική τους αυτόνομη ζωή. Δεν ξέρουν γιατί οι ασκήσεις των μαθηματικών αυξάνουν την αντίληψή τους, οι εκθέσεις βελτιώνουν την εκφράσή τους, και τα καλλιτεχνικά καλλιεργούν τη φαντασία τους. Δεν γνωρίζουν γιατί είναι προτιμότερο να ξέρουν την προπαίδεια, απ' το να χρειάζονται μονίμως ένα κομπιουτεράκι τσέπης. Δεν έχουν καμία επίγνωση της κρισιμότητας αυτού του τόσο μεγάλου μέρους της ζωής τους, και σε καμία περίπτωση δεν κάνουν ότι κάνουν επειδή “έτσι πρέπει”. 

Φράσεις όπως “διάβασε για να γίνεις έξυπνος”, “διάβασε για να βρείς μια καλή δουλειά”, “διάβασε για να ζήσεις μια καλή και άνετη ζωή”, “διάβασε γιατί έτσι πρέπει”, και σίγουρα το “διάβασε γιατί έτσι λέω εγώ”, όχι απλά δεν παρακινούν τους μαθητές να διαβάσουν, αλλά τους αποτρέπουν από κάθε μορφής ενασχόληση με τη γνώση. Ένα σημείο στο οποίο διαπράττονται εκπαιδευτικά και ψυχολογικά κακουργήματα εναντίον των μαθητών, παρά το ενδιαφέρον που τις περισσότερες φορές ενυπάρχει πίσω από κάθε είδους επίπληξη.

Παραταύτα, το μεγαλύτερο μέρος των μαθητών, ειδικά στις τάξεις του Δημοτικού, είναι “καλοί μαθητές”, ανταμείβονται με θετικούς βαθμούς και σχόλια απ' τους δασκάλους, ασχολούνται και αφιερώνουν χρόνο για να διαβάσουν, πολλές φορές δεν χρειάζεται καν να δεχτούν πίεση ή προτροπή από τους γονείς τους. Γιατί το κάνουν;

Η απάντηση συνοπτικά: ή για τους γονείς, ή για τον δάσκαλό τους. Όχι όμως απαραίτητα με αρνητικό τρόπο... Το γιατί διαβάζουν και είναι “καλοί μαθητές” για τους γονείς είναι φανερό και δεν θα ασχοληθούμε περαιτέρω: είτε γιατί τους φοβούνται, είτε γιατί θέλουν να τους κάνουν περήφανους, είτε για έναν συνδυασμό και των δύο.

Η επίδραση του δασκάλου

Το καίριο σημείο στο οποίο πρέπει όλοι (γονείς, δάσκαλοι, εκπαιδευτικοί, φοιτητές επιστημών της εκπαίδευσης, ανθρωπιστικές σχολές, υπουργεία) να εστιάσουμε και πρώτα απ' όλα να συνειδητοποιήσουμε είναι το τί σημαίνει ο δάσκαλος για ένα παιδί.

Ένας δάσκαλος είναι για τον μαθητή καταφύγιο. Είναι ο άνθρωπος με τον οποίο συναναστρέφεται τις περισσότερες ώρες της ημέρας, περισσότερες ακόμα και από τους γονείς σε πολλές περιπτώσεις. Είναι ο άνθρωπος που θα τον ακούσει όταν κανείς δεν προλαβαίνει, που θα τον ρωτήσει την γνώμη του, έστω στο πλαίσιο του μαθήματος, που θα περιμένει να βρει την σωστή απάντηση όταν δυσκολεύεται να σκεφτεί. Ένας δάσκαλος δεν παρέχει μόνο γνώσεις και μαθησιακές βάσεις. Παρέχει ασφάλεια και κατανόηση, εντοπίζει τα “λάθη” χωρίς να επικρίνει, επιβραβεύει την προσπάθεια και δίνει κίνητρο στους μαθητές του. 

Τα παιδιά χρειάζονται επιβεβαίωση για το ότι αυτά που τους μαθαίνουν στο σπίτι είναι ορθά και επιθυμητά, και όχι παράλογα και προς ζημίαν τους. Ποιός είναι ο καλύτερος άνθρωπος για να τα επικυρώσει; Ο δάσκαλός τους. Ο πιο σοφός άνθρωπος του κόσμου είναι στα μάτια τους, αυτός που γνωρίζει, αυτός που τους καθοδηγεί, αυτός που τελικά δεν έχει κανένα λόγο να τα εξαπατήσει, κανένα λόγο να φερθεί ανιδιοτελώς. 

Τί συμβαίνει όμως όταν ο καθηγητής δεν είναι όπως περιγράφεται ανωτέρω; Τί συμβαίνει τώρα που όλο και περισσότερο εκλίπουν τέτοιου είδους δάσκαλοι; Είναι ηλίου φαεινότερον. Αδιαφορία για το σχολείο, απαξίωση για τη γνώση, κυνισμός, εγωισμός, αδικαιολόγητα αισθήματα ματαιοδοξίας και απαισιοδοξίας. Οι μαθητές νιώθουν φυλακισμένοι, δεν βρίσκουν κανένα λόγο να κάνουν το οτιδήποτε, θεωρούν το σχολείο φυλακή και τους δασκάλους τοποτηρητές. Από τα πρώτα κι όλας χρόνια της εκπαιδευτικής τους διαδικασίας, τα χρόνια του παιδικού σταθμού και της αδικαιολόγητης εγκατάλειψης που οι ψυχές τους διαισθάνονται, βλέπουν το σχολείο ως ένα μέρος στο οποίο τα στέλνουν εκδιωκτικά, χωρίς προφανή αιτία. Τα μυαλά τους δεν είναι σε θέση να κρίνουν το μεγαλείο της γνώσης, και δεν πρέπει να τα κατηγορούμε.

Ο ρόλος των γονέων

Η φιλομάθεια, η αστείρευτη δίψα για γνώση κάθε είδους, δεν είναι κάτι που μπορούμε να “φυτέψουμε” στα μυαλά τους με λόγια, επιπλήξεις και τιμωρίες. Είναι κάτι που θα νιώσουν οι ίδιοι, στην καλύτερη περίπτωση εμείς θα τους κάνουμε να το νιώσουν, με το παράδειγμά μας. Δεν είναι δυνατόν ένα παιδί να νιώσει έλξη για το διάβασμα, όταν οι γονείς του βλέπουν όλη μέρα τηλεόραση. Αν δε είναι τόσο άτυχα ώστε ο δάσκαλός τους δεν έχει ιδέα πόσο σημαντικό είναι το λειτούργημα που σφετερίζεται για μια θέση στο δημόσιο και μια σύνταξη της κακιάς ώρας, είναι πλέον πολύ δύσκολο να αλλάξουν δρόμο (όχι όμως αδύνατόν, θα επιστρέψουμε σε αυτό). Δεν μπορούμε να απαιτούμε από τα παιδιά μας αυτά που αρνούμαστε να κάνουμε εμείς οι ίδιοι. Το παιδί μιμείται. Αν στο σπίτι επικρατεί χάος, αδιαφορία, απαξίωση, επιφανειακή συνύπαρξη και υλισμός, αυτό τον δρόμο θα ακολουθήσει. Αν επικρατεί η κατανόηση, το ενδιαφέρον, η χρησιμότητα και η τάση μάθησης και βελτίωσης κάθε πτυχής της καθημερινότητας ολόκληρης της οικογένειας, είναι αναπόφευκτο ότι και το παιδί θα ακολουθήσει.

Σημαντικές παρατηρήσεις

1. Όλα όσα αναφέρθηκαν δεν είναι καθολικά. Κάθε γονέας, κάθε δάσκαλός/καθηγητής, κάθε μαθητής, κάθε οικογενειακό ή εκπαιδευτικό σύστημα είναι διαφορετικό. Κάθε άνθρωπος αντιλαμβάνεται διαφορετικά την κάθε κατάσταση και εμπειρία, αποκομίζει διαφορετικά πράγματα, χαράσσει μια εντελώς διαφορετική πορεία. Κοινά μοτίβα υπάρχουν, αλλά διαβαθμίζονται ανάλογα με τις συνθήκες, τις περιστάσεις, τους ανθρώπους.

2. “Καλοί μαθητές” με εισαγωγικά, γιατί καλοί και κακοί μαθητές δεν υπάρχουν. Δεν υπάρχει σωστό και λάθος, υπάρχει γνώση και άγνοια. Δεν υπάρχουν έξυπνοι μαθητές, και μαθητές χαζοί. Δεν είναι ανίκανος ένας μαθητής που δεν παίρνει καλούς βαθμούς. Δεν είναι νοητικά λειψός ένας μαθητής που αρνείται να ακολουθήσει την ορθογραφία. Πάντα, πάντα, πάντα, υπάρχουν άλλοι λόγοι (ψυχολογικοί, ψυχικοί, κοινωνικοί, οικογενειακοί κ.λπ.) για τους οποίους ένας μαθητής δεν είναι “καλός”, “άριστος”. Φυσικά δεν αναιρείται το γεγονός ότι κάποιοι μαθητές έχουν γενικότερα ως προσωπικότητες κλίση προς την μάθηση, ιδιαίτερη ικανότητα στη γνώση και ταλέντο στα σχετικά με την εκπαίδευση πράγματα. Προφανώς υπάρχει η αριστεία, προφανώς κάποιοι είναι καλύτεροι από άλλους, σε συγκεκριμένους τομείς της ζωής (άρα, και στην εκπαίδευση). Αυτό δεν σημαίνει ότι αν δεν είσαι άριστος στο σχολείο είσαι χαζός, καθώς πάμπολλες είναι οι περιπτώσεις όπου μαθητές με κάθε είδους αριστείο, πτυχίο και αναγνώριση στα χαρτιά, είναι παντελώς ανίκανοι να κάνουν οτιδήποτε χρήσιμο στη ζωή τους (χαρακτηριστικό παράδειγμα, οι ανίδεοι καθηγητές που αναφέρθηκαν προ ολίγου). Σε κάθε περίπτωση, η κλίση και τα ταλέντα δεν βρίσκονται μόνο στο πλαίσιο του σχολείου, αλλά κάθε άλλο. Αν ένας μαθητής νιώθει άχρηστος επειδή δεν τα καταφέρνει στο σχολείο, νιώθει άχρηστος γενικά. Έτσι, στερείται της ευκαιρίας να βρει την πραγματική κλίση του, τον πραγματικό τρόπο με τον οποίο θα μπορέσει να είναι χρήσιμος, για τον εαυτό του, και για τους άλλους.

Το επόμενο είναι σημαντικό.

3. Κανένας μαθητής δεν είναι “καμμένο χαρτί”. Απορείς που το παιδί σου έχει πτωτική πορεία στο σχολείο; Που ενώ είναι έξυπνο (έτσι θεωρείς τουλάχιστον) συνεχώς χαζεύει, δεν διαβάζει όσο πρέπει, του κάνουν παρατηρήσεις; Απελπίζεσαι με τους χαμηλότερους βαθμούς που παίρνει από ότι πιστεύεις ότι αξίζει; Δεν σημαίνει απαραίτητα ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα (σίγουρα όχι εγκεφαλικό ή γνωσιακό). Στην πραγματικότητα, ελάχιστες είναι οι φορές που χρειάζεται όντως κάποια επανάληψη, που όντως έχει κενά σε κάποιο μάθημα, που πραγματικά χρειάζεται ιδιαίτερη βοήθεια για να καταλάβει το περιεχόμενο ενός μαθήματος. Πιο πιθανό είναι το ότι δεν έχει την τύχη να έχει κάποιον ιδανικό δάσκαλο, όπως αναλύσαμε, και δεν έχει κίνητρο να βελτιωθεί, παρά το ότι δεν καταλαβαίνει το μάθημα (μπορεί, εν τέλει, απλά να μην είναι μέσα στα πραγματικά ενδιαφέροντά του). Για αυτούς τους λόγους, μαθητές που στο δημοτικό ή/και στο γυμνάσιο ήταν αδιάφοροι για τα μαθήματα, στο λύκειο διέπρεψαν. Όπως και το αντίθετο, μαθητές που είχαν εικόνα λαμπρού μέλλοντος στην μάθηση, μόλις άλλαξαν βαθμίδα εκπαίδευσης παρουσίασαν μια αδικαιολόγητη για μας αδιαφορία. Δεν είναι αδικαιολόγητη όμως. Ένα είναι το σίγουρο: ποτέ δεν είναι αργά για κανέναν. Ένας άνθρωπος που είναι προορισμένος να σημαδέψει για πάντα τη ζωή και τον χαρακτήρα σου, θα το κάνει ακόμα και φαινομενικά την τελευταία στιγμή. Αν ο μαθητής είναι έτοιμος, θα αδράξει την ευκαιρία, αρκεί να του δωθεί.

4. Αν είσαι καθηγητής, πάρε τον χρόνο και αναρωτήσου, σε ποιά κατηγορία δασκάλων ανήκεις; Πώς νιώθεις που διδάσκεις; Πώς επηρεάζεις τους μαθητές σου;  Πώς σε θυμούνται, και το σημαντικότερο, πώς θες να σε θυμούνται; Αν σκοπεύεις να γίνεις δάσκαλος ή καθηγητής, αναρωτήσου, είσαι σίγουρος ότι γνωρίζεις πόσο σημαντικό είναι αυτό που πας να κάνεις; Είσαι έτοιμος να αναλάβεις την μεγαλύτερη ευθύνη, την καθοδήγηση των παιδιών; Είναι αυτό κάτι που σε γεμίζει;

Συμπέρασμα

Από αυτά και πολλά άλλα μπορούμε να διεξάγουμε το εξής κομβικό συμπέρασμα: το σχολείο δεν έχει να κάνει με στείρα γνώση, αλλά με συναισθήματα, κοινωνική αποδοχή, πνευματική και ψυχική πρόοδο. Αν κάποιος μαθητής έχει ιδιαίτερη κλίση για τη γνώση αυτό φαίνεται, και θα φανεί και στο υπόλοιπο της ζωής του, από τον τρόπο που θα ζει, σκέφτεται και πράττει. Για όλους τους υπόλοιπους, τους μαθητές που σε τελική ανάλυση θέλουν απλά να τους καταλαβαίνουν, αγαπούν και  αποδέχονται για αυτό που είναι, το σχολείο είναι απλώς ο τόπος στον οποίο αναμένουν να αναπτυχθούν, καλλιεργήσουν την κλίση τους, γνωρίσουν φίλους και έρωτες. Οφείλεις να δεις και να σεβαστείς αυτό που είναι πραγματικά το παιδί σου, και να μην κλείνεις τα μάτια σου στην αλήθεια. Ο ολοκληρωτισμός ως χαρακτηριστικό της προϋποθετικότητας είναι ο χειρότερος σύμβουλος, και ένας από τους βασικούς εχθρούς της ευτυχίας, της δικής σου και του παιδιού σου.

Οι φυλακισμένοι μαθητές γίνονται φυλακισμένοι πολίτες. Η νεολαία που κατηγορείς είναι η νεολαία που αναθρέφεις, από την οποία περιμένεις να βελτιώσει την κοινωνία σου.
Εκεί που την οδηγείς, εκεί θα σε πάει.

Philomαtheia 17 Οκτωβρίου 2020

«...Ας υποθέσουμε τώρα ότι σας δινόταν η ευκαιρία να ζήσετε τρεις ζωές. Και στις τρεις, η χώρα, οι συνθήκες και το περιβάλλον σας θα ήταν ακριβώς το ίδιο, τίποτα δεν ήταν δυνατόν να αλλάξει, εκτός από τις επιλογές σας. Δεν θα ήταν δυνατό να θυμάστε ότι έχετε κι άλλες ζωές να ζήσετε, θα νομίζατε κάθε φορά ότι η ζωή αυτή είναι η μοναδική. Αν λοιπόν είχατε τρεις ευκαιρίες να ζήσετε, πώς θα επιλέγατε να το κάνετε;»

«Λοιπόν... Στην πρώτη, θα ήθελα να ασχοληθώ με την επιχείρηση του πατέρα μου. Θα ήθελα να έχω ολοκληρώσει την σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων και να αναλάμβανα το μερίδιο μου όπως με προόριζαν οι γονείς μου. Αν όλα πήγαιναν καλά, τώρα θα είχα χρήματα υπέρ αρκετά για να ζήσω όπως ακριβώς ονειρεύομαι, με όλες τις ανέσεις που μπορεί να θέλει ένας άνθρωπος σαν κι εμένα. Δεν θα ανησυχούσα για τίποτα, δεν θα είχα άγχη, θα “ζούσα το όνειρο”».

«Ακούγεται δελεαστικό. Στην δεύτερη;»

«Στην δεύτερη θα ήθελα κάτι άλλο. Θα ήθελα να μπορούσα να είμαι ξέγνοιαστος, να ταξιδεύω, να γνωρίζω τον κόσμο... Θα ήθελα να μην έχω όρια και τίποτα να μην με περιόριζε σε ένα μέρος ή μια κατάσταση. Ίσως να γύρναγα με την κιθάρα των εφηβικών μου χρόνων παίζοντας μουσική, γνωρίζοντας γυναίκες. Θα ήθελα να μην με άγγιζε το βάρος των υποχρεώσεων και των ευθυνών. Θα ήθελα να είμαι στον κόσμο μου και κανενός η ευτυχία να μην εξαρτάται από μένα - είναι πολύ δύσκολο να μην απογοητεύσεις κανέναν ποτέ».

«Ενδιαφέρον. Και στην τρίτη;»

«Στην τρίτη... Στην τρίτη θα ήθελα να έχω κάνει οικογένεια από μικρός. Θα ήθελα να είχα το θάρρος να μπω σε αυτό το τρυπάκι παρά τις δυσκολίες που ίσως αντιμετώπιζα ως νέος, και να κάνω παιδιά και να τα μεγαλώσω με τον καλύτερο τρόπο που μπορώ. Τα παιδιά μου πλέον θα είχαν μεγαλώσει, θα τα έβλεπα να πραγματοποιούν τα όνειρά τους, να δουλεύουν, να κάνουν και αυτά τη δική τους οικογένεια. Θα ήθελα να ζήσω αυτή την περηφάνεια και ικανοποίηση, άσχετα με όλα τα υπόλοιπα που είτε κατάφερα να τα κάνω είτε όχι. Είναι μεγάλο ρίσκο αλλά πιστεύω ότι αξίζει τον κόπο».

«Πολύ ωραία. Τώρα όμως οφείλω να κάνω μια συγκεκριμένη ερώτηση. Πείτε μου, είστε επιχειρηματίας, περιπλανόμενος μουσικός ή οικογενειάρχης;»

Η απάντηση όπως πιθανόν φαντάζεστε ήταν «τίποτα από τα τρία». Το νόημα σε όλα αυτά, είναι να καταλάβουμε πώς, εφόσον ζούμε μια φορά, οφείλουμε για το δικό μας καλό να πάρουμε ρίσκα. Μπορεί να φαντάζεσαι πολλά πράγματα για τον εαυτό σου. Μπορεί συνεχώς να βρίσκεσαι σε δίλημμα. Μπορεί να φοβάσαι να πάρεις μια απόφαση γιατί δεν γνωρίζεις την έκβαση. Μπορεί να μην πιστεύεις πλήρως στις δυνατότητες σου και να μην ξέρεις αν αξίζει το ρίσκο. Σε κάθε περίπτωση, με το να αναβάλεις ξανά και ξανά το πότε θα πάρεις μια απόφαση, με το να μετακινείς το σταυροδρόμι της ζωής σου ακόμα λίγα χρόνια πιο μακριά, με το να βολεύεσαι στην σιγουριά της στασιμότητας και να μην βιώνεις το ρίσκο της αβεβαιότητας, χάνεις περισσότερα απ' όσα κερδίζεις.

Πάντα υπάρχουν προτεραιότητες, και πάντα υπάρχουν πράγματα που έχουμε κλίση προς αυτά. Όποια απόφαση και αν πάρεις, στο τέλος θα είναι η σωστή. Αν δεν είναι, έχεις πάντα χρόνο, έστω και φαινομενικά την τελευταία στιγμή, να τα ανατρέψεις όλα και να κυνηγήσεις το ένστικτό σου. Η ζωή φέρνει αναποδιές μόνο στους ανθρώπους που δεν έχουν όραμα και στόχο. Που δεν εξελίσσονται και απλά αποκρούουν τα προβλήματα της ζωής σαν παίκτες του τέννις με δέκα αντιπάλους. Όταν βρίσκεσαι σε ένα μονοπάτι που έχεις εσύ επιλέξει, προσαρμόζεσαι ανάλογα με όλες τις συνθήκες και πάντα βγαίνεις αλώβητος.

Για να γίνουν όμως όλα αυτά, πρέπει να πάρεις αυτή την απόφαση. 

Πρέπει να πάρεις το ρίσκο, και να ακολουθήσεις ένα μονοπάτι. Μόλις συμβεί αυτό, μόλις ζήσεις σύμφωνα με ένα σχέδιο, μόλις μεγαλώσεις και κοιτάς πίσω την ζωή σου, δεν θα θες καν τρεις ευκαιρίες να ζήσεις. Θα είσαι ευτυχισμένος με αυτή τη μία που έζησες (αν ψάχνεις έναν ορισμό της ευτυχίας, να ένας).

Philomatheia 04 Σεπτεμβρίου 2020