Η παγίδα της «αγάπης για τον εαυτό»

Δεν μπορούμε να δίνουμε την ίδια συμβουλή σε όλους, και, αξιοποιώντας τη, όλων τα αποτελέσματα να είναι θετικά και ευάρεστα. Αν κάποιος είναι φοβισμένος και εγκρατής, μια λογική συμβουλή είναι «προσπάθησε να αποκτήσεις περισσότερο θάρρος, μίλα πιο πολύ, πιο δυνατά». Αν όμως κάποιος είναι θρασύς, εγωπαθής και με άκρατη αυτολαγνεία, πως μια τέτοια συμβουλή θα μπορούσε να οφελήσει τον ίδιο, αλλά και το περιβάλλον του; Το αντίθετο μάλιστα: μια λογική συμβουλή θα ήταν «προσπάθησε να περιορίσεις την ισχυρογνωμοσύνη σου, άφησε τον συνομιλητή σου να εκφράσει την σκέψη του, μην είσαι προκατειλημένος ότι έχεις δίκιο πριν καν ακούσεις τι έχει να σου πει».

Έτσι λοιπόν, με τον ίδιο τρόπο, πως έχουμε καθολικοποιήσει τόσο εύκολα και με τόσο καθαρή συνείδηση μια προτροπή που άλλους τους βοηθάει, αλλά άλλους τους χειροτερεύει και τους οδηγεί στην ακρότητα; 

Ένας άνθρωπος σιγανός, που δεν έχει την απαραίτητη αυτοπεποίθηση, που είναι ήσυχος στα λόγια και στις πράξεις, που γίνεται εύκολα θύμα εκμετάλλευσης των άλλων, που υπομένει άσχημες συμπεριφορές, που δεν αντιδρά, που πιστεύει ότι του αξίζουν όλα όσα του συμβαίνουν, τότε ναι: αυτός πρέπει να αγαπήσει περισσότερο τον εαυτό του, να βγει έξω από το σώμα του και να δει τον εαυτό του σαν κάποιον τρίτο, κάποιον που θα έσπευε να προστατεύσει αν έβλεπε ότι τον αντιμετωπίζουν άσχημα.

Όμως ένας άνθρωπος εγωπαθής, κομπορρήμων, αλαζόνας, που ζει για να εκμεταλλεύεται άλλους (αυτούς που δεν αγαπάνε τον εαυτό τους αρκετά ώστε να τον αντιμετωπίσουν), που ανεβάζει την αξία του με το να τους μειώνει, που αγαπά τόσο πολύ τον εαυτό του που καταλήγει επικίνδυνος για το κοινωνικό σύστημα, πώς συμβουλεύουμε αυτόν να αγαπήσει τον εαυτό του, να τον αγαπήσει δηλαδή περισσότερο; Να εντείνουμε τα συμπτώματα του ναρκισσισμού του και να τον κάνουμε ακόμα πιο δυνατό, ακόμα πιο επιρρεπή στην εκμετάλλευση; Και κατά συνέπεια, να οδηγήσουμε τον απαθή, φοβισμένο άεργο σε ακόμα μεγαλύτερη απάθεια, φόβο και αεργία;

Η υποτιθέμενη «αγάπη για τον εαυτό» που τόσο έκδηλα και αγόγγυστα μας σερβίρουν δεν είναι παρά ένα τέχνασμα που ως στόχο έχει την οριζόντια και κάθετη επιμήκυνση των ακρότατων (τουλάχιστον εάν κρίνουμε εκ του αποτελέσματος). Ο φοβισμένος φοβάται περισσότερο, και ο εγωλάγνος αυτοαγαπιέται περισσότερο - εις βάρος όλων.

Με αυτό τον τρόπο ο εγωλάγνος δ ι κ α ι ο λ ο γ ε ί τ α ι για τις πράξεις του - δεν δικαιολογείται μόνο στον εαυτό του αλλά δικαιολογείται κοινωνικά: πώς κάποιος θα μπορούσε να του πει ότι κάνει λάθος, τη στιγμή που απλώς τηρεί κατά γράμμα τις κοινωνικές επιταγές, υπό το πρόσχημα μάλιστα ενός θετικού κινήματος «αγάπης και αυτοβελτίωσης»;

Ο εγωλάγνος δεν είναι απαραίτητα το αυστηρό, στρυφνό, απότομο άτομο με άγρια όψη και ομιλία. Είναι ο άνθρωπος της διπλάνης πόρτας. Είναι ο χαμογελαστός πωλητής, η καλοσυνάτη ανθοπώλης, το ευγενές αφεντικό, ο γλυκύτατος σύζυγος. Δεν είναι πάντα εύκολο να διακρίνουμε σε ποιούς αρμόζει αυτή η συμβουλή και σε ποιούς όχι. Και εν τέλει, δεν έχουμε το δικαίωμα να απαιτούμε από κάποιους να μην την εφαρμόζουν τη στιγμή που εμείς οι ίδιοι την διασπείρουμε χωρίς δεύτερη σκεψη, υπό τη μορφή του αδιάσειστου κοινωνικού στεγανού.

Αδιαμφισβήτητα υπάρχουν καθολικές αρχές, ιδέες, αξίες και ιδανικά που πρέπει να αγωνιζόμαστε για την εγκαθίδρυσή τους, που πρέπει να εφαρμόζοται σε όλους, που μας αφορούν όλους παρά τις επιμέρους διαφορές και που προστατεύονται πάση θυσία, τα λεγόμενα «ανθρώπινα δικαιώματα». Παρόμοια περίπτωση είναι το νομικό σύστημα κάθε χώρας, το Σύνταγμα, τα γραπτά ή προφορικά «πρέπει» κάθε κοινωνίας.

Είναι άλλο πράγμα η τοποθέτηση του εαυτού σε σχέση με το όλον υπό αντικειμενικά κατά το δυνατόν κριτήρια, και άλλο πράγμα η καθολικοποίηση προπαγανδιστικών προτροπών που φέρουν, αποδεδειγμένα, όλα τα σαθρά αποτελέσματα που αντιμετωπίζουμε όλοι καθημερινά.

Κάποια στιγμή ο εγούλης πρέπει να σταματήσει να αγαπάει τον εαυτό του και μια καλή αρχή είναι να σταματήσουμε να του λέμε να τον αγαπάει.

Σε κάθε περίπτωση, το σημαντικό είναι να πάψουμε να αντιμετωπίζουμε με τον ίδιο τρόπο διαφορετικές καταστάσεις.

Με τις ίδιες σκέψεις διαφορετικούς ανθρώπους.

Υπό τις ίδιες προϋποθέσεις διαφορετικά συμβάντα.

Με τις ίδιες προσκείμενες διαφορετικά συμπεράσματα.

❃❃❃

❃❃❃

Philomαtheia 16 Ιουλίου 2022