Ακολουθεί μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα παρουσίαση σχετικά με τους λόγους εφεύρεσης του θεσμού του γάμου υπό τη μορφή λόγου - αντιλόγου, όπως παρουσιάζεται αυτούσια από ελληνικό ιστολόγιο. 

❃❃❃

Το άρθρο από το ιστολόγιο departed που παρατίθεται παρακάτω σχολιάζει υπό την μορφή απάντησης ένα άλλο άρθρο που υποστηρίζει, μεταξύ άλλων, ότι ο γάμος είναι αποτέλεσμα οικονομικού προγραμματισμού και ότι βασίζεται στην σκλαβιά της γυναίκας και στην ανασφάλεια του άνδρα. Η συγγραφέας του αναδημοσιευμένου άρθρου υπό το ψευδώνυμο Εκάβη προσθέτει εμβόλιμα σχόλια (πορτοκαλί χρώμα), παρουσιάζοντας ένθρεμα μια άλλη οπτική. Για αυτόν ακριβώς το λόγο το άρθρο αυτό είναι ένα υπερπολύτιμο στοιχείο για το πόσο διαφορετικές προσεγγίσεις μπορούν να υπάρξουν πάνω σε τόσο απλά και καθημερινά ζητήματα, αλλά και πόσο εύκολο είναι να χαθούμε στην προκαταληπτική δίνη τους... 

Το αναδημοσιευμένο άρθρο ακολουθεί εντός εισαγωγικών (“”).

❃❃❃

“Μια καταφανής προπαγάνδα που καταπατά κάθε συλλογιστικό κανόνα και κάθε αρχή της επιστήμης της Λογικής, μέσα από αβάσιμα επιχειρήματα, ψευδείς δηλώσεις, υποκειμενικές απόψεις που προβάλλονται ως αντικειμενικές, παραπλανητικές γενικεύσεις και παντελή έλλειψη λογικής συνεπαγωγής.

Το παρακάτω άρθρο (απόσπασμα από βιβλίο που δημοσιεύθηκε σε ελληνική ιστοσελίδα) σε μια υποτιθέμενη εξιστόρηση του πώς πρωτοεφευρέθηκε ο γάμος και γιατί, (υποβασταζόμενο δηλαδή από ενδιαφέρουσες ανθρωπολογικές πληροφορίες που μπορούν να ελεγχθούν επιστημονικά) προσπαθεί να αποσαθρώσει την έννοια της αγάπης, της ένωσης, της δυαδικότητας, της ενότητας και της αρμονίας που δύο άνθρωποι μπορεί να βιώνουν, παρουσιάζοντας την ένωση αυτή ώς κάτι επαίσχυντο, κατακριτέο, παράλογο και αξιοθρήνητο και προβάλλοντας θρασύτατα και εμετικά χιλιάδες σεξιστικά σχόλια, που καμία θέση δεν έχουν στην κοινωνία του 21ου αιώνα. Υποτίθεται τουλάχιστον ότι για αυτά αγωνιζόμαστε.

Παρακάτω ακολουθεί το άρθρο με εμβόλιμα σχόλια. 

«Ο γάμος είναι ένας θεσμός που έχει εφευρεθεί, δεν είναι κάτι φυσικό. Ο γάμος είναι ένας θεσμός που έχει εφευρεθεί για κάποιους λόγους, αλλα συνεχίζει να υφίσταται για να ικανοποιήσει την φυσική εξελικτική ανάγκη των ανθρώπων για ψυχική, πνευματική και σωματική ένωση. Οι λόγοι που συνεχίζει να υπάρχει δεν είναι απαραίτητο να σχετίζονται με τους λόγους που πρωτοεφευρέθηκε. Γι’ αυτό και η φύση δεν έχει δώσει στον άνθρωπο ένα νου που να μπορεί να προσαρμόζεται στο γάμο.  Λανθασμένο επιχείρημα. Ο νους του ανθρώπου προσαρμόζεται ακόμα και σε καταστάσεις παρά φύσιν. Άλλωστε κάποιοι άνθρωποι προσαρμόζονται άψογα στην έννοια του γάμου, κάποιοι δεν χρειάζεται να προσαρμοστούν γιατί είναι γεννημένοι για αυτό, ενώ άλλοι δεν προσαρμόζονται ποτέ (είτε μπουν σε αυτή τη διαδικασία, είτε όχι).

Ο άνθρωπος όμως θεώρησε αναγκαίο ότι θα πρέπει να υπάρχει κάποια μορφή νομικού συμβολαίου ανάμεσα στους εραστές, επειδή ο ίδιος ο έρωτας είναι φτιαγμένος από όνειρα – άρα δεν είναι αξιόπιστος. Ο έρωτας είναι φτιαγμένος από όνειρα και, ακριβώς για αυτό, ο έρωτας δεν είναι το κριτήριο δημιουργίας συζυγικού δεσμού. Η ανάγκη ύπαρξης νομικού πλαισίου είναι υπαρκτή ανάγκη για νομικούς λόγους, άσχετους με την ένωση των συζύγων, και δεν απορρίπτει ή αναιρεί τους λόγους ύπαρξης του γάμου ως θεσμού.

Τη μια στιγμή βρίσκεται εδώ και την επόμενη έχει φύγει. Ο ψεύτικος έρωτας, όχι η αληθινή αγάπη.

Εσύ όμως θέλεις να είσαι εξασφαλισμένος και για την επόμενη στιγμή και για ολόκληρο το μέλλον σου. Για αυτό επιλέγεις έναν άνθρωπο συνειδητά και σε επιλέγει συνειδητά, για να είστε σίγουροι ότι θα περάσετε την υπόλοιπη ζωή σας αγαπημένοι, ευτυχισμένοι, με κοινούς στόχους, σαν ομάδα.

Ο συμβιβασμός που έχουν κάνει οι άνθρωποι είναι οι εξής: Θέλουν να εξασφαλίσουν το μέλλον τους, θέλουν να είναι σίγουροι για το αύριο και θέλουν να έχουν την εγγύηση ότι ο άνθρωπος που είναι τώρα ερωτευμένος μαζί τους, θα βρίσκεται κοντά τους για πάντα – ότι αυτό δεν είναι κάτι προσωρινό… Έτσι, εφευρέθηκε ο γάμος. Ψευδοεπιχείρημα. Δεν αιτιολογείται γιατί εφευρέθηκε έτσι, απλώς παρουσιάζεται ένα από τα λάθος κριτήρια με τα οποία οι άνθρωποι αποφασίζουν να παντρευτούν. Αβάσιμη και αντιεπιστημονική γενίκευση: «επειδή πολλοί άνθρωποι παντρεύονται από ανασφάλεια σημαίνει ότι όλοι οι άνθρωποι παντρέυονται από ανασφάλεια και μάλιστα για αυτό εφευρέθηκε ο γάμος, γιατί από πάντα όλοι οι άνθρωποι παντρεύονταν μόνο από ανασφάλεια»...(;;;)

Οι θρησκείες λένε ότι οι γάμοι γίνονται στον παράδεισο – ένα παράξενο είδος παράδεισου βέβαια, γιατί αν αυτοί οι γάμοι γίνονται στον παράδεισο, τότε τι νομίζεις ότι μπορεί να είναι η κόλαση; Υποκειμενική άποψη που τίθεται σε θέση αντικειμενικού επιχειρήματος. Αόριστη γενίκευση για αποφυγή συγκεκριμένης δήλωσης και της ευθύνης που επακολουθεί (άλλο θρησκείες γενικά, άλλο μία συγκεκριμένη θρησκεία, και άλλο η πνευματικότητα, την οποία όλες οι θρησκείες προσπαθούν με τον τρόπο τους να προσεγγίσουν).

Τα σημάδια δεν δείχνουν το άρωμα, τη φρεσκάδα, την ομορφιά ενός παράδεισου, αλλά την ίδια την κόλαση! Τα σημάδια των τοξικών σχέσεων και γάμων, όντως! 

Ο άνθρωπος όμως συμβιβάστηκε με το γάμο, γιατί αυτός ήταν ο μοναδικός τρόπος για να εξασφαλίσει το μέλλον του και να αποκτήσει ιδιωτική περιουσία. Η ιδιωτική περιουσία ήταν αποτέλεσμα του γάμου, ή ο γάμος ήταν αποτέλεσμα της ιδιωτικής περιουσίας; Το τι από τα δύο προηγήθηκε έχει σημασία για το αν ισχύει ή όχι το συγκεκριμένο επιχείρημα, δεν υπάρχουν όμως τα ανάλογα επιστημονικά στοιχεία για να το διαπιστώσουμε. Παραπλανητική υποστήριξη ενός υποθετικού σεναρίου ως πραγματικό στοιχείο.

Ο άνθρωπος επίσης έχει ζήσει για χιλιάδες χρόνια χωρίς το γάμο, εκείνες όμως ήταν οι εποχές που δεν υπήρχε ιδιωτική περιουσία. Εκείνες ήταν οι εποχές του κυνηγιού – ο άνθρωπος ήταν κυνηγός. Και εκείνοι οι άνθρωποι, πριν από χιλιάδες χρόνια, δεν είχαν ψυγεία για να αποθηκεύσουν τις τροφές και ήταν αναγκασμένοι να καταναλώνουν γρήγορα την τροφή τους. Το μόνο που μπορούσαν να ελπίζουν, ήταν ότι θα είχαν τροφή για αύριο.

Έτσι, αφού δεν μπορούσαν να συσσωρεύουν, δεν ετίθετο και κανένα ζήτημα γάμου.

Οι άνθρωποι ζούσαν σε κοινότητες, σε φυλές – και απλώς αγαπιόταν και αναπαραγόταν. Όπως τα ζώα. Ο άνθρωπος όμως, δεν είναι ακριβώς ζώο.

Στην αρχή όμως δεν υπήρχε η λέξη πατέρας. Η λέξη μητέρα είναι πολύ αρχαιότερη και πολύ περισσότερο φυσική. Ψευδοεπιχείρημα. Σύμφωνα με τις έρευνες της Ιστορικοσυγκριτικής Γλωσσολογίας, οι δύο αυτές λέξεις είναι εξίσου παλιές. Επίσης, πώς μια λέξη είναι "φυσική";

Άντρες και γυναίκες συναναστρέφονταν με χαρά (υπάρχει οποιαδήποτε προϊστορική πηγή που να μαρτυρά ότι συναναστρέφονταν με χαρά;), χωρίς καταναγκασμό, χωρίς καμία νομική υποχρέωση, (αφού δεν υπήρχε νόμος με την σημερινή του υπόσταση, πώς θα είχαν νομική υποχρέωση;) αλλά μέσα από την ελεύθερη βούλησή τους. Αν ήθελαν να συναντηθούν και να είναι μαζί, δεν έμπαινε κανένα ζήτημα κτητικότητας (κανένα σχόλιο περί των προϊστορικών τοτεμικών "οικογενειών" που ένα κυρίαρχο αρσενικό είχε στην σεξουαλική ιδιοκτησία του όλες τις γυναικες της φυλής -ακόμα και των συγγενών του- και σκότωνε οποιοδήποτε αρσενικό τολμούσε να αμφισβητήσει την κυριαρχία του). Τα παιδιά δεν ήξεραν ποτέ ποιος ήταν ο πατέρας τους, ήξεραν μόνο ποια ήταν η μητέρα τους (το αποτέλεσμα της πολυγαμίας -να μην ξέρουν τα παιδιά τον πατέρα τους- δεν επιβεβαιώνει οτι η μονογαμία είναι αφύσικη, κακή, αχρείαστη στη σημερινή ανθρώπινη ύπαρξη ούτε η πολυγαμία είναι φυσική).

Με την καλλιέργεια της γης, άρχισε να δημιουργείται ιδιωτική περιουσία.

Με το κυνήγι ο άνθρωπος δεν μπορούσε να επιβιώσει για πολύ. Σήμερα μπορεί να έχεις να φας, αύριο ίσως πεινάσεις. Και αυτό ήταν πολύ δύσκολο. Η αναζήτηση των ζώων δεν επέτρεψε στον άνθρωπο να αναπτύξει τα ταλέντα του και την ιδιοφυΐα του.

Η καλλιέργεια της γης όμως, άλλαξε ολόκληρη τη ζωή του ανθρώπου.

Το σπίτι, το χωριό, η πόλη και ολόκληρος ο πολιτισμός υπάρχουν εξαιτίας της γυναίκας, επειδή εκείνη δεν πήγαινε στο κυνήγι και είχε εντελώς διαφορετικές αξίες. Ο όρος "αξίες" είναι αναχρονιστικός. Δεν υπάρχει τίποτα που να υποδεικνύει ότι τότε οι άνθρωποι είχαν απολύτως συνειδητοποιημένο και οργανωμένο σύστημα αξιών όπως έχουμε σήμερα. Το ότι η γυναίκα δεν πήγαινε στο κυνήγι (γιατί πιθανόν δεν θα ήταν αποτελεσματική) αλλά ασχολήθηκε με τη γη δεν σημαίνει ότι το έκανε λόγω επίγνωσης κάποιας αξίας. Το έκανε προφανώς λόγω ανθρώπινης ευφυίας και ευρηματικότητας, αλλά κατά βάση γιατί αυτό μπορούσε να κάνει, αυτή την επιλογή είχε. Λόγω της ανθρώπινης βιολογίας, ήταν φυσικό επόμενο.

Η γυναίκα έχει πιο ανεπτυγμένη αισθητική, έχει μεγαλύτερη χάρη, είναι πιο γειωμένη και δεν σκοτίζεται καθόλου ούτε για την κόλαση ούτε για τον παράδεισο ούτε για το Θεό ούτε και το διάβολο και για όλες αυτές τις ανοησίες! Ψευδής δήλωση, απαράδεκτη γενίκευση, συσχετισμός προσωπικών απόψεων περί πίστης με υποτιθέμενα γενικά αποδεκτές αλήθειες.

Καμία γυναίκα δεν έχει γράψει ποτέ ούτε ένα θρησκευτικό κείμενο. Καμία γυναίκα δεν υπήρξε φιλόσοφος που να εξετάζει αφηρημένα και μακρινά ζητήματα.Από όσα έχουν διασωθει μέχρι σήμερα ίσως, για τα υπόλοιπα πως είμαστε τόσο σίγουροι; Άλλωστε πώς είναι ποτέ δυνατόν μια γυναίκα να κοινοποιούσε ενυπόγραφα το οποιοδήποτε έργο, τη στιγμή που προσπαθούσαν να τη φιμώσουν με κάθε ευκαιρία; Πώς είμαστε τόσο σίγουροι ότι κάποιες γυναίκες δεν έγραψαν ανώνυμα ή με ψευδώνυμο; Και κυρίως γιατί θεωρούμε το αντίθετο (ότι ποτέ δεν έγραψαν τίποτα) ως δεδομένο; 

Η συνειδητότητα της γυναίκας ενδιαφέρεται μόνο για το άμεσο περιβάλλον – για ένα όμορφο σπίτι, για έναν όμορφο κήπο. Θέλει να δημιουργήσει έναν μικρό δικό της κόσμο, ευχάριστο και άνετο. Αβάσιμη γενίκευση (η γυναίκα δεν είναι μία, υπάρχουν πολλές και διαφορετικές γυναίκες). Ακόμα και αν τη δεχτούμε λόγω συχνότητας, το χαρακτηριστικό αυτό είναι ένα από τα προτερήματά της και επιβεβαιώνει τη φυσικότητα της συζυγικής δέσμευσης (που απαιτεί έναν χώρο ζεστό, φιλόξενο, ασφαλή, στον οποίο όλα τα μέλη μπορούν να αναπτυχθούν ψυχικά και πνευματικά σε κλίμα ενότητας). 

Δίνει μια συγκεκριμένη ποιότητα σε ένα νεκρό οικοδόμημα και αυτό ζωντανεύει και γίνεται σπίτι. Και αυτή είναι πραγματικά μια μαγική μεταμόρφωση.

Έτσι η γυναίκα ανακάλυψε την καλλιέργεια, επειδή είδε άγρια φυτά να μεγαλώνουν, είδε φρούτα να μεγαλώνουν και είδε ακόμη ότι κάθε χρόνο η σοδιά πεθαίνει, ότι οι σπόροι πέφτουν πίσω στη γη κι όταν έρχονται οι βροχές, εκείνοι οι σπόροι φυτρώνουν και πάλι σε χιλιάδες φυτά.

Άρχισε λοιπόν να πειραματίζεται για να ανακαλύψει τι ήταν φαγώσιμο και τι δεν ήταν.

Σύντομα καθώς το κυνήγι και το ψάρεμα γινόταν ολοένα και πιο δύσκολα, οι άντρες ήταν υποχρεωμένοι να συμφωνήσουν με τις γυναίκες: Πρέπει να αλλάξουμε ολόκληρο τον οικονομικό μας προγραμματισμό. Γίνεται να ειπώθηκε κάτι τέτοιο με την χροιά του 21ου αιώνα κατά την προϊστορία; Δεν υπάρχει στοιχείο που να υποδεικνύει ότι οι "άντρες" ήταν "υποχρεωμένοι" να "συμφωνήσουν". Τίποτα δεν υποδεικνύει μια γυναικεία πρόταση και μια αντρική υποταγή (αποκορύφωμα του σεξισμού εντός και εκτός του άρθρου). Η κατάσταση απλώς ρέει προς την πιο συμφέρουσα για όλους κατεύθυνση. Πρέπει να αρχίσουμε να καλλιεργούμε φρούτα και λαχανικά. Και αυτά βρίσκονται στον κήπο μας. Μπορούμε να παράγουμε όσα θέλουμε, όσα χρειαζόμαστε και υπάρχει πολύ μεγάλη ποικιλία.

Σιγά – σιγά άρχισε το σύστημα ανταλλαγής, επειδή όταν έχεις πάρα πολλή σοδιά από ένα είδος, τι θα την κάνεις; – πρέπει να την ανταλλάξεις.

Στη συνέχεια μπορείς να έχεις πολύ περισσότερα πράγματα. Έτσι, η ζωή έγινε περισσότερο σύνθετη, με περισσότερα ενδιαφέροντα.

Όταν πια σταμάτησε το κυνήγι και το βασικό μας μέσο επιβίωσης έγινε η καλλιέργεια, εμφανίστηκε παράλληλα και ένα καινούργιο φαινόμενο:

Οι άνθρωποι που ήταν σωματικά ισχυροί κατάφερναν να διεκδικούν και να κατέχουν μεγάλα τμήματα εδάφους ως ιδιωτική τους περιουσία. 

Ένα πρόβλημα όμως έγινε αισθητό:

Ποιος θα κληρονομούσε την περιουσία, μετά το θάνατο του κατόχου της;

Κανένας δεν ήθελε να χαθεί η περιουσία του – να την πάρει ο οποιοσδήποτε. Κάτι που επιβεβαιώνει περίτρανα τη φυσικότητα της συζυγικής δέσμευσης, της οικογένειας και της αίσθησης της συνέχειας του ζευγαριού μέσω της τεκνοποίησης. Αν επικρατούσε η κομμουνιστική τακτική του "όλα είναι όλων, τίποτα δεν έχει σημασία πέρα από το τώρα και την τωρινή απόλαυση" τα αγαθά θα ήταν όλα κοινής χρήσεως μετά τον θάνατο του ζευγαριού.

Ήθελε την περιουσία του να εξακολουθεί να ανήκει στο δικό του αίμα και μετά τον θάνατό του.

Έτσι, εφευρέθηκε ο γάμος – για οικονομικούς και μόνο λόγους – για λόγους που δεν είχαν καμία σχέση ούτε με την αγάπη ούτε με κανένα συναίσθημα. Ο γάμος ως συμφωνία δημιουργήθηκε, ίσως έτσι. Δεν υπάρχει λόγος να το αρνηθούμε. Ο γάμος όμως ως πνευματική ένωση ούτε τότε δημιουργήθηκε, ούτε για αυτούς τους λόγους, ούτε συνεχίζουμε μέχρι σήμερα να μιμούμαστε τους προϊστορικούς/αρχαίους προγόνους μας. Ο γάμος ως συμφωνία (σε όποια κοινωνία και σε όποια εποχή) δεν έχει καμία σχέση με τον γάμο ως πνευματική, ψυχική και σωματική ένωση.

Η άγρια, η νομαδική ζωή του κυνηγού μετατράπηκε σε ήσυχη και ειρηνική ζωή σε ένα χωριό – άρχισε ωστόσο να ενδιαφέρεται και να ανησυχεί για την περιουσία του…

Ήθελε ένα συμβόλαιο με τη γυναίκα για να είναι σίγουρος ότι το παιδί που θα ερχόταν στον κόσμο θα ήταν δικό του και όχι οποιουδήποτε άλλου. Ονομάζετε ως κατάντια το αποτέλεσμα αιώνων ψυχικής και πνευματικής προόδου; Το να αντιλαμβάνεται το ζεύγος (αυτοί που ζευγάρωσαν) ποιά ύπαρξη έφεραν στον κόσμο, ποια ψυχή ζωντάνεψε απ' τα σπλάχνα τους, ποιος άνθρωπος θα ζήσει εξαιτίας τους μια ζωή στον πλανήτη γη, είναι μεγαλείο. Δεν είναι αισχύνη. Για να μπορέσει όμως να συμβεί αυτό και να αισθάνεται σιγουριά ο άντρας, έπρεπε να καταστραφεί όλη η ελευθερία της γυναίκας. Κουραστικά και ενοχλητικά αβάσιμη γενίκευση. Ο σωστός γάμος (όχι ο πλειοψηφικός τοξικός γάμος) εξασφαλίσει ελευθερία και στους δύο συμμετέχοντες. Αν δεν εξασφαλίζει φταίει ο συγκεκριμένος γάμος, όχι ο γάμος ως έννοια.

Αυτό όμως εναντιώνεται στην ίδια τη φύση. Αβάσιμη γενίκευση.

Ακόμη κι αν πραγματικά θέλεις να το κάνεις αυτό η φύση δεν πρόκειται να σε υποστηρίξει. Αβάσιμη γενίκευση.

Η φύση είναι υπέρ της ελευθερίας και όχι υπέρ κανενός είδους σκλαβιάς. Η σκλαβιά είναι ανθρώπινο δημιούργημα. Δεν φταίει για αυτό ο γάμος αλλά ο άνθρωπος.»

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ:

Σταματήστε να επιρρίπτετε ευθύνες στη φύση. Αν παντρευτήκατε από λάθος και είστε δυστυχείς δεν φταίει ο θεσμός, αλλά εσείς. Αν είστε ανίκανοι να αγαπήσετε δεν φταίει ο γάμος, φταίτε εσείς. Αν προτιμάτε την πολυγαμία δεν φταίει ο γάμος, είναι επιλογή σας και έχετε κάθε δικαίωμα. Αν δεν θέλετε να παντρευτείτε ποτέ, ποτέ μη παντρευτείτε (μα δεν χρειάζεται να το διαλαλείτε κι όλας σαν «εναλλακτικό» και κατόρθωμα).

Σταματήστε να σέρνετε νέους ανθρώπους στην τυχαιότητα της δικής σας ύπαρξης. 

Μην είστε τόσο μικροί. 

Εκάβη”

❃❃❃

Αναδημοσίευση Philomαtheia 26 Ιουνίου 2022

Προϋπόθεση για ανάγνωση η εξής παραδοχή: ο καθηγητής δεν είναι ο μισητός απολίτιστος τύραννος, όπως τείνουν άλλοι, οι πραγματικοί υπαίτιοι, να χαρακτηρίζουν. 

Εικόνα από το bovary.com

❃❃❃

Προτεινόμενα άρθρα:
Οδηγός επιβίωσης για εφήβους
Ευθύνη και φταίξιμο: μια εκδοχή της αδικίας
Καθηγητές, γονείς, ξυπνήστε! | O ρόλος του δασκάλου στον ψυχισμό των παιδιών
5 εχθροί της ευτυχίας & ο κοινός παρονομαστής

❃❃❃

Philomαtheia 27 Φεβρουαρίου 2022

Ο τομέας της εκπαίδευσης πλήττεται εδώ και χρόνια, αυτό είναι γνωστό. Άγνωστος, και ως εκ τούτου επικίνδυνος, είναι ο τρόπος και ο λόγος που βάλλεται. Προφανώς δεν θα μπούμε σε ξένα χωράφια, ούτε θα βομβαρδιστούμε με αμφιβόλου αξιοπιστίας θεωρίες και τεχνάσματα. Το πολύ σημαντικό είναι να εστιάσουμε στα σημαντικότερα άτομα στη ζωή των παιδιών (στους γονείς, και ίσως περισσότερο, στους δασκάλους/καθηγητές) και στον ρόλο που έχουν οι δεύτεροι στην ψυχική και κοινωνική υπόσταση των μαθητών τους.

Η ψυχολογία των παιδιών σε σχέση με το σχολείο

Αρχικά, για όλους τους γονείς που είτε έχουν ξεχάσει είτε δεν γνωρίζουν τι σημαίνει να 'σαι καθηγητής στις μέρες μας, πρέπει να διασαφηνιστεί ο τρόπος με τον οποίον τα παιδιά διάκεινται απέναντι στο σχολείο, και στην γενικότερη έννοια της εκπαίδευσης.

Κατ' αρχάς, δεν γνωρίζουν την βαρύτητα που έχει η μόρφωση για τη ζωή και την προσωπικότητά τους, κυρίως βέβαια στις μικρότερες τάξεις, του Δημοτικού για παράδειγμα. Δεν διαβάζουν σχολαστικά γιατί θέλουν να γίνουν εξυπνότερα, ούτε γιατί έχουν επίγνωση του τί συμβαίνει μετά το σχολείο, στη δική τους αυτόνομη ζωή. Δεν ξέρουν γιατί οι ασκήσεις των μαθηματικών αυξάνουν την αντίληψή τους, οι εκθέσεις βελτιώνουν την εκφράσή τους, και τα καλλιτεχνικά καλλιεργούν τη φαντασία τους. Δεν γνωρίζουν γιατί είναι προτιμότερο να ξέρουν την προπαίδεια, απ' το να χρειάζονται μονίμως ένα κομπιουτεράκι τσέπης. Δεν έχουν καμία επίγνωση της κρισιμότητας αυτού του τόσο μεγάλου μέρους της ζωής τους, και σε καμία περίπτωση δεν κάνουν ότι κάνουν επειδή “έτσι πρέπει”. 

Φράσεις όπως “διάβασε για να γίνεις έξυπνος”, “διάβασε για να βρείς μια καλή δουλειά”, “διάβασε για να ζήσεις μια καλή και άνετη ζωή”, “διάβασε γιατί έτσι πρέπει”, και σίγουρα το “διάβασε γιατί έτσι λέω εγώ”, όχι απλά δεν παρακινούν τους μαθητές να διαβάσουν, αλλά τους αποτρέπουν από κάθε μορφής ενασχόληση με τη γνώση. Ένα σημείο στο οποίο διαπράττονται εκπαιδευτικά και ψυχολογικά κακουργήματα εναντίον των μαθητών, παρά το ενδιαφέρον που τις περισσότερες φορές ενυπάρχει πίσω από κάθε είδους επίπληξη.

Παραταύτα, το μεγαλύτερο μέρος των μαθητών, ειδικά στις τάξεις του Δημοτικού, είναι “καλοί μαθητές”, ανταμείβονται με θετικούς βαθμούς και σχόλια απ' τους δασκάλους, ασχολούνται και αφιερώνουν χρόνο για να διαβάσουν, πολλές φορές δεν χρειάζεται καν να δεχτούν πίεση ή προτροπή από τους γονείς τους. Γιατί το κάνουν;

Η απάντηση συνοπτικά: ή για τους γονείς, ή για τον δάσκαλό τους. Όχι όμως απαραίτητα με αρνητικό τρόπο... Το γιατί διαβάζουν και είναι “καλοί μαθητές” για τους γονείς είναι φανερό και δεν θα ασχοληθούμε περαιτέρω: είτε γιατί τους φοβούνται, είτε γιατί θέλουν να τους κάνουν περήφανους, είτε για έναν συνδυασμό και των δύο.

Η επίδραση του δασκάλου

Το καίριο σημείο στο οποίο πρέπει όλοι (γονείς, δάσκαλοι, εκπαιδευτικοί, φοιτητές επιστημών της εκπαίδευσης, ανθρωπιστικές σχολές, υπουργεία) να εστιάσουμε και πρώτα απ' όλα να συνειδητοποιήσουμε είναι το τί σημαίνει ο δάσκαλος για ένα παιδί.

Ένας δάσκαλος είναι για τον μαθητή καταφύγιο. Είναι ο άνθρωπος με τον οποίο συναναστρέφεται τις περισσότερες ώρες της ημέρας, περισσότερες ακόμα και από τους γονείς σε πολλές περιπτώσεις. Είναι ο άνθρωπος που θα τον ακούσει όταν κανείς δεν προλαβαίνει, που θα τον ρωτήσει την γνώμη του, έστω στο πλαίσιο του μαθήματος, που θα περιμένει να βρει την σωστή απάντηση όταν δυσκολεύεται να σκεφτεί. Ένας δάσκαλος δεν παρέχει μόνο γνώσεις και μαθησιακές βάσεις. Παρέχει ασφάλεια και κατανόηση, εντοπίζει τα “λάθη” χωρίς να επικρίνει, επιβραβεύει την προσπάθεια και δίνει κίνητρο στους μαθητές του. 

Τα παιδιά χρειάζονται επιβεβαίωση για το ότι αυτά που τους μαθαίνουν στο σπίτι είναι ορθά και επιθυμητά, και όχι παράλογα και προς ζημίαν τους. Ποιός είναι ο καλύτερος άνθρωπος για να τα επικυρώσει; Ο δάσκαλός τους. Ο πιο σοφός άνθρωπος του κόσμου είναι στα μάτια τους, αυτός που γνωρίζει, αυτός που τους καθοδηγεί, αυτός που τελικά δεν έχει κανένα λόγο να τα εξαπατήσει, κανένα λόγο να φερθεί ανιδιοτελώς. 

Τί συμβαίνει όμως όταν ο καθηγητής δεν είναι όπως περιγράφεται ανωτέρω; Τί συμβαίνει τώρα που όλο και περισσότερο εκλίπουν τέτοιου είδους δάσκαλοι; Είναι ηλίου φαεινότερον. Αδιαφορία για το σχολείο, απαξίωση για τη γνώση, κυνισμός, εγωισμός, αδικαιολόγητα αισθήματα ματαιοδοξίας και απαισιοδοξίας. Οι μαθητές νιώθουν φυλακισμένοι, δεν βρίσκουν κανένα λόγο να κάνουν το οτιδήποτε, θεωρούν το σχολείο φυλακή και τους δασκάλους τοποτηρητές. Από τα πρώτα κι όλας χρόνια της εκπαιδευτικής τους διαδικασίας, τα χρόνια του παιδικού σταθμού και της αδικαιολόγητης εγκατάλειψης που οι ψυχές τους διαισθάνονται, βλέπουν το σχολείο ως ένα μέρος στο οποίο τα στέλνουν εκδιωκτικά, χωρίς προφανή αιτία. Τα μυαλά τους δεν είναι σε θέση να κρίνουν το μεγαλείο της γνώσης, και δεν πρέπει να τα κατηγορούμε.

Ο ρόλος των γονέων

Η φιλομάθεια, η αστείρευτη δίψα για γνώση κάθε είδους, δεν είναι κάτι που μπορούμε να “φυτέψουμε” στα μυαλά τους με λόγια, επιπλήξεις και τιμωρίες. Είναι κάτι που θα νιώσουν οι ίδιοι, στην καλύτερη περίπτωση εμείς θα τους κάνουμε να το νιώσουν, με το παράδειγμά μας. Δεν είναι δυνατόν ένα παιδί να νιώσει έλξη για το διάβασμα, όταν οι γονείς του βλέπουν όλη μέρα τηλεόραση. Αν δε είναι τόσο άτυχα ώστε ο δάσκαλός τους δεν έχει ιδέα πόσο σημαντικό είναι το λειτούργημα που σφετερίζεται για μια θέση στο δημόσιο και μια σύνταξη της κακιάς ώρας, είναι πλέον πολύ δύσκολο να αλλάξουν δρόμο (όχι όμως αδύνατόν, θα επιστρέψουμε σε αυτό). Δεν μπορούμε να απαιτούμε από τα παιδιά μας αυτά που αρνούμαστε να κάνουμε εμείς οι ίδιοι. Το παιδί μιμείται. Αν στο σπίτι επικρατεί χάος, αδιαφορία, απαξίωση, επιφανειακή συνύπαρξη και υλισμός, αυτό τον δρόμο θα ακολουθήσει. Αν επικρατεί η κατανόηση, το ενδιαφέρον, η χρησιμότητα και η τάση μάθησης και βελτίωσης κάθε πτυχής της καθημερινότητας ολόκληρης της οικογένειας, είναι αναπόφευκτο ότι και το παιδί θα ακολουθήσει.

Σημαντικές παρατηρήσεις

1. Όλα όσα αναφέρθηκαν δεν είναι καθολικά. Κάθε γονέας, κάθε δάσκαλός/καθηγητής, κάθε μαθητής, κάθε οικογενειακό ή εκπαιδευτικό σύστημα είναι διαφορετικό. Κάθε άνθρωπος αντιλαμβάνεται διαφορετικά την κάθε κατάσταση και εμπειρία, αποκομίζει διαφορετικά πράγματα, χαράσσει μια εντελώς διαφορετική πορεία. Κοινά μοτίβα υπάρχουν, αλλά διαβαθμίζονται ανάλογα με τις συνθήκες, τις περιστάσεις, τους ανθρώπους.

2. “Καλοί μαθητές” με εισαγωγικά, γιατί καλοί και κακοί μαθητές δεν υπάρχουν. Δεν υπάρχει σωστό και λάθος, υπάρχει γνώση και άγνοια. Δεν υπάρχουν έξυπνοι μαθητές, και μαθητές χαζοί. Δεν είναι ανίκανος ένας μαθητής που δεν παίρνει καλούς βαθμούς. Δεν είναι νοητικά λειψός ένας μαθητής που αρνείται να ακολουθήσει την ορθογραφία. Πάντα, πάντα, πάντα, υπάρχουν άλλοι λόγοι (ψυχολογικοί, ψυχικοί, κοινωνικοί, οικογενειακοί κ.λπ.) για τους οποίους ένας μαθητής δεν είναι “καλός”, “άριστος”. Φυσικά δεν αναιρείται το γεγονός ότι κάποιοι μαθητές έχουν γενικότερα ως προσωπικότητες κλίση προς την μάθηση, ιδιαίτερη ικανότητα στη γνώση και ταλέντο στα σχετικά με την εκπαίδευση πράγματα. Προφανώς υπάρχει η αριστεία, προφανώς κάποιοι είναι καλύτεροι από άλλους, σε συγκεκριμένους τομείς της ζωής (άρα, και στην εκπαίδευση). Αυτό δεν σημαίνει ότι αν δεν είσαι άριστος στο σχολείο είσαι χαζός, καθώς πάμπολλες είναι οι περιπτώσεις όπου μαθητές με κάθε είδους αριστείο, πτυχίο και αναγνώριση στα χαρτιά, είναι παντελώς ανίκανοι να κάνουν οτιδήποτε χρήσιμο στη ζωή τους (χαρακτηριστικό παράδειγμα, οι ανίδεοι καθηγητές που αναφέρθηκαν προ ολίγου). Σε κάθε περίπτωση, η κλίση και τα ταλέντα δεν βρίσκονται μόνο στο πλαίσιο του σχολείου, αλλά κάθε άλλο. Αν ένας μαθητής νιώθει άχρηστος επειδή δεν τα καταφέρνει στο σχολείο, νιώθει άχρηστος γενικά. Έτσι, στερείται της ευκαιρίας να βρει την πραγματική κλίση του, τον πραγματικό τρόπο με τον οποίο θα μπορέσει να είναι χρήσιμος, για τον εαυτό του, και για τους άλλους.

Το επόμενο είναι σημαντικό.

3. Κανένας μαθητής δεν είναι “καμμένο χαρτί”. Απορείς που το παιδί σου έχει πτωτική πορεία στο σχολείο; Που ενώ είναι έξυπνο (έτσι θεωρείς τουλάχιστον) συνεχώς χαζεύει, δεν διαβάζει όσο πρέπει, του κάνουν παρατηρήσεις; Απελπίζεσαι με τους χαμηλότερους βαθμούς που παίρνει από ότι πιστεύεις ότι αξίζει; Δεν σημαίνει απαραίτητα ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα (σίγουρα όχι εγκεφαλικό ή γνωσιακό). Στην πραγματικότητα, ελάχιστες είναι οι φορές που χρειάζεται όντως κάποια επανάληψη, που όντως έχει κενά σε κάποιο μάθημα, που πραγματικά χρειάζεται ιδιαίτερη βοήθεια για να καταλάβει το περιεχόμενο ενός μαθήματος. Πιο πιθανό είναι το ότι δεν έχει την τύχη να έχει κάποιον ιδανικό δάσκαλο, όπως αναλύσαμε, και δεν έχει κίνητρο να βελτιωθεί, παρά το ότι δεν καταλαβαίνει το μάθημα (μπορεί, εν τέλει, απλά να μην είναι μέσα στα πραγματικά ενδιαφέροντά του). Για αυτούς τους λόγους, μαθητές που στο δημοτικό ή/και στο γυμνάσιο ήταν αδιάφοροι για τα μαθήματα, στο λύκειο διέπρεψαν. Όπως και το αντίθετο, μαθητές που είχαν εικόνα λαμπρού μέλλοντος στην μάθηση, μόλις άλλαξαν βαθμίδα εκπαίδευσης παρουσίασαν μια αδικαιολόγητη για μας αδιαφορία. Δεν είναι αδικαιολόγητη όμως. Ένα είναι το σίγουρο: ποτέ δεν είναι αργά για κανέναν. Ένας άνθρωπος που είναι προορισμένος να σημαδέψει για πάντα τη ζωή και τον χαρακτήρα σου, θα το κάνει ακόμα και φαινομενικά την τελευταία στιγμή. Αν ο μαθητής είναι έτοιμος, θα αδράξει την ευκαιρία, αρκεί να του δωθεί.

4. Αν είσαι καθηγητής, πάρε τον χρόνο και αναρωτήσου, σε ποιά κατηγορία δασκάλων ανήκεις; Πώς νιώθεις που διδάσκεις; Πώς επηρεάζεις τους μαθητές σου;  Πώς σε θυμούνται, και το σημαντικότερο, πώς θες να σε θυμούνται; Αν σκοπεύεις να γίνεις δάσκαλος ή καθηγητής, αναρωτήσου, είσαι σίγουρος ότι γνωρίζεις πόσο σημαντικό είναι αυτό που πας να κάνεις; Είσαι έτοιμος να αναλάβεις την μεγαλύτερη ευθύνη, την καθοδήγηση των παιδιών; Είναι αυτό κάτι που σε γεμίζει;

Συμπέρασμα

Από αυτά και πολλά άλλα μπορούμε να διεξάγουμε το εξής κομβικό συμπέρασμα: το σχολείο δεν έχει να κάνει με στείρα γνώση, αλλά με συναισθήματα, κοινωνική αποδοχή, πνευματική και ψυχική πρόοδο. Αν κάποιος μαθητής έχει ιδιαίτερη κλίση για τη γνώση αυτό φαίνεται, και θα φανεί και στο υπόλοιπο της ζωής του, από τον τρόπο που θα ζει, σκέφτεται και πράττει. Για όλους τους υπόλοιπους, τους μαθητές που σε τελική ανάλυση θέλουν απλά να τους καταλαβαίνουν, αγαπούν και  αποδέχονται για αυτό που είναι, το σχολείο είναι απλώς ο τόπος στον οποίο αναμένουν να αναπτυχθούν, καλλιεργήσουν την κλίση τους, γνωρίσουν φίλους και έρωτες. Οφείλεις να δεις και να σεβαστείς αυτό που είναι πραγματικά το παιδί σου, και να μην κλείνεις τα μάτια σου στην αλήθεια. Ο ολοκληρωτισμός ως χαρακτηριστικό της προϋποθετικότητας είναι ο χειρότερος σύμβουλος, και ένας από τους βασικούς εχθρούς της ευτυχίας, της δικής σου και του παιδιού σου.

Οι φυλακισμένοι μαθητές γίνονται φυλακισμένοι πολίτες. Η νεολαία που κατηγορείς είναι η νεολαία που αναθρέφεις, από την οποία περιμένεις να βελτιώσει την κοινωνία σου.
Εκεί που την οδηγείς, εκεί θα σε πάει.

❃❃❃

Philomαtheia 17 Οκτωβρίου 2020