Τί ήταν οι Φοιδεράτοι;

Με το εξελληνισμένο όνομα Φοιδεράτοι (εκ της λατινικής foederati = ομόσπονδοι), ονομάζονταν οι κάτοικοι ανεξαρτήτων πόλεων που συνδέονταν με την αρχαία Ρώμη με συνθήκες (foedus). Οι κάτοικοι αυτών των πόλεων ήταν μεν σύμμαχοι με τους Ρωμαίους αλλ΄ όμως δεν είχαν και τα ίδια δικαιώματα του Ρωμαίου πολίτη μέσα στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Τα δικαιώματα όμως αυτά τα απέκτησαν μετά τον Συμμαχικό Πόλεμο του 91 π.Χ.. Τότε οι πόλεις των Φοιδεράτων ονομάσθηκαν «πολιτείες», και οι μεν της Ιταλίας λαοί λέγονταν civitas, οι δε ξένοι peregrini.

Κατά την ύστερη Αρχαιότητα φοιδεράτοι ονομάζονταν στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ομόσπονδα μισθοφορικά στρατεύματα με δικό τους οπλισμό, ως επί το πλείστον αποτελούμενα από Γότθους. Στους γερμανικής καταγωγής φοιδεράτους είχε επιτραπεί από τον τέταρτο αιώνα μ.Χ. να εγκατασταθούν σε ρωμαϊκά εδάφη και να τα καλλιεργήσουν, έναντι της υποχρέωσης στράτευσης για κάποιο χρονικό διάστημα. Στα ανατολικά, ασιατικά σύνορα της Αυτοκρατορίας ως φοιδεράτοι αξιοποιούνταν και αραβικοί πληθυσμοί.

Οι δυνάμεις των φοιδεράτων και οι διοικητές τους ήταν αυτές που, μετά την εξασθένιση και τελικά εξάλειψη της ισχύος του ρωμαϊκού κράτους στη Δυτική Ευρώπη κατά τον πέμπτο αιώνα μ.Χ., κάλυψαν το κενό εξουσίας οδηγώντας σε μία πανσπερμία κρατιδίων. Την ίδια στιγμή, στο κραταιό ανατολικό τμήμα της Αυτοκρατορίας, μετά το τέλος του 5ου αιώνα μ.Χ. τα μισθοφορικά στρατεύματα των φοιδεράτων ανασυγκροτήθηκαν σε νέες βάσεις και οι αρχηγοί τους προέρχονταν από αξιωματικούς του βυζαντινού στρατού.

Αυτοκράτορας Ουάλης

Αφού αντιμετώπισε επιτυχώς, μέχρι το 366 με τη μάχη στα Θυάτειρα της Λυδίας, την εξέγερση του σφετεριστή αξιωματικού Προκόπιου (326-366), εξαδέλφου του νεκρού Ιουλιανού και σύμφωνα με τις φήμες επιθυμητού διαδόχου του τελευταίου, προχώρησε στη ρύθμιση των θεμάτων τα οποία βασάνιζαν την επικράτειά του. Σε μία εποχή σφοδρών θρησκευτικών συγκρούσεων στον μεσογειακό κόσμο, αν και αρειανός Χριστιανός, παρείχε θρησκευτική ελευθερία και ανεξιθρησκία στους υπηκόους του, παρόλο που ανέχθηκε ορισμένες βεβηλώσεις παγανιστικών ιερών. Αρχικά, αντιμετώπισε με επιτυχία τις συνοριακές στρατιωτικές προκλήσεις.

Συγκρούσεις με τους Πέρσες

Ο Ουάλης ενεπλάκη σε μία νέα σύρραξη με τους Πέρσες του Σαπώρη Β’, ο οποίος ήθελε να εκμεταλλευτεί περαιτέρω τη νίκη του 363 (όπου ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας Ιοβιανός είχε παραχωρήσει μεγάλες εκτάσεις και προνόμια στην Περσία) ανατρέποντας το ρωμαιόφιλο χριστιανικό καθεστώς της ανεξάρτητης Αρμενίας και εισβάλλοντας στην Καυκάσια Ιβηρία. Ο Ουάλης, σε μία προσπάθεια να αποτρέψει αυτές τις δυσάρεστες για την αυτοκρατορία εξελίξεις, αλλά και να αντισταθμίσει την ταπεινωτική συνθηκολόγηση του Ιοβιανού, αναμείχθηκε στις εσωτερικές υποθέσεις της Αρμενίας. Συγκεκριμένα, παραβίασε τους όρους της συνθήκης του 363, τοποθετώντας στον θρόνο του κράτους ως ρωμαϊκό ανδρείκελο τον Παπ έναν εκπρόσωπο της Αρμενικής δυναστείας των Αρσακιδών γιό του προηγούμενου βασιλιά της Αρμενίας Αρσάκη Β' που είχε αυτοκτονήσει στις φυλακές του Σαπώρη (370). Συγκρούστηκε στρατιωτικά με τους Πέρσες (371) για να υπερασπίσει την επιλογή αυτή, ο Σαπώρης αναγκάστηκε να ζητήσει ανακωχή λόγω των κουσανικών επιδρομών στις ανατολικές περσικές επαρχίες αλλά το 376 ο πόλεμος μεταξύ των δύο Μεγάλων Δυνάμεων φαινόταν πια αναπότρεπτος.

Η εξέγερση των Τανούκ

Ωστόσο τα σχέδια του Ουάλεντος ανατράπηκαν από μία εξέγερση των Τανούκ, εκχριστιανισμένων ομόσπονδων αραβικών φύλων τα οποία περιπολούσαν τα σύνορα με την έρημο της Συρίας για λογαριασμό της Ρώμης. Η εξέγερση ήταν θρησκευτικά υποκινούμενη καθώς οι Τανούκ επί καιρό ζητούσαν μάταια από την Κωνσταντινούπολη ορθόδοξο επίσκοπο στην περιοχή τους αντί για αρειανό, και υπό την ηγεσία της Βασίλισσας Μαβίας, της επικεφαλής τους υπό φοιδερατικό καθεστώς, ξεκίνησαν έναν επιτυχή ανταρτοπόλεμο φθοράς κατά των ρωμαϊκών φρουρών της Παλαιστίνης, της Φοινίκης και της Συρίας. Μάλιστα οι αραβικές δυνάμεις, έχοντας πολεμήσει ως σύμμαχοι με τους Ρωμαίους επί έναν αιώνα, αποδείχθηκαν ικανοί ακόμα και σε τακτικές μάχες.

Την ίδια στιγμή μία ελεγχόμενη εγκατάσταση φοιδεράτων Γότθων στη Μοισία και στη Θράκη κατέληξε σε στάση, περαιτέρω γερμανική εισβολή και λεηλασίες στα Βαλκάνια. Ο Ουάλης παραμέρισε τις βλέψεις του στην Αρμενία, σύναψε αμέσως ειρήνη με τη Μαβία ικανοποιώντας τα αιτήματά της και μάλιστα ζήτησε τη βοήθειά της για τη συγκράτηση της γοτθικής απειλής. Όμως η εκστρατεία του στη Θράκη κατέληξε σε καταστροφή: οι Ρωμαίοι ηττώνται στη μάχη της Αδριανούπολης (9 Αυγούστου 378) και στο τέλος της μέρας τα δύο τρίτα των στρατιωτών τους κείτονται νεκρά, μαζί με τον ίδιο τον Ουάλεντα. Επρόκειτο για τη χειρότερη ήττα της ρωμαϊκής στρατιωτικής μηχανής από την εποχή της μάχης του Τευτοβούργιου Δρυμού και έδειξε σε όλες τις ενδιαφερόμενες πλευρές ότι το ρωμαϊκό πεζικό, θεωρούμενο ως τότε σχεδόν ανίκητο, δεν μπορούσε να ανταγωνιστεί το συνδυασμό ισχυρών πεζών και έφιππων βαρβαρικών δυνάμεων. Ακόμη σπουδαιότερο ήταν το δυσαναπλήρωτο κενό από έμπειρους στρατιώτες το οποίο άφησε αυτή η δεινή ήττα. Αυτό το κενό ανάγκασε τον διάδοχο του Ουάλεντος, Θεοδόσιο Α΄, να προχωρήσει σε εκτεταμένη στρατολόγηση γερμανικών φύλων, με αντίστοιχη παραχώρηση σε αυτά ολόκληρων περιοχών της αυτοκρατορίας.

Πηγή1
Πηγή2

Αναδημοσίευση: Philomαtheia 21 Οκτωβρίου 2020

1. Ο συναισθηματικός ετεροχρονισμός

2. Η προϋποθετικότητα

3. Η μεμψιμοιρία

4. Ο εγωισμός

Όχι με την συνήθη κατάχρηση της έννοιας. Δεν είσαι εγωιστής όταν τα θες όλα δικά σου, τότε είσαι πλεονέκτης. Δεν είσαι εγωιστής όταν μιλάς μόνο για τον εαυτό σου και τα κατορθώματά σου, τότε είσαι κομπορρήμων. Δεν είσαι εγωιστής όταν νομίζεις οτι μπορείς να τα κάνεις όλα όπως θες, τότε είσαι αλαζόνας. Είσαι εγωιστής όταν πιστεύεις πως όλα γίνονται για σένα. Όταν νομίζεις ότι έχεις δικαίωμα να έχεις άποψη για πράγματα που ούτε για σένα έγιναν, ούτε τα ενδιαφέρεις καθόλου. Όταν πετάγεσαι και λες την “άποψή σου” χωρίς να σε ρωτήσει κανείς, όταν επιβάλλεις την οπτική σου κι ας είναι ημιτελής, όταν μπαίνεις σε ξένα χωράφια πιστεύοντας ότι ξέρεις τα πάντα δεν εκνευρίζεις μόνο τους γύρω σου, αλλά κι εσένα. Ξέρεις, βαθιά μέσα σου, ότι κανένας δεν ζήτησε την γνώμη σου, αλλά νιώθεις τόση ανάγκη για αναγνώριση που την λες όπως και να 'χει. Κάθε φορά που έρχεσαι αντιμέτωπος με την ανελέητη μικρότητα της ανθρώπινης ύπαρξης, σε χαστουκίζει από την μία ο εγωισμός, και από την άλλη η ταπεινοφροσύνη που έχεις καταπνίξει. Ξέρεις ότι είσαι λάθος, αλλά δεν το παραδέχεσαι ούτε στον εαυτό σου. Χρειάζεσαι περισσότερη από την τοξικότητα που εσύ ο ίδιος εκπέμπεις, ώστε να την ψάχνεις στο περιβάλλον σου και όχι σε σένα;

Ο τομέας της εκπαίδευσης πλήττεται εδώ και χρόνια, αυτό είναι γνωστό. Άγνωστος, και ως εκ τούτου επικίνδυνος, είναι ο τρόπος και ο λόγος που βάλλεται. Προφανώς δεν θα μπούμε σε ξένα χωράφια, ούτε θα βομβαρδιστούμε με αμφιβόλου αξιοπιστίας θεωρίες και τεχνάσματα. Το πολύ σημαντικό είναι να εστιάσουμε στα σημαντικότερα άτομα στη ζωή των παιδιών (στους γονείς, και ίσως περισσότερο, στους δασκάλους/καθηγητές) και στον ρόλο που έχουν οι δεύτεροι στην ψυχική και κοινωνική υπόσταση των μαθητών τους.

Η ψυχολογία των παιδιών σε σχέση με το σχολείο

Αρχικά, για όλους τους γονείς που είτε έχουν ξεχάσει είτε δεν γνωρίζουν τι σημαίνει να 'σαι καθηγητής στις μέρες μας, πρέπει να διασαφηνιστεί ο τρόπος με τον οποίον τα παιδιά διάκεινται απέναντι στο σχολείο, και στην γενικότερη έννοια της εκπαίδευσης.

Κατ' αρχάς, δεν γνωρίζουν την βαρύτητα που έχει η μόρφωση για τη ζωή και την προσωπικότητά τους, κυρίως βέβαια στις μικρότερες τάξεις, του Δημοτικού για παράδειγμα. Δεν διαβάζουν σχολαστικά γιατί θέλουν να γίνουν εξυπνότερα, ούτε γιατί έχουν επίγνωση του τί συμβαίνει μετά το σχολείο, στη δική τους αυτόνομη ζωή. Δεν ξέρουν γιατί οι ασκήσεις των μαθηματικών αυξάνουν την αντίληψή τους, οι εκθέσεις βελτιώνουν την εκφράσή τους, και τα καλλιτεχνικά καλλιεργούν τη φαντασία τους. Δεν γνωρίζουν γιατί είναι προτιμότερο να ξέρουν την προπαίδεια, απ' το να χρειάζονται μονίμως ένα κομπιουτεράκι τσέπης. Δεν έχουν καμία επίγνωση της κρισιμότητας αυτού του τόσο μεγάλου μέρους της ζωής τους, και σε καμία περίπτωση δεν κάνουν ότι κάνουν επειδή “έτσι πρέπει”. 

Φράσεις όπως “διάβασε για να γίνεις έξυπνος”, “διάβασε για να βρείς μια καλή δουλειά”, “διάβασε για να ζήσεις μια καλή και άνετη ζωή”, “διάβασε γιατί έτσι πρέπει”, και σίγουρα το “διάβασε γιατί έτσι λέω εγώ”, όχι απλά δεν παρακινούν τους μαθητές να διαβάσουν, αλλά τους αποτρέπουν από κάθε μορφής ενασχόληση με τη γνώση. Ένα σημείο στο οποίο διαπράττονται εκπαιδευτικά και ψυχολογικά κακουργήματα εναντίον των μαθητών, παρά το ενδιαφέρον που τις περισσότερες φορές ενυπάρχει πίσω από κάθε είδους επίπληξη.

Παραταύτα, το μεγαλύτερο μέρος των μαθητών, ειδικά στις τάξεις του Δημοτικού, είναι “καλοί μαθητές”, ανταμείβονται με θετικούς βαθμούς και σχόλια απ' τους δασκάλους, ασχολούνται και αφιερώνουν χρόνο για να διαβάσουν, πολλές φορές δεν χρειάζεται καν να δεχτούν πίεση ή προτροπή από τους γονείς τους. Γιατί το κάνουν;

Η απάντηση συνοπτικά: ή για τους γονείς, ή για τον δάσκαλό τους. Όχι όμως απαραίτητα με αρνητικό τρόπο... Το γιατί διαβάζουν και είναι “καλοί μαθητές” για τους γονείς είναι φανερό και δεν θα ασχοληθούμε περαιτέρω: είτε γιατί τους φοβούνται, είτε γιατί θέλουν να τους κάνουν περήφανους, είτε για έναν συνδυασμό και των δύο.

Η επίδραση του δασκάλου

Το καίριο σημείο στο οποίο πρέπει όλοι (γονείς, δάσκαλοι, εκπαιδευτικοί, φοιτητές επιστημών της εκπαίδευσης, ανθρωπιστικές σχολές, υπουργεία) να εστιάσουμε και πρώτα απ' όλα να συνειδητοποιήσουμε είναι το τί σημαίνει ο δάσκαλος για ένα παιδί.

Ένας δάσκαλος είναι για τον μαθητή καταφύγιο. Είναι ο άνθρωπος με τον οποίο συναναστρέφεται τις περισσότερες ώρες της ημέρας, περισσότερες ακόμα και από τους γονείς σε πολλές περιπτώσεις. Είναι ο άνθρωπος που θα τον ακούσει όταν κανείς δεν προλαβαίνει, που θα τον ρωτήσει την γνώμη του, έστω στο πλαίσιο του μαθήματος, που θα περιμένει να βρει την σωστή απάντηση όταν δυσκολεύεται να σκεφτεί. Ένας δάσκαλος δεν παρέχει μόνο γνώσεις και μαθησιακές βάσεις. Παρέχει ασφάλεια και κατανόηση, εντοπίζει τα “λάθη” χωρίς να επικρίνει, επιβραβεύει την προσπάθεια και δίνει κίνητρο στους μαθητές του. 

Τα παιδιά χρειάζονται επιβεβαίωση για το ότι αυτά που τους μαθαίνουν στο σπίτι είναι ορθά και επιθυμητά, και όχι παράλογα και προς ζημίαν τους. Ποιός είναι ο καλύτερος άνθρωπος για να τα επικυρώσει; Ο δάσκαλός τους. Ο πιο σοφός άνθρωπος του κόσμου είναι στα μάτια τους, αυτός που γνωρίζει, αυτός που τους καθοδηγεί, αυτός που τελικά δεν έχει κανένα λόγο να τα εξαπατήσει, κανένα λόγο να φερθεί ανιδιοτελώς. 

Τί συμβαίνει όμως όταν ο καθηγητής δεν είναι όπως περιγράφεται ανωτέρω; Τί συμβαίνει τώρα που όλο και περισσότερο εκλίπουν τέτοιου είδους δάσκαλοι; Είναι ηλίου φαεινότερον. Αδιαφορία για το σχολείο, απαξίωση για τη γνώση, κυνισμός, εγωισμός, αδικαιολόγητα αισθήματα ματαιοδοξίας και απαισιοδοξίας. Οι μαθητές νιώθουν φυλακισμένοι, δεν βρίσκουν κανένα λόγο να κάνουν το οτιδήποτε, θεωρούν το σχολείο φυλακή και τους δασκάλους τοποτηρητές. Από τα πρώτα κι όλας χρόνια της εκπαιδευτικής τους διαδικασίας, τα χρόνια του παιδικού σταθμού και της αδικαιολόγητης εγκατάλειψης που οι ψυχές τους διαισθάνονται, βλέπουν το σχολείο ως ένα μέρος στο οποίο τα στέλνουν εκδιωκτικά, χωρίς προφανή αιτία. Τα μυαλά τους δεν είναι σε θέση να κρίνουν το μεγαλείο της γνώσης, και δεν πρέπει να τα κατηγορούμε.

Ο ρόλος των γονέων

Η φιλομάθεια, η αστείρευτη δίψα για γνώση κάθε είδους, δεν είναι κάτι που μπορούμε να “φυτέψουμε” στα μυαλά τους με λόγια, επιπλήξεις και τιμωρίες. Είναι κάτι που θα νιώσουν οι ίδιοι, στην καλύτερη περίπτωση εμείς θα τους κάνουμε να το νιώσουν, με το παράδειγμά μας. Δεν είναι δυνατόν ένα παιδί να νιώσει έλξη για το διάβασμα, όταν οι γονείς του βλέπουν όλη μέρα τηλεόραση. Αν δε είναι τόσο άτυχα ώστε ο δάσκαλός τους δεν έχει ιδέα πόσο σημαντικό είναι το λειτούργημα που σφετερίζεται για μια θέση στο δημόσιο και μια σύνταξη της κακιάς ώρας, είναι πλέον πολύ δύσκολο να αλλάξουν δρόμο (όχι όμως αδύνατόν, θα επιστρέψουμε σε αυτό). Δεν μπορούμε να απαιτούμε από τα παιδιά μας αυτά που αρνούμαστε να κάνουμε εμείς οι ίδιοι. Το παιδί μιμείται. Αν στο σπίτι επικρατεί χάος, αδιαφορία, απαξίωση, επιφανειακή συνύπαρξη και υλισμός, αυτό τον δρόμο θα ακολουθήσει. Αν επικρατεί η κατανόηση, το ενδιαφέρον, η χρησιμότητα και η τάση μάθησης και βελτίωσης κάθε πτυχής της καθημερινότητας ολόκληρης της οικογένειας, είναι αναπόφευκτο ότι και το παιδί θα ακολουθήσει.

Σημαντικές παρατηρήσεις

1. Όλα όσα αναφέρθηκαν δεν είναι καθολικά. Κάθε γονέας, κάθε δάσκαλός/καθηγητής, κάθε μαθητής, κάθε οικογενειακό ή εκπαιδευτικό σύστημα είναι διαφορετικό. Κάθε άνθρωπος αντιλαμβάνεται διαφορετικά την κάθε κατάσταση και εμπειρία, αποκομίζει διαφορετικά πράγματα, χαράσσει μια εντελώς διαφορετική πορεία. Κοινά μοτίβα υπάρχουν, αλλά διαβαθμίζονται ανάλογα με τις συνθήκες, τις περιστάσεις, τους ανθρώπους.

2. “Καλοί μαθητές” με εισαγωγικά, γιατί καλοί και κακοί μαθητές δεν υπάρχουν. Δεν υπάρχει σωστό και λάθος, υπάρχει γνώση και άγνοια. Δεν υπάρχουν έξυπνοι μαθητές, και μαθητές χαζοί. Δεν είναι ανίκανος ένας μαθητής που δεν παίρνει καλούς βαθμούς. Δεν είναι νοητικά λειψός ένας μαθητής που αρνείται να ακολουθήσει την ορθογραφία. Πάντα, πάντα, πάντα, υπάρχουν άλλοι λόγοι (ψυχολογικοί, ψυχικοί, κοινωνικοί, οικογενειακοί κ.λπ.) για τους οποίους ένας μαθητής δεν είναι “καλός”, “άριστος”. Φυσικά δεν αναιρείται το γεγονός ότι κάποιοι μαθητές έχουν γενικότερα ως προσωπικότητες κλίση προς την μάθηση, ιδιαίτερη ικανότητα στη γνώση και ταλέντο στα σχετικά με την εκπαίδευση πράγματα. Προφανώς υπάρχει η αριστεία, προφανώς κάποιοι είναι καλύτεροι από άλλους, σε συγκεκριμένους τομείς της ζωής (άρα, και στην εκπαίδευση). Αυτό δεν σημαίνει ότι αν δεν είσαι άριστος στο σχολείο είσαι χαζός, καθώς πάμπολλες είναι οι περιπτώσεις όπου μαθητές με κάθε είδους αριστείο, πτυχίο και αναγνώριση στα χαρτιά, είναι παντελώς ανίκανοι να κάνουν οτιδήποτε χρήσιμο στη ζωή τους (χαρακτηριστικό παράδειγμα, οι ανίδεοι καθηγητές που αναφέρθηκαν προ ολίγου). Σε κάθε περίπτωση, η κλίση και τα ταλέντα δεν βρίσκονται μόνο στο πλαίσιο του σχολείου, αλλά κάθε άλλο. Αν ένας μαθητής νιώθει άχρηστος επειδή δεν τα καταφέρνει στο σχολείο, νιώθει άχρηστος γενικά. Έτσι, στερείται της ευκαιρίας να βρει την πραγματική κλίση του, τον πραγματικό τρόπο με τον οποίο θα μπορέσει να είναι χρήσιμος, για τον εαυτό του, και για τους άλλους.

Το επόμενο είναι σημαντικό.

3. Κανένας μαθητής δεν είναι “καμμένο χαρτί”. Απορείς που το παιδί σου έχει πτωτική πορεία στο σχολείο; Που ενώ είναι έξυπνο (έτσι θεωρείς τουλάχιστον) συνεχώς χαζεύει, δεν διαβάζει όσο πρέπει, του κάνουν παρατηρήσεις; Απελπίζεσαι με τους χαμηλότερους βαθμούς που παίρνει από ότι πιστεύεις ότι αξίζει; Δεν σημαίνει απαραίτητα ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα (σίγουρα όχι εγκεφαλικό ή γνωσιακό). Στην πραγματικότητα, ελάχιστες είναι οι φορές που χρειάζεται όντως κάποια επανάληψη, που όντως έχει κενά σε κάποιο μάθημα, που πραγματικά χρειάζεται ιδιαίτερη βοήθεια για να καταλάβει το περιεχόμενο ενός μαθήματος. Πιο πιθανό είναι το ότι δεν έχει την τύχη να έχει κάποιον ιδανικό δάσκαλο, όπως αναλύσαμε, και δεν έχει κίνητρο να βελτιωθεί, παρά το ότι δεν καταλαβαίνει το μάθημα (μπορεί, εν τέλει, απλά να μην είναι μέσα στα πραγματικά ενδιαφέροντά του). Για αυτούς τους λόγους, μαθητές που στο δημοτικό ή/και στο γυμνάσιο ήταν αδιάφοροι για τα μαθήματα, στο λύκειο διέπρεψαν. Όπως και το αντίθετο, μαθητές που είχαν εικόνα λαμπρού μέλλοντος στην μάθηση, μόλις άλλαξαν βαθμίδα εκπαίδευσης παρουσίασαν μια αδικαιολόγητη για μας αδιαφορία. Δεν είναι αδικαιολόγητη όμως. Ένα είναι το σίγουρο: ποτέ δεν είναι αργά για κανέναν. Ένας άνθρωπος που είναι προορισμένος να σημαδέψει για πάντα τη ζωή και τον χαρακτήρα σου, θα το κάνει ακόμα και φαινομενικά την τελευταία στιγμή. Αν ο μαθητής είναι έτοιμος, θα αδράξει την ευκαιρία, αρκεί να του δωθεί.

4. Αν είσαι καθηγητής, πάρε τον χρόνο και αναρωτήσου, σε ποιά κατηγορία δασκάλων ανήκεις; Πώς νιώθεις που διδάσκεις; Πώς επηρεάζεις τους μαθητές σου;  Πώς σε θυμούνται, και το σημαντικότερο, πώς θες να σε θυμούνται; Αν σκοπεύεις να γίνεις δάσκαλος ή καθηγητής, αναρωτήσου, είσαι σίγουρος ότι γνωρίζεις πόσο σημαντικό είναι αυτό που πας να κάνεις; Είσαι έτοιμος να αναλάβεις την μεγαλύτερη ευθύνη, την καθοδήγηση των παιδιών; Είναι αυτό κάτι που σε γεμίζει;

Συμπέρασμα

Από αυτά και πολλά άλλα μπορούμε να διεξάγουμε το εξής κομβικό συμπέρασμα: το σχολείο δεν έχει να κάνει με στείρα γνώση, αλλά με συναισθήματα, κοινωνική αποδοχή, πνευματική και ψυχική πρόοδο. Αν κάποιος μαθητής έχει ιδιαίτερη κλίση για τη γνώση αυτό φαίνεται, και θα φανεί και στο υπόλοιπο της ζωής του, από τον τρόπο που θα ζει, σκέφτεται και πράττει. Για όλους τους υπόλοιπους, τους μαθητές που σε τελική ανάλυση θέλουν απλά να τους καταλαβαίνουν, αγαπούν και  αποδέχονται για αυτό που είναι, το σχολείο είναι απλώς ο τόπος στον οποίο αναμένουν να αναπτυχθούν, καλλιεργήσουν την κλίση τους, γνωρίσουν φίλους και έρωτες. Οφείλεις να δεις και να σεβαστείς αυτό που είναι πραγματικά το παιδί σου, και να μην κλείνεις τα μάτια σου στην αλήθεια. Ο ολοκληρωτισμός ως χαρακτηριστικό της προϋποθετικότητας είναι ο χειρότερος σύμβουλος, και ένας από τους βασικούς εχθρούς της ευτυχίας, της δικής σου και του παιδιού σου.

Οι φυλακισμένοι μαθητές γίνονται φυλακισμένοι πολίτες. Η νεολαία που κατηγορείς είναι η νεολαία που αναθρέφεις, από την οποία περιμένεις να βελτιώσει την κοινωνία σου.
Εκεί που την οδηγείς, εκεί θα σε πάει.

Philomαtheia 17 Οκτωβρίου 2020

Η Σπάρτη μετά τη νίκη της στο Β΄ Μεσσηνιακό πόλεμο προσπάθησε να επεκτείνει την ηγεμονία της σε ολόκληρη την Πελοπόννησο. Το Άργος ήταν εμπόδιο σε αυτό το σχέδιο και έπρεπε να κατακτηθεί. Ο βασιλιάς της Σπάρτης Κλεομένης Α΄, αποφασίζει να χτυπήσει το Άργος και να τελειώνει οριστικά με τους Αργείτες. Προετοίμασε το σχέδιό του με κάθε λεπτομέρεια και με τη θετική προφητεία του μαντείου των Δελφών να εκστρατεύσει εναντίον του Άργους. Φθάνοντας στον ποταμό Ερύσινο έκανε θυσία για να εξασφαλίσει τη θετική έκβαση της εκστρατείας και περίμενε τους οιωνούς. Όμως, η θυσία δεν έδωσε καλά μηνύματα. Άλλαξε την πορεία του προς το Άστρος, όπου θυσίασε ένα ταύρο. Επιβίβασε τους άνδρες του σε καράβια και κατευθύνθηκε μέσω θαλάσσης στην περιοχή της Σήπειας, η οποία βρισκόταν ανάμεσα στο Ναύπλιο και την Τίρυνθα. Οι Αργείοι στρατοπέδευσαν ακριβώς απέναντί του. Στη μάχη που έγινε το 494 π.Χ ο Κλεομένης νίκησε. Εξόντωσε ακόμα και όσους ζήτησαν άσυλο στο ιερό άλσος της Σήπειας. Μετά από αυτό, ο Σπαρτιάτης βασιλιάς ξεκίνησε για να καταλάβει την ανοχύρωτη πόλη του Άργους. 

Πηγή κειμένου και εικόνων

(χρόνος ανάγνωσης: 3 λεπτά)
Ο Διόφαντος ο Αλεξανδρεύς ήταν Έλληνας μαθηματικός του τρίτου αιώνα (περίπου 210 – 290), ο οποίος έζησε στην Αλεξάνδρεια της ρωμαϊκής Αιγύπτου. Έχει αποκληθεί από τους Έλληνες «πατέρας της άλγεβρας» εξαιτίας του εμβληματικού έργου του «Αριθμητικά», όπου περιέχονται προβλήματα αριθμητικής τα οποία λύνονται σήμερα με εξισώσεις και συστήματα πρώτου και δευτέρου βαθμού. Άλλα γνωστά συγγράμματά του είναι τα “Περί Πολυγώνων Αριθμών”, το οποίο έχει σωθεί, τα “Μοριακά” και τα “Πορίσματα” τα οποία δυστυχώς δεν έχουν σωθεί. Η αξία του έργου του είναι πολύ μεγάλη και θεμελιώνει αρκετά πεδία της νεότερης μαθηματικής επιστήμης.

Εικόνα 1

Το εξώφυλλο της έκδοσης των Αριθμητικών του 1621, σε λατινική μετάφραση του Κλοντ ντε Μεζιριάκ. από τη Wikipedia

Από τα αρχικώς δεκατρία βιβλία των Αριθμητικών, έχουν σωθεί μόνο τα 10 (6 σε ελληνικά χειρόγραφα και 4 σε αραβική μετάφραση). Στο μνημειώδες αυτό έργο περιέχονται 189 αλγεβρικά προβλήματα τα οποία επιλύονται με την βοήθεια εξισώσεων, ανισώσεων και γραμμικών συστημάτων έως τρίτου βαθμού. Θεωρείτε ότι είναι ο πρώτος μαθηματικός που χρησιμοποίησε αλγεβρικά σύμβολα καθώς και την έννοια της άγνωστης μεταβλητής. Ένα από τα πιο γνωστά προβλήματα είναι η ανάλυση ενός τετράγωνου αριθμού σε άθροισμα δυο επίσης τετράγωνων αριθμών. Αρκετά από τα προβλήματα αυτά είναι "Απροσδιόριστης ανάλυσης" στα οποία δεν ζητούνται απαραίτητα οι ακέραιες λύσεις τους. Κατά τον Μεσαίωνα, η γνώση των ευρημάτων του Διόφαντου διατηρήθηκε στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και στον αραβικό κόσμο, μέσω μεταφράσεων από τα ελληνικά. Τελικά το 1570 ο Ιταλός μαθηματικός Ραφαήλ Μπομπέλι μετέφρασε στα λατινικά τα Αριθμητικά και χρησιμοποίησε τα προβλήματα που περιείχαν για τα δικά του συγγράμματα. Τον επόμενο αιώνα τα γραπτά του Διόφαντου επηρέασαν τον εξέχοντα μαθηματικό Πιέρ ντε Φερμά. Σήμερα «διοφαντικές» καλούνται οι εξισώσεις ακέραιων συντελεστών των οποίων ζητούνται οι ακέραιες λύσεις.

Στον τάφο του, είχε γραφτεί μια επιγραφή-αλγεβρικό πρόβλημα. Η επιγραφή αυτή έλεγε:

“Διαβάτη, σε αυτόν τον τάφο αναπαύεται ο Διόφαντος. Σε εσένα που είσαι σοφός, η επιστήμη θα δώσει το μέτρο της ζωής του. Άκουσε. Οι θεοί του επέτρεψαν να είναι νέος για το ένα έκτο της ζωής του. Ακόμα ένα δωδέκατο και φύτρωσε το μαύρο γένι του. Μετά από ένα έβδομο ακόμα, ήρθε του γάμου του η μέρα. Τον πέμπτο χρόνο αυτού του γάμου, γεννήθηκε ένα παιδί. Τι κρίμα, για το νεαρό του γιο. Αφού έζησε μονάχα τα μισά χρόνια από τον πάτερα του, γνώρισε τη παγωνιά του θανάτου. Τέσσερα χρόνια αργότερα, ο Διόφαντος βρήκε παρηγοριά στη θλίψη του, φτάνοντας στο τέλος ζωής του.”

Πηγή1
Πηγή2
Πηγή εικόνας 1
Ελληνική έκδοση 

Philomαtheia 11 Οκτωβρίου 2020

Εισαγωγικά: 

Σε κάθε εξέλιξη της, η πρόοδος των τεχνικών μέσων χαρακτηρίζεται θετικά ή αρνητικά συνήθως από τις προθέσεις του δημιουργού της και από την καλή ή κακή χρήση της. Έτσι, θετική είναι η νέα σχετικά δυνατότητα δημιουργίας των blogs (ιστολογίων) η οποία άνοιξε ορίζοντες στην πληροφόρηση και την επικοινωνία, όμως πολλοί ήταν εκείνοι που έκαναν κακή χρήση της, προκειμένου να μεταφέρουν προχειρολογίες και ιδεοληψίες, από το καφενείο της γειτονιάς τους, στο διαδίκτυο. Κάποια blogs λοιπόν, ακολουθούν συστηματικά μια μόδα της εποχής, να γράφουν και να αντιγράφουν ό,τι να ’ναι (με κύρια πηγή το εύκολο και τσάμπα διαδίκτυο…) χωρίς να το ελέγχουν, χωρίς να εξετάζουν βαθύτερα την αξιοπιστία της πηγής.

Σε ένα από αυτά τα blogs, το οποίο όπως και άλλα παρόμοια, διαστρέφει συστηματικά την ιστορία ενώ εκτίθεται διαρκώς από τις αναξιόπιστες «πηγές» του (κίτρινος τύπος, διάφορες ιστοσελίδες, αλλά ποτέ έγκυρη βιβλιογραφία), διαβάσαμε τώρα τελευταία μια απίστευτη ανακρίβεια:

ότι η «φημισμένη βιβλιοθήκη» της Αλεξάνδρειας ήταν το κέντρο «του παγκόσμιου πολιτισμού που καταστράφηκε από τα ορθόδοξα στίφη»!

Για όσους διαβάσουν αυτό το «συμπέρασμα» και γνωρίζουν ελάχιστη ιστορία, θεωρούν αναμενόμενο ότι η κατηγορία απευθύνεται στους χριστιανούς επί Πατριαρχίας Θεοφίλου Αλεξανδρείας (από το 385 έως το 412) και ειδικά για τα γεγονότα του 390/391 οπότε και κατεδαφίστηκε ο ναός του Σέραπι στην Αλεξάνδρεια.

Η αλήθεια είναι ότι αυτή την πληροφορία δεν την έβγαλαν από το μυαλό τους όπως πολλές άλλες. Δεν ευθύνονται δηλ. για την ύπαρξή της, ευθύνονται όμως για την αναμετάδοσή της, πριν ακόμα ελέγξουν αν η αξιοπιστία της πληροφορίας αντέχει απέναντι στη σύγχρονη βιβλιογραφία. Διότι η πληροφορία αυτή πηγάζει από παρά πολύ παλιά, -για μαντέψτε- από την εποχή του γνωστού μας Γίββωνα στα τέλη του …18^ου αιώνα!

Έχουμε γράψει και αλλού για τον άνθρωπο αυτόν. Ο Γίββων ήταν ένας γνήσιος εκπρόσωπος του αντιχριστιανισμού, που έγραψε σε μια εποχή όπου το ρέμα του διαφωτισμού είχε παρασύρει κάθε ψήγμα επιστημονικής αξιοπρέπειας από τους ανθρώπους που έστω αναφέρονταν στον Χριστιανισμό.

Τι θα διάβαζε όμως κάποιος για να πάρει μια ιδέα για την αξιοπιστία ενός ιστορικού έργου που αναφέρεται στο Βυζάντιο; Θα διάβαζε τη γνώμη του Diehl, του Mango, του Ostrogorsky, του Vasiliev, τη γνώμη του Σαββίδη, του Τωμαδάκη, της Χριστοφιλοπούλου, την άποψη της «Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους», της «Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα», ή μια έκδοση του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης; Πάντως, ό,τι κι αν διάβαζε, το συμπέρασμα θα ήταν ένα: όλοι ανεξαιρέτως, προτείνουν ότι μετά από 220 χρόνια είναι καιρός για όλους όσοι τον επικαλούνται, να επισκεφτούν και κανένα βιβλιοπωλείο...^[1].

Σήμερα, η επίκληση στην «αυθεντία» του Γίββωνα, δεν έχει ελαφρυντικά. Και την ευθύνη για το ότι κυκλοφορούν ακόμη και σήμερα ως αντιχριστιανικά «επιχειρήματα», αποσπάσματα από αυτή την ανεπανάληπτη φαρσοκωμωδία που κατ' ευφημισμόν λέγεται «ιστορικό έργο», την έχουν εξολοκλήρου οι νεόκοποι αντιχριστιανοί του διαδικτύου. Οι άνθρωποι αυτοί, μη βρίσκοντας σε πραγματικά επιστημονικά έργα, βολικές για την ιδεοληψία τους διατυπώσεις, αποφάσισαν να βάλουν τέρμα στην βιβλιογραφική τους ενημέρωση στο έτος ...1788.

Η άγνοια που αντέχει στο χρόνο…

Αυτός λοιπόν, ο περίφημος Γίββων, ανάμεσα σε άλλα σφάλματα που έκανε, απέδωσε, από λάθος, στους χριστιανούς και την καταστροφή της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας:

«Theophilus proceeded to demolish the temple of Serapis [...] The valuable library of Alexandria was pillaged or destroyed»^[2].

Που σημαίνει:

«Ο Θεόφιλος προχώρησε στην κατεδάφιση του ναού του Σέραπι [...] Η πολύτιμη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας λεηλατήθηκε ή  καταστράφηκε».

Εντάξει, ο Γίββων το έγραψε. Όμως, είναι δυνατόν να διαβάσει κάποιος ιστορικό βιβλίο του 1788 και να το πάρει τοις μετρητοίς, χωρίς να επαληθεύσει τα όποια στοιχεία αυτό δίνει, εφόσον μιλάμε για ένα έργο που εκδόθηκε πριν από 220 χρόνια;

Οι σύγχρονες μελέτες που υπάρχουν, έχουν καταφέρει να διαφωτίσουν πολλά σημαντικά ζητήματα, τα οποία ο Γίββων δεν γνώριζε.

Άρα λοιπόν, πρώτο σημαντικό ζήτημα είναι η διασάφηση ότι -σύμφωνα με τον Λουτσιάνο Κανφόρα- «ο Γίββων» στις σχετικές αναφορές του «συνέχεε τη βασιλική βιβλιοθήκη με εκείνη του Σεραπείου» ^[3]!

Διότι αν είχε κάνει ο Γίββων τον κόπο να μάθει ελληνικά και να μελετήσει σοβαρά το αντικείμενό του, θα ήξερε ότι ήταν γνωστή αυτή η διάκριση των δύο βιβλιοθηκών. Όπως, για παράδειγμα, γράφει τον 4ο αι. ο Επιφάνειος, επίσκοπος Σαλαμίνος της Κύπρου:

«Και ούτως αι βίβλοι εις ελληνίδα εκτεθείσαι απετέθησαν εν τη ΠΡΩΤΗ βιβλιοθήκη τη ΕΝ ΤΩ ΒΡΟΥΧΙΩ οικοδομηθείση. Έτι δε ύστερον και ΕΤΕΡΑ εγένετο βιβλιοθήκη ΕΝ ΤΩ ΣΕΡΑΠΙΩ ΜΙΚΡΟΤΕΡΑ ΤΗΣ ΠΡΩΤΗΣ, ήτις και θυγάτηρ ωνομάσθη αυτής» ^[4].

Για την επιπλέον τεκμηρίωση αυτής της πολύ βασικής πληροφορίας, επιλέξαμε ένα κοινά αποδεκτό έργο, το «The Oxford Companion to Classical Literature», ένα αξιόλογο βοήθημα για θέματα που αφορούν την αρχαία κλασική φιλολογία.

Στην ελληνική μετάφραση του έργου αυτού, αναφέρεται πως η βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας…

…«φαίνεται ότι βρισκόταν στη ‘’συνοικία του παλατιού’’ της Αλεξάνδρειας, ίσως παραδίπλα στο Μουσείο, και τη συμπλήρωνε ένα βοηθητικό κτίριο ΔΙΠΛΑ στο Σεραπείο» ^[5].

Κατά συνέπεια:

ΑΛΛΟ είναι το «Μουσείο»,

ΑΛΛΟ είναι η «βιβλιοθήκη του Μουσείου» δηλ. η περίφημη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας,

ΑΛΛΟ είναι το Σεραπείο δηλ. ο Ναός του Σέραπι και

ΑΛΛΟ είναι η πολύ μικρότερη βοηθητική βιβλιοθήκη που βρισκόταν δίπλα στο Σεραπείο.

Λέγοντας «Μουσείο», είναι καλό να διευκρινίσουμε τη σημασία του: ήταν στην αρχαιότητα «μια τοποθεσία που σχετιζόταν με τις ‘’Μούσες’’ [...] [και] έφτασε να σημαίνει εκπαιδευτικό χώρο [...] Το ονομαστότερο μουσείο ήταν της ‘’Αλεξάνδρειας’’ στην Αίγυπτο [...] Ήταν ξεχωριστό από τη Βιβλιοθήκη» ^[6].

Τα γεγονότα επί  Θεοφίλου όμως, όπως είναι γνωστό, συνδέονται ΜΟΝΟ με τον Ναό του Σέραπι και όχι με την βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας ή με την βοηθητική βιβλιοθήκη δίπλα στο Σεραπείο για την οποία δεν υπάρχουν μαρτυρίες για την καταστροφή της. Εξάλλου, ο ναός του Σέραπι βρισκόταν νοτιοδυτικά της κύριας βιβλιοθήκης και σε αρκετά μεγάλη απόσταση^[7].

Η πληροφορία είναι πολύ συγκεκριμένη και όπως αναφέρει η Maria Dzielska, ο

Θεόφιλος έδωσε…

…«ένα ισχυρό χτύπημα στο Σεραπείο που ήταν κάποτε κέντρο λατρείας στην Αλεξάνδρεια. Η ενέργεια εναντίον του ΝΑΟΥ έλαβε χώρα είτε το 391, είτε το 392» ^[8].

Παρενθετικά μάλιστα, αξίζει να σημειώσουμε την πληροφορία που μας δίνει η συγγραφέας, ότι η κατεδάφιση δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί, αν οι ειδωλολάτρες δεν θεωρούσαν καλό ΝΑ ΣΚΟΤΩΝΟΥΝ τους χριστιανούς που κινήθηκαν ενάντια στο Ναό, με αποτέλεσμα να βρει ευκαιρία ο Θεόφιλος να καλέσει τον στρατό για να σταματήσουν οι εκτροπές:

«Μια ομάδα Αλεξανδρινών ειδωλολατρών, των οποίων ο αριθμός ήταν ακόμα σημαντικός, οχυρώθηκε μέσα στον ναό και άρχισε να επιτίθεται στους πολιορκητές χριστιανούς. Αυτό έδωσε στον Θεόφιλο την ευκαιρία να στραφεί στις πολιτικές και στρατιωτικές αρχές για βοήθεια. Το ζήτημα τερματίστηκε με ένα διάταγμα του αυτοκράτορα που ανάγκασε τους ειδωλολάτρες να εγκαταλείψουν τον ναό, ανακήρυξε μάρτυρες τους ΣΚΟΤΩΜΕΝΟΥΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥΣ και παρέδωσε το Σεραπείο στην εκκλησία […] Ξέρουμε […] δυο Αλεξανδρινούς γραμματικούς που πήραν μέρος στην άμυνα του Σεραπείου […] Ο Αμμώνιος […] και ο Ελλάδιος […] Στην Κωνσταντινούπολη, όπου κατέφυγαν μετά τις ταραχές του 391-392, αναπολούσαν και οι δύο με θλίψη τα γεγονότα της Αλεξανδρείας […] Από την πλευρά του, ο Ελλάδιος επαιρόταν ότι ΕΙΧΕ ΣΚΟΤΩΣΕΙ ΕΝΝΕΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥΣ στις συγκρούσεις των δρόμων» ^[9].

Γράψαμε και αλλού ότι θα πρέπει να σταματήσουν να περιγράφονται οι ειδωλολάτρες της ύστερης αρχαιότητας ως «αθώα θύματα» ^[10], και θα πρέπει επίσης να σταματήσουν οι νέο-ειδωλολάτρες, να βάζουν στην ίδια ζυγαριά τα οικοδομικά υλικά μερικών κατεστραμμένων ναών με τις ζωές χριστιανών που με φρικτούς τρόπους αφαιρούσαν επί αιώνες οι παγανιστές.

Η οριστική καταστροφή της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας από τους ειδωλολάτρες στα 270 μ.Χ. περίπου.

Η παρουσία της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας στην περιοχή του Βρουχίου, είναι  η μαρτυρία που για τους μελετητές βαραίνει ιδιαίτερα στην προσπάθεια ανίχνευσης της οριστικής καταστροφής της. Η οποία όπως φαίνεται, καταστράφηκε τον 3ο αιώνα μ.Χ., 120 χρόνια πριν τα γεγονότα με του 390/391.

Πρωταγωνιστές και υπεύθυνοι για την καταστροφή ήταν οι ειδωλολάτρες επί Αυρηλιανού.

Ο Λεύκιος Δομίτιος Αυρηλιανός, (Lucius Domitius Aurelianus, 214-275 μ.Χ.), ήταν ο Ρωμαίος αυτοκράτορας στο διάστημα 270-275. Από την άλλη πλευρά ήταν η Ζηνοβία, βασίλισσα της Παλμύρας (μιας ρωμαϊκής αποικίας στη σημερινή Συρία), στα έτη 267-273, με επεκτατικές βλέψεις οι οποίες έθεσαν σε κίνδυνο τη ρωμαϊκή κυριαρχία στην Αίγυπτο^[11].

            Ο Αυρηλιανός κινήθηκε εναντίον της και κατάφερε να συντρίψει τη δύναμη και το κράτος της. Όμως, αυτή η επανάσταση των Παλμυρηνών, οι οποίοι είχαν οπαδούς και στην Αίγυπτο, είχε ως συνέπεια να μεταδοθεί το αντιρρωμαϊκό κίνημα και να εκδηλωθεί και στην Αλεξάνδρεια «με αρχηγό τον πλούσιο έμπορο […] Φίρμο»^[12].

Τελικά:

«Εναντίον των επαναστατών βάδισε, μετά την οριστική συντριβή των Παλμυρηνών, ο ίδιος ο Αυρηλιανός. Η νίκη του κατά του Φίρμου επισφραγίσθηκε με σφαγή και με την ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ των τειχών και ΤΗΣ ΣΥΝΟΙΚΙΑΣ ΒΡΟΥΧΕΙΟΥ ΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ, όπου είχαν καταφύγει οι επαναστάτες» ^[13].

            Ο πολυγράφος Ιταλός ελληνιστής και πανεπιστημιακός καθηγητής Λουτσιάνο Κανφόρα, ήταν αυτός που εκπόνησε ειδική μελέτη για την τύχη της περίφημης βιβλιοθήκης, καταλήγοντας στο εξής συμπέρασμα:

«Λίγα χρόνια αργότερα ήρθε η σειρά της Αλεξάνδρειας. ΤΟΤΕ ΕΡΧΕΤΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ, κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης ανάμεσα στη Ζηνοβία και τον Αυρηλιανό, οπότε, όπως γράφει ο Αμμιανός, Η ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ ΕΧΑΣΕ ΤΗ ΣΥΝΟΙΚΙΑ (amisit regionem) «quae Bruchion appellabatur, diuturnum praestantium hominum domicilium» (XXII, 16, 15)· άλλοτε στη συνοικία αυτή -παρατηρεί λίγα χρόνια αργότερα ο Επιφάνιος- υπήρχε η βιβλιοθήκη 'και τώρα η ΕΡΗΜΟΣ' (Patrologia Graeca, 43,252^[14]). Η αδιάκοπη ζωντάνια της, μοναδική σ' έναν κόσμο βασανισμένο από τη σαθρότητα των ίδιων των βιβλίων, μαρτυρείται από σημεία που αλληλοδιαδέχονται σχεδόν ως την τελευταία στιγμή» ^[15].

Το συμπέρασμα αυτό του Ιταλού καθηγητή υιοθετήθηκε ή επιβεβαιώθηκε και σε άλλα εξειδικευμένα έργα, με θέμα ακριβώς το βιβλίο ή τις βιβλιοθήκες.

Ο Lionel Casson σημειώνει:

«το τέλος της βιβλιοθήκης έφτασε ίσως το 270 μ.Χ. ή εκεί γύρω, όταν ο αυτοκράτορας Αυρηλιανός, καταπνίγοντας την εξέγερση του βασιλείου της Παλμύρας, έδωσε λυσσαλέες μάχες στην Αλεξάνδρεια. Τότε ισοπεδώθηκαν τα ανάκτορα, και πιθανόν μαζί τους και η βιβλιοθήκη» ^[16].

Και ο Horst Blanck επαναλαμβάνει:

«Το θλιβερό τέλος της βιβλιοθήκης, σύμφωνα με τον Canfora, το έφεραν οι πόλεμοι του αυτοκράτορα Αυρηλιανού (κυβέρνησε 270-275) με τη Ζηνοβία, τη βασίλισσα της Παλμύρας, όταν καταστράφηκε στην Αλεξάνδρεια και το τμήμα της πόλης Βρουχείον μαζί με το παλαιό βασιλικό ανάκτορο (Ammianus Marcellinus 22,16.15)» ^[17].

Επίσης, άλλη μια αναφορά έχουμε και από το ειδικό αρχαιογνωστικό εγχειρίδιο «Εισαγωγή στην Αρχαιογνωσία» (εκδ. Παπαδήμας), έργο πλήθους καθηγητών υπό την επιμέλεια του Heinz-Gunther Nesselrat, όπου στο σημείο που εξετάζεται η πιθανότητα να έγινε η καταστροφή της βιβλιοθήκης από τον Ιούλιο Καίσαρα, μνημονεύονται ευθέως τα πορίσματα του Κανφόρα^[18].

Τελικά, η διάψευση του Γίββωνα και των …αιώνιων υποστηρικτών του, είναι πανηγυρική. Ουδεμία σχέση είχε η κατεστραμμένη περιοχή του Βρουχίου με τη θέση του Σεραπείου και της βοηθητικής βιβλιοθήκης. Για τη βιβλιοθήκη αυτή, περίπου είκοσι φορές μικρότερη σε χωρητικότητα από την Βασιλική Βιβλιοθήκη, δεν έχουμε συγκεκριμένη μαρτυρία για την τύχη της όπως φαίνεται από τη διατύπωση του Lionel Casson:

«η περίφημη βιβλιοθήκη του Μουσείου στην Αλεξάνδρεια είχε ήδη εκλείψει από το 270 περίπου... Η δεύτερη σημαντικότερη αλεξανδρινή βιβλιοθήκη ήταν στο Σεραπείο, το ναό του θεού Σέραπη, κτίριο που κατεδαφίστηκε το 390 […] Η βιβλιοθήκη όμως μπορεί να διέφυγε την καταστροφή και να υπήρχε ακόμη όταν η Αλεξάνδρεια παραδόθηκε στους Άραβες το 642, αν πιστέψουμε μια γραφική ιστορία που διασώζεται σε αραβικές πηγές» ^[19].

Σημαντικό είναι επίσης να γνωρίζουμε ότι σύμφωνα με την μαρτυρία του Επιφάνιου^[20], στη βιβλιοθήκη του Σεραπείου είχαν αποθηκευτεί ελληνικά χειρόγραφα και ερμηνευτικά έργα της Παλαιάς Διαθήκης των Εβδομήκοντα^[21] . Η παρουσία των Ιερών Γραφών εκεί, θα ήταν σίγουρα γνωστή στους χριστιανούς οι οποίοι έτσι, είχαν σοβαρό λόγο όχι μόνο να ΜΗΝ καταστρέψουν τη βοηθητική βιβλιοθήκη, αλλά αντιθέτως, να την ΠΡΟΣΤΑΤΕΨΟΥΝ κιόλας^[22].

Επίλογος

Ανάμεσα στα άλλα λοιπόν, ας τελειώνει και αυτό το παραμύθι για την Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας. Ο Γίββων δεν μπορεί να τους βοηθήσει άλλο. Ας το καταλάβουν μια για πάντα ότι οι ειδωλολάτρες ήταν αυτοί που καταδίκασαν σε αφανισμό ένα τεράστιο κομμάτι της αρχαίας φιλολογικής παραγωγής, οπότε, ας πάψουν μερικοί να παριστάνουν τους τιμητές της αρχαίας λογοτεχνίας.

            Κάθε τι που διαβάζουν σήμερα, σε ποσοστό τουλάχιστον 85 % έχει διασωθεί από χριστιανούς. Έρχονται μετά από 16 αιώνες μερικοί και «πουλάνε προστασία» στην αρχαία ελληνική γραμματεία; Όταν σε ολόκληρο το Βυζάντιο, οι χριστιανοί δίδασκαν τα αρχαία κλασικά έργα, τα μάθαιναν στα σχολεία, τα αντέγραφαν, τα υπομνημάτιζαν και τα λεξικογραφούσαν;

Ας γνωρίζουν λοιπόν ότι ούτε καν τους τιμητές του ναού του Σέραπι δεν τους αξίζει να κάνουν. Διότι οι ειδωλολάτρες ήταν εκείνοι που κατέστρεψαν τον ακόμη μεγαλύτερης αίγλης ναό, τον περίφημο ναό του Δία στο Καπιτώλιο της Ρώμης!

Το Καπιτώλιο «ήταν ιερός λόφος στη Ρώμη όπου υπήρχε μεγάλος και περίφημος ναός του Δία» ^[23]. Ο ναός αυτός ήταν ένα ειδωλολατρικό ιερό ακόμη σπουδαιότερο και από το Σεραπείο^[24], καθώς αποτελούσε «το έμβλημα της αιωνιότητας της Ρώμης» ^[25].

            Και όμως, γεγονότα απείρου ειδωλολατρικού κάλλους συνέβησαν όταν ο Ρωμαίος Βιτέλιος Αύλος, κυνήγησε τον Δομιτιανό, δεύτερο γιο του αυτοκράτορα Βεσπασιανού, στη διάρκεια εμφύλιου πολέμου του 69 μ.Χ. για τον αυτοκρατορικό θρόνο:

«Έτυχε τότε ο Δομετιανός, γιος του Ουεσπασιανού, να συγκρουστεί με τον Βιτέλιο για την εξουσία του πατέρα του. Πολιορκήθηκε στο Καπιτώλιο, αλλά κατάφερε να ξεφύγει, και Ο ΒΙΤΕΛΙΟΣ ΕΚΑΨΕ ΤΟΝ ΝΑΟ» ^[26].

Αυτά διέπρατταν οι «ευαίσθητοι» ειδωλολάτρες, που κόπτονταν δήθεν για την προστασία των ναών και των βιβλιοθηκών της αρχαιότητας.

Για πολλοστή φορά φάνηκε η αδυναμία του νεόκοπου και προχειρολόγου αντιχριστιανισμού, να αντέξει τον σοβαρό διάλογο. Εκατοντάδες ψέματα, σοφίσματα και προπαγανδιστικά συνθήματα έχουν επιστραφεί στους αποστολείς τους…

Σημειώσεις

^[1] Βλ. Σχετικό άρθρο με κρίσεις για την μονομέρεια, αναξιοπιστία και παλαιότητα του έργου του Edward Gibbon, «The history of the decline and fall of the Roman Empire».

^[2] Edward Gibbon, «The history of the decline and fall of the Roman Empire» (ed. William Smith), τόμ. 3, London 1862, σελ. 419.

^[3] Κανφόρα Λουτσιάνο, «Η Χαμένη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας», Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1990, σελ. 122.

^[4] Επιφάνιος, «Περί μέτρων και σταθμών», PG 43, 256Β.

^[5] Άρθρο: «Αλεξανδρινή Βιβλιοθήκη», στο: Howatson C. M., «Εγχειρίδιο Κλασικών Σπουδών» (τίτλ. πρωτ. «The Oxford Companion to Classical Literature»), εκδ. Αφοί Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1996, σελ. 59.

^[6] Άρθρο: «Μουσείον», στο: Howatson C. M., «Εγχειρίδιο Κλασικών Σπουδών», ό.π., σελ. 508.

^[7] Βλ. σχετικό χάρτη στο: Κανφόρα Λουτσιάνο, «Η Χαμένη Βιβλιοθήκη…», ό.π., σελ. 83.

^[8] Dzielska Maria, «Υπατία η Αλεξανδρινή», εκδ. Ενάλιος, Αθήνα 1997, σελ. 150.

^[9] Dzielska Maria, «Υπατία η Αλεξανδρινή», ό.π., σελ. 150.155.

^[10] Βλ. Σχετικό άρθρο της ΟΟΔΕ.

^[11] Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμ. ΣΤ΄, «Ελληνισμός και Ρώμη 30 π.Χ.-324 μ.Χ.», Εκδοτική Αθηνών Α.Ε., Αθήνα 1976, σελ. 324.

^[12] Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμ. ΣΤ΄, ό.π.

^[13] Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμ. ΣΤ΄, στο ίδιο.

^[14] Επιφάνιος, «Περί μέτρων και σταθμών», PG 43, 249C.252A: «Πτολεμαίος, ο επικληθείς Φιλάδελφος […] όστις βιβλιοθήκην κατασκευάσας επί της αυτής Αλεξάνδρου πόλεως εν τω Βρουχίω καλουμένω κλίματι (και έστι τούτο της αυτής πόλεως ΕΡΗΜΟΝ ΤΑΝΥΝ ΥΠΑΡΧΟΝ)…»..

^[15] Κανφόρα Λουτσιάνο, «Η Χαμένη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας», Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1990, σελ. 202.

^[16] Lionel Casson, «Οι βιβλιοθήκες στον αρχαίο κόσμο», εκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα 2006, σελ. 81.

^[17] Horst Blanck, «To Βιβλίο στην Αρχαιότητα», εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα 1994, σελ. 192.

^[18] Nesselrath Heinz-Gunther, «Εισαγωγή στην Αρχαιογνωσία» (τόμ. Α΄-Αρχαία Ελλάδα), 2η έκδ., Παπαδήμας, Αθήνα 2003, σελ. 13.

^[19] Lionel Casson, «Οι βιβλιοθήκες…», ό.π., σελ. 217.

^[20] Επιφάνιος, «Περί μέτρων και σταθμών», PG 43, 256Β.

^[21] Βλ. σχετικά με τη μετάφραση των Εβδομήκοντα στην Ορθόδοξη εγκυκλοπαίδεια: http://el.orthodoxwiki.org/Μετάφραση_των_Εβδομήκοντα .

^[22] Για τη βιβλιοθήκη του Σεραπείου βλ. και τα σχετικά άρθρα: 1. http://www.oodegr.com/neopaganismos/diogmoi/alexandr.bibl1.htm, 2. http://www.arhaioplixia.org/arhaioplixia8.html (στην παράγραφο #20).

^[23] Φιλόστρατος, Άπαντα #2 (σειρά «Οι Έλληνες» #308), Κάκτος, Αθήνα 1994, σελ. 316, υποσημ. #29.

^[24] Χριστοφιλοπούλου Αικατερίνη, «Το Πολίτευμα και οι Θεσμοί της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1204)», Αθήνα 2004, σελ. 22.

^[25] Chuvin Pierre, «Οι τελευταίοι εθνικοί. Ένα χρονικό της ήττας του παγανισμού», εκδ. Θύραθεν, Θεσσαλονίκη 2004, σελ. 89.

^[26] Φιλόστρατος, Άπαντα #2 (σειρά «Οι Έλληνες» #308), Κάκτος, Αθήνα 1994, σελ. 153

Πηγή κειμένου
Πηγή εικόνας

Αναδημοσίευση: Philomαtheia 08 Οκτωβρίου 2020