Μήπως είσαι εσύ τοξικός;

(χρόνος ανάνγωσης: 8 λεπτά)
Ο όρος “τοξικότητα” και “τοξικός άνθρωπος” έχει τα τελευταία χρόνια εδραιωθεί τόσο σε επιστημονική όσο και σε κοινωνική βάση. Καθημερινώς βομβαρδιζόμαστε από πλήθος άρθρων και δοκιμίων “πώς να αναγνωρίσεις την τοξικότητα γύρω σου”, “5 σημαδια ότι ο άνθρωπός που συναναστρέφεσαι είναι τοξικός”, “τοξικότητα: ο λόγος που δεν νιώθεις ευτυχισμένος”, και αυτό γιατί όλοι μας, στην πλειοψηφία έστω, έχουμε φτάσει σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο επίγνωσης του τί είναι σωστό και τί λάθος να νιώθει κανείς.

Η τοξικότητα συνήθως βάλλει τους “καθαρούς ανθρώπους”, τους αγνούς, αυτούς που εκπέμπουν γαλήνη, ηρεμία, φως. Τέτοιοι αγαθοί άνθρωποι είναι που τις πλείστες περιπτώσεις δεν αντέχουν την “μαυρίλα” που το περιβάλλον τους υποχρεώνει. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που οι “τοξικοί άνθρωποι” βάλλονται από την ίδια την δική τους τοξικότητα, αυτή που οι ίδιοι εκπέμπουν.

Κάποιοι φτάνουν σε σημείο να εντοπίζουν τα “σημάδια” και να προσπαθούν να τα ανατρέψουν, ενώ άλλοι απλώς διαισθάνονται ότι “κάτι δεν πάει καλά”, και αναζητούν λύσεις και απαντήσεις σε όποιον προσφέρεται να τους τις δώσει. Δυστυχώς όμως, στον βωμό του κέρδους και των πελατειακών σχέσεων, οι υποτιθέμενοι ειδήμονες επιλέγουν να πουλήσουν αυτό που πουλάει και όχι την αλήθεια, η οποία φαντάζει δυσβάσταχτη στα φιλάσθενα μυαλά των περισσοτέρων. Η αλήθεια λοιπόν, για άλλη μια φορά, είναι πιθανόν να βρίσκεται μέσα μας.

Για να γίνει κάτι ξεκάθαρο (κάτι που αποφεύγουν για διάφορους λόγους να μας διευκρινίσουν): ο τοξικός δεν είναι απαραίτητα κακός άνθρωπος.
Γιατί έχουμε συνδυάσει την τοξικότητα με την κακία; Μήπως επηρεαζόμαστε από την κυριολεξία της ορολογίας που χρησιμοποιούμε; Όπως δηλαδή, ένα τοξικό χημικό σκεύμασμα είναι “κακό” για τον οργανισμό μας, έτσι “κακός” είναι και ο υποτιθέμενος τοξικός άνθρωπος; Μα, θα έπρεπε να σκεφτούμε, το κάθε τοξικό λ.χ. αέριο δεν είναι κακό γενικά, στην ουσιαστική του ύπαρξη στη φύση, είναι “τοξικό” μόνο αν έρθει σε επαφή με εμάς. Αποκτά την ιδιότητα της τοξικότητας, όταν έρθει σε επαφή με το αντικείμενο που είναι ευάλωτο σε αυτήν.

Με αυτό το υπεραπλουστευμένο παράδειγμα είναι κάπως πιο αποδεκτό για εμάς να αναρωτηθούμε αν εμείς είμαστε η πηγή τοξικότητας. Είναι απαραίτητη όμως μια ακόμα διευκρίνηση ως απόρροια των προλεγομένων: ένας άνθρωπος δεν είναι τοξικός πάντα και παντού, με όλους τους ανθρώπους και σε όλες τις συνθήκες. Η τοξικότητα δεν είναι κάτι που έχεις ή δεν έχεις, είσαι ή δεν είσαι, σταματάς πλήρως να έχεις ή το αποκτάς εξ ολοκλήρου. Είναι ένας απολύτως διαβαθμίσιμος, εμπεριστατωμένος, πλαισιωμένος και παρατηρήσιμος τρόπος σκέψης, ζωής, δράσης και αντίδρασης. Έχει συγκεκριμένα αίτια και φέρει συγκεκριμένα αποτελέσματα. Ως εκ τούτου μπορεί να παρατηρηθεί, κατακερματιστεί, αναλυθεί· και ό,τι αναλύεται, λύεται.

Τώρα λοιπόν, με όλα αυτά κατά νου, είναι πολύ πιο εύκολη σε όλους μας η διαδικασία της αυτοσκόπευσης. Τί ακριβώς περικλείει η τοξικότητα είναι δύσκολο και ίσως περιττό να ορίσουμε, καθώς περιλαμβάνει ποικίλλες εκφάνσεις (τόσες, όσοι υπάρχουν άνθρωποι). Υπάρχουν όμως τοξικές συμπεριφορές και νοοτροπίες, που ο καθένας μας μπορεί πολύ πιο εύκολα να εντοπίσει στον εαυτό του. Για παράδειγμα:    

1. Ο συναισθηματικός ετεροχρονισμός

Το να κρατάς “μανιάτικο”, το να πηγαίνεις για ύπνο με άλυτες υποθέσεις (“θα τα πούμε το πρωί!”), το να επαναφέρεις σε παροντικό προσκήνιο μια διαφωνία ή τσακωμό του παρελθόντος (“τότε που ... ήτανε καλα;”), το να βιώνεις ευχάριστα ή δυσάρεστα συναισθήματα του παρελθόντος ή να μεταβάλλεις τις αποφάσεις σου από τον φόβο του μέλλοντος είναι ένας από τους μεγαλύτερους εθελούσιους τρόπους αυτοκαταστροφής. Η ζωή είναι το εδώ και το τώρα, όχι το τότε και το μετά. Οι συναισθηματικές σου αντιδράσεις πρέπει να είναι απολύτως συνυφασμένες με το πραγματικό παρόν σου, και όχι αυτό που φαντάζεσαι ότι ζεις, ή ότι μπορεί να ζήσεις, ή ότι έζησες κάποτε. Αν τα συναισθήματα σου μεταβάλλονται ανάλογα με τις αναμνήσεις ή τις φοβίες σου, δεν ζεις το παρόν, ξεφεύγεις από τον έλεγχό σου και δίνεις ζωή στον φαύλο κύκλο της ετεροκατεύθυνσης. Ότι είναι να λύσεις, λύσ' το τώρα. Ολοκλήρωσε τις υποθέσεις σου. Ξεκαθάρισε τις καταστάσεις. Μην αφήνεις την κάθε μέρα να μολύνεται με τα σκουπίδια της προηγούμενης.

2. Η προϋποθετικότητα

...για άλλη μια φορά στο προσκήνιο. Η προϋποθετικότητα με λίγα λόγια είναι το να προκαταλαμβάνεσαι για ανθρώπους, καταστάσεις, εκφάνσεις και αντιδράσεις, στηριζόμενος αποκλειστικά και μόνο σε λογικοφανείς εικασίες και όχι σε λογικά στοιχεία. Τηλεφωνικός διάλογος: 
-Που είσαι;
-Στη δουλειά.
-(ναι καλά...)Γιατί άργησες;
-(τί μπορεί να υποψιάζεται πάλι;..)Είχα καινούρια παραλαβή και έπρεπε να κάνω την ταξινόμηση.
-(μου λέει ψέματα, θα δει τώρα) Οκ. Θα φάω έξω, αν γυρίσεις και δεν με βρεις έχει φαγητό από χτες στο ψυγείο.
-(τί έκανα τώρα; ας πω ναι, γιατί θα αρχίσει πάλι) Εντάξει.
Άλλα λέμε, άλλα νιώθουμε, άλλα ισχύουν, άλλα υποθέτουμε, με βάση άλλα πράττουμε. Άλλα αντί άλλων. Πάνω σε τέτοιους διαλόγους και τρόπους σκέψης βασίζεται ολόκληρη η ζωή των περισσότερων ανθρώπων. Αυτή η συμπεριφορά, πέρα από άδικη για τον αποδέκτη είναι και άδικη για τον εαυτό μας. Μας στερούμε το δικαίωμα να απολαύσουμε την λυτρωτική καθαρότητα της αλήθειας, επειδή επιλέγουμε να υποθέσουμε το χειρότερο σενάριο.

3. Η μεμψιμοιρία

Κοινώς, η γκρίνια. Ίσως το πιο ευδιάκριτο χαρακτηριστικό όσων εκδηλώνουν τοξικές συμπεριφορές είναι το μόνιμο ανικανοποίητο. “Πόσο χάλια είναι τα μαλλιά μου”, “πόσο λίγα λεφτά έχω”, “γιατί μου συμβαίνουν όλα αυτά”, “πόσο άτυχος είμαι”,“μα όλα σε μένα πια;”, “γιατί δεν με θέλει;”, “πότε θα ξεφορτωθώ αυτή τη σακαράκα;”, “δεν μου αρέσει η ζωή μου”, “όλα είναι χάλια”. Δεν ικανοποιούνται με τίποτα. Δεν εκτιμούν τίποτα. Δεν μπορούν να κρίνουν την αξία κάθε πράγματος. Για κάποιους δεν είναι αργά να αλλάξουν μονοπάτι, αν και δύσκολο. Σκέψου όλες τις καταστάσεις που έχεις νιώσει ότι το περιβάλλον που βρίσκεσαι είναι τοξικό. Σκέψου όλα όσα λέγονται και σε κάνουν να αισθάνεσαι άσχημα. Τώρα αναλογήσου, μήπως έχεις συμβάλει κι εσύ; Ακόμα καλύτερα, μήπως εσύ το ξεκίνησες;

4. Ο εγωισμός

Όχι με την συνήθη κατάχρηση της έννοιας. Δεν είσαι εγωιστής όταν τα θες όλα δικά σου, τότε είσαι πλεονέκτης. Δεν είσαι εγωιστής όταν μιλάς μόνο για τον εαυτό σου και τα κατορθώματά σου, τότε είσαι κομπορρήμων. Δεν είσαι εγωιστής όταν νομίζεις οτι μπορείς να τα κάνεις όλα όπως θες, τότε είσαι αλαζόνας. Είσαι εγωιστής όταν πιστεύεις πως όλα γίνονται για σένα. Όταν νομίζεις ότι έχεις δικαίωμα να έχεις άποψη για πράγματα που ούτε για σένα έγιναν, ούτε τα ενδιαφέρεις καθόλου. Όταν πετάγεσαι και λες την “άποψή σου” χωρίς να σε ρωτήσει κανείς, όταν επιβάλλεις την οπτική σου κι ας είναι ημιτελής, όταν μπαίνεις σε ξένα χωράφια πιστεύοντας ότι ξέρεις τα πάντα δεν εκνευρίζεις μόνο τους γύρω σου, αλλά κι εσένα. Ξέρεις, βαθιά μέσα σου, ότι κανένας δεν ζήτησε την γνώμη σου, αλλά νιώθεις τόση ανάγκη για αναγνώριση που την λες όπως και να 'χει. Κάθε φορά που έρχεσαι αντιμέτωπος με την ανελέητη μικρότητα της ανθρώπινης ύπαρξης, σε χαστουκίζει από την μία ο εγωισμός, και από την άλλη η ταπεινοφροσύνη που έχεις καταπνίξει. Ξέρεις ότι είσαι λάθος, αλλά δεν το παραδέχεσαι ούτε στον εαυτό σου. Χρειάζεσαι περισσότερη από την τοξικότητα που εσύ ο ίδιος εκπέμπεις, ώστε να την ψάχνεις στο περιβάλλον σου και όχι σε σένα;


Αυτές είναι κάποιες από τις χιλιάδες εκρήξεις τοξικότητας που όλοι, λιγότερο ή περισσότερο, ελεγχόμενα ή ανεξέλεγκτα, εκπέμπουμε στο περιβάλλον μας. Φυσικό επόμενο είναι να έρθει πίσω σε μας, πολλαπλασιασμένη με την τοξικότητα που δικαιολογημένα ή αδικαιολόγητα και οι άλλοι θα εκπέμψουν.

Ο “τοξικός άνθρωπος” δρα πολλές φορές εξαιτίας της αντανάκλασης της ενσυναίσθησης. Βλέπεις στον άλλον αυτό που προσπαθείς να ελέγξεις σε σένα. Αυτό στο οποίο είσαι ευάλωτος. Αυτό που μπορεί να σε φθείρει. Ο οργανισμός και η διαίσθησή σου το αντιλαμβάνονται ως κάτι που “θα ρίξει λάδι στη φωτιά”, οπότε προσπαθεί να σε προφυλάξει δίνοντάς σου προειδοποιητικά σημάδια, ότι υπάρχει περίπτωση να βληθείς. Για αυτό σε αυτές τις περιπτώσεις δεν αντέχεις να βρίσκεσαι σε τοξικά περιβάλλοντα, γιατί σου υπενθυμίζουν την δική σου τοξικότητα.

Τίποτα απ' όλα αυτά όμως δεν είναι απαισιόδοξο ούτε προτετελεσμένο. Είμαστε κύριοι του εαυτού μας και μπορούμε να ελέξγουμε κάθε πτυχή μας, εάν το θέλουμε πραγματικά. Η αρχή της αυτοβελτίωσης είναι η αποδοχή της αποτυχίας, ο εντοπισμός του λάθους, η αναζήτηση των αιτιών, η συγχώρεση του εαυτού και η αλλαγή πλεύσης με στόχο την άνοδο.
 
Αυτό που μας μειώνει δεν είναι το ψεγάδι, αλλά η αποφυγή, η άρνηση και η επανάληψή του.

Philomαtheia 18 Οκτωβρίου 2020

0 comments

weekly inspo